• Thursday, 28 March 2024
logo

s'ud msfo  bo gullan: layi êzîdîyekan aşitî û pêkewejiyan û yektir qbûllkrdin hellqullawî ayîn û keltûrî kurdistanîbûnmane

s'ud msfo  bo gullan: layi êzîdîyekan aşitî û pêkewejiyan û yektir qbûllkrdin hellqullawî ayîn û keltûrî kurdistanîbûnmane


s'ud msfo rawêjkarî yasayî le encumenî roḧanîyi êzîdî bo gullan: layi êzîdîyekan aşitî û pêkewejiyan û yektir qbûllkrdin hellqullawî ayîn û keltûrî kurdistanîbûnmane

 

giyanî lêbûrdeyî û pêkewejiyan layi kurdanî êzîdî le astêkî berizdaye, her le şêxanewe ta degate şngal êzîdîyekan le başûrî kurdistan jmareyekî zoriyan lew deverane nîşitecên ke be nawçeyekî pêkhateyi ayînî û ayînzayî dadenrêt. bo parastinî em keltûreyi pêkewejiyane pêwîstîman bewe heye ke be yasa rêk bixirêt û le destûrda reng bidatewe. bo qsekrdin leser em prse çend prsiyarêkman arasteyi s'ud msfo rawêjkarî yasayî encumenî roḧanîyi êzîdî krd û, bemcore wellamî prsiyarekanî gullan-î dayewe.

 

* yekêk le sîma cwanekanî kurdewarî ke le kurdanî êzîdî rengî dawetewe, eweye ke wêrrayi eweyi kurdanî êzîdî hemû kat qurbanî bûn û çendîn car le mêjûda rûberruwî cînosayd bûnewe, bellam hergîz nebûne tundrrew û tundtîjîyan beramber netewe û ayînekanî dîke nekrduwe, aya dekrêt bzanîn ew hokarane çîn ke wayi krduwe giyanî lêbûrdeyî û pêkewe jiyan layi kurdanî êzîdî ewende beriz bêt?

- êzîdî beşêkî giringî komellgeyi kurdewarîn û mêjûyekî dûr û drêjiyan pêkewe heye, ferheng û keltûrî lêbûrdeyî û aşitî le naxî netewekeyan û ayînekeyanewe hellqullawe. ême lew birrwayedayin eger ferhengî pêkewejiyan û lêbûrdeyîman nebuwaye, ewa kurdanî êzîdî lenaw deçûn, keltûrî neteweyîman û nawerrokî ayînekeman hanman dedat bo rêzgirtin leberamber û yektir qbûllkrdin û dûrkewtinewe le tundutîjî û tundrrewî, boye legell eweyi le mêjûda gelêk car kurdanî êzîdî rûberruwî tundutîjî û tundrrewî û komellkujî bûnetewe û nasiname û ayînekeyan kewtuwete ber herreşe, bellam berdewam piyawanî ayînî û kesayetîyi êzîdî û piyaw maqûllan û roşnbîranman dakokîyan le destewajeyi aşitî û pêkewejiyan krduwe û, cextiyan leser ewe krduwetewe ke em destewajane be praktîkî le jiyanî xomanda cêbecêyan bikeyin û teniya wşe û druşm nebêt. ayînî êzîdî û piyawanî ayînî û encumenî roḧanîyi êzîdî û piyawanî maqûllan her hemûyan berdewam dakokî le parastinî nawerrokî ayîneke û keltûrî neteweyî kurdanî êzîdî dekenewe, beweyi aşitîxwaz bîn û dakokî leser pêkewejiyan û lêbûrdeyî û yektir qbûllkrdin bikeyinewe, em amance ayînî û neteweyiyeş leçwarçêweyi herêmî kurdistanda başitir detwanrêt dakokî lê bikrêt, çunike êzîdî beşêkî giringî keltûrî kurdistanîye, boye şanazî be kurdistanîbûnman dekeyin, xo eger jiyanî ême berawrd bikeyin be nawçekanî dewruberî ême, ew rastîye be cwanî debînîn ke êzîdîyekan rûberruwî kuşitin û rfandin û komellkujî û koçpêkrdin bûnetewe.

* her le şêxanewe ta degate şngal; kurdanî êzîdî lew nawçeyaneyi başûrî kurdistan nîşitecên û, yekêk le xesllete cwanekanî em devereş eweye ke hemû ayînekanî têdaye û pêkewe teban, diyare eme xesllet û diyardeyekî lemêjîneyi kurdistane, bellam şorrşekanî kurdistanîş berdewam em xeslleteyan parastuwe, betaybetîş leserdemî mela mstefa barizanî û şorrşî eylûl û êstaş serok ms'ud barizanî, aya taçend pşitgîrî mela mstefa û êstaş serok ms'ud barizanî karîgerîyi leser bergrîkrdin le êzîdîyan û pêkewe jiyan hebuwe?

- deşitî neyinewa û nawçekanî şêxan ta degate şngal nawçeyekî frawan û ser sinûrî herêmî kurdistane, eweyi em nawçane ciya dekatewe lenawçekanî dîke, eweye ke tewawî nawçeke dekewête ser sinûrî kurdistan legell nawçekanî dîkeyi 'erebî le 'êraqda, eme qederî kurdanî êzîdî buwe, berdewam sinûrekaniyan be nawçe 'erebîyekanewe buwe û kewtûnete ber herreşe û komellkujî û derkrdin. legell emeşda pêman waye eger em keltûre cwaneyi pêkewejiyan û yektirqbûllkrdin nebuwaye, lem nawçeyi ke zorîneyi kurdanî êzîdî têdaye, ewa kurdanî êzîdî ziyatir dekewtine berdem herreşe û komellkujî, ême be xoşḧallîyewe derrwanîne nawçekanman ke ta radideyekî baş em pêkewejiyane ferahem buwe layi xellkî resenî nawçeke be ciyawazîyi ayîn û neteweyewe, ême nabêjîn şame şekre, bellam betaybet ta 2014 em pêkewejiyan û yektirqbûllkrdine le tewawî nawçekeda betaybetî le şngal berqerar buwe, be daxewe hêrşî çekdaranî da'ş bo ser tewawî sinûrî nawçeke wayi krd, ziyanî gewre ber pêkewejiyan bikewêt, çunike lêbûrdeyî û pêkewejiyan û aşitî û aramî û yektirqbûllkrdin rêgrbû le berdem amanc û ḧez û wîstî grûpe tundrrewekan ke birrwayan be tundutîjî û sirrîneweyi sîmayi neteweyî û ayînî berambere. sebaret be tewerî duwemî prsiyarekeşit, bellê şorrşî eylûl yekemîn şorrşî kurd buwe be serkrdayetîyi mela mstefa barizanî ke hemû pêkhateyi kurdistanî be netewe û ayîn û ayînza û tîre û hozewe hemuwî pêkewe grê da û arasteyi amanc û mebestî krde yek, ew katîş kurdanî êzîdî weku beşêkî resenî komellgeyi kurdî beşdarîyekî ektîviyan le şorrşî eylûl hebû, eweyi wayi le êzîdîyekan krd, beşdarî ew şorrşe biken û şehîd û brîndaru qurbanî lenaw kurdanî êzîdî hebêt, ew dadperwerîyeyi reḧmetî mela mstefa barizanî bû, şorrşekanî dwatirîş her le şorrşî gullanewe taweku raperînekeyi sallî 1991 ke kurdanî êzîdîş be hawşêweyi tîr û hoz û kurdekanî dîke be gellêk qonaẍî dijwarda têperrbûn û, xwênî kurdî êzîdîş legell kurdî musllman le pênaw manewe û azadî û aşitî û bo yek amanc rja, ta geyşitîne em qonaẍeyi emirro, çunike ême birrwaman nîye 'êraq weku dewlletêkî hawçerx sîmayi mabêt û, buwete dewlletî grûpe çekdarekan û mîlîşiyat û supayekî mezihebî û tundutîjî ayînî û tayfî her boye le 20%î êzîdîyekan koçiyan krduwe bo dereweyi wllat û take rêgrî le berdem rawestanî koçî êzîdîyekan cêbecêkrdinî madideyi 140î destûrî û gerraneweyi nawçeyi stiratîjî êzîdîyekane bo ser herêmî kurdistan û parastinî pêkhatekane le deşitî neyinewa.

* le zor boneda cenabî serok barizanî sebaret be kurdanî êzîdî teikîdî leser ewe krduwetewe ke (kurdanî êzîdî kurdî resenin û ewan dûcar çewsawnetewe, carêk leber eweyi kurd bûn û carêkî dîkeş leber eweyi ayînekeyan ciyawaz buwe), hemû kat xoyi be parêzerî kurdanî êzîdî danawe, aya le dîdî êwewe ew pşitgîrî û bergrîyeyi serok barizanî le kurdanî êzîdî krd, le çîyewe serçaweyi grtuwe?

- fakterî aramîyi kumellgeyi êzîdî û dllixoşî û keyfî ewan û ziyatir handaniyan ke lenaw neteweyi xoyanda bmêninewe ew pallpşitî û pşitiywanîye siyasî û komellayetîyeyi reḧmetî mstefa barizanî û drêje pêderî le layi serok ms'ud barizanî buwe, ke berdewam dakokî û pêdagrî le pêkhateyi kurdistanî dekat, betaybetî pêkhateyi kurdanî êzîdî û parastinyan le çwarçêweyi ḧkumetî herêmî kurdistanda, serok mes'ud barizanî hemû hewllî xoyi bo ewe dabû kurdanî êzîdî beşêkî ektîv û kara bin le naw ḧkumetî herêmî kurdistan, be daxewe lesallî 1991 tewawî ew nawçeyeyi ke le kurdistanî başûr kurdanî êzîdî têda nîşitecên, azad nekra teniya 10%î azad kra û 90%î kewtibûne nawçe cênakokekan û dereweyi îdareyi herêmî kurdistan, ke le destûrî 'êraqda be nawçekanî madideyi 140 dadenra û bedaxewe ta êsta ew madideye le destûrî 'êraqda nehatuwete cêbecêkrdin. le kurdistan yasayi mafî parastinî pêkhatekanî kurdistanî heye û le 2015 le perlemanî kurdistan pesend buwe û yasayekî kem wêneye le rojhellatî nawerrastda ke mafî pêkhateyi neteweyî û ayînî hemû ayînzakanî têda parêzirawe. serok ms'ud barizanî fakterî serekîye bo cêbecêkrdinî yasayi mafî parastinî pêkhatekan begşitî û kurdanî êzîdî betaybetî û behêzkrdinî keltûrî pêkewejiyan û yektir qbûllkrdin û cêbecêkrdinî rêwrresmî ayînî xoman. le 2014 bo carêkî dîke kurdanî êzîdî nawçeyi xoyan ledest da, be pallpşitîyi serok ms'ud barizanî kurdanî êzîdî twanîyan cugrafiyayi xoyan dest bikewêtewe, bemeş serok ms'ud barizanî bellêne mêjuwîyekeyi xoyi cêbecê krd û le şerrêkî dijwar û drêj û serkêşîyekî bê wêneda tewawî nawçekanî kurdanî êzîdî azad krd û selmandî ke qûllayî stiratîjî siyasî û abûrî û komellayetî û ayînîyi kurdanî êzîdî her kurdistane. serok ms'ud barizanî berdewam le çwarçêweyi yasa û destûrda mafekanî pêkhatekanî kurdistanî parastuwe, dllinyaşîn herweku çon serok twanî mafî pêkhatekan le destûrî 'êraqda biçespênêt, herwaş le destûrî dahatuwî kurdistanda cêgayi mafî hemû pêkhatekan le nawyanda kurdanî êzîdî deparêzêt.

* le rîfrandomî 2017 bo serbexoyî kurdistan beşdarîyi kurdanî êzîdî bo dengdan bo serbexoyî zor beriz bû, em diyardeye eweyi lê xwêndrayewe ke kurdanî êzîdî hest deken yekêk le hokarekanî ew meyinetîyeyi be seryan hatuwe, hî eweye ke kurdistan dewlletî nîye, aya le dîdî kurdanî êzîdîyewe serbexoyî kurdistan çi manayekî heye?

- eger madideyi 140î destûrî cêbecê bikraye û tewawî nawçekanî kurdanî êzîdî bigerrabanewe ser herêmî kurdistan, ewa ew meyinetî û komellkujîye hergîz beser kurdanî êzîdî le 2014 nedehat. herboye nek teniya bo rîfrandom, le destûrî 2005î hemîşeyî 'êraqîşda kurdanî êzîdî dengiyan bo dewlletî medenî û mafî gelî kurd û pêkhatekan dawe. le proseyi dengdanîşda bo partî dîmukratî kurdistan, kurdanî deşitî neyinewa û parêzgayi mûsll dengiyan be rîfrandom û ew layene dawe ke dakokî leser mafekanî gelî kurd û kurdistanîyan dekat, kurdanî êzîdî tewawî qene'etiyan heye ta kurdistan nebête dewllet berdewam êzîdî û ayînî êzîdî lemetirsîda debin.

* wêrrayi hemû ew barudoxe sexteyi beser kurdanî êzîdî hat, bellam rêkkewtinî şngal krawe, keçî çekdaranî pekeke û ḧeşdî şe'bî rêgirin le cêbecêkrdinî ew rêkkewtine, aya êwe wek kurdanî êzîdî leser em prse çî dellên?

- be hoyi rûdawekanî 16î oktober carêkî dîke nawçeyi êzîdîyekan kewte jêr destî grûpî corawcoyi ḧeşdî şe'bî û pekeke û naaramî û naseqamgîrîyi lê kewtewe, rêkkewtinî şngal umêdêk bû bo asayîbûneweyi nawçekanman û dûbare awedanikrdinewey, bedaxewe ew hemû grûpe çekdareyi ḧeşdî şe'bî û çekdaranî pekeke rêgirin le bedîhênanî ew umêde bo kurdanî êzîdî, xozge lebeẍda ew îradeye hebuwaye bo cêbecêkrdinî em rêkewtine.

Top