• Friday, 29 March 2024
logo

ew madide destûrîyaneyi peywendîyan be birriyarekeyi dadgayi fîdrallîyewe heye

ew madide destûrîyaneyi peywendîyan be birriyarekeyi dadgayi fîdrallîyewe heye

ew madide destûrîyaneyi peywendîyan be birriyarekeyi dadgayi fîdrallîyewe heye

 

desellate ḧesirîyekanî ḧkumetî fîdrrallîyi 'êraq madide 110î destûrî sallî 2005

1. rengrrêjkrdinî siyasetî derewe û nwênerayetîyi dîplomasî û encamdanî danustandin leser peymaniname û rêkkewtine nêwdewlletîyekan û, siyasetî qerizkrdin û wajokrdin leseryan û rengrrêjkrdinî siyasete abûrî û bazirganîyekan.

2. danan û cêbecêkrdinî siyasetî asayşî nîşitmanî, lewaneş pêkhênan û berrêwebrdinî hêzî çekdarî be mebestî dllinyabûn le parastin û msogerkrdinî asayşî sinûrekanî 'êraq û, bergrîkrdin lêyan.

3. rengrêjkrdinî siyasetî darayî û gumirg û derkrdinî draw û rêkxistinî siyasetî bazirganî leser sinûrî herêm û parêzgakanî 'êraq û, dananî budceyi gşitîyi dewllet û rengrêjkrdinî siyasetî draw û damezirandin û berrêwebrdinî banikêkî nawendî.

4. rêkxistinî karubarî pêwer û pêwan û kêşan.

5. rêkxistinî karubarî regezname û be hawullatîbûn «tcnis» û nîşitecêbûn û mafî penaberêtîyi siyasî.

6. rêkxistinî siyasetî lerelerekanî pexşkrdin û poste.

7. dananî prrojeyi gşitîyi weberhênan .

8. plandananî taybet be siyasetî ew serçawe awîyaneyi ke le dereweyi 'êraqewe dên û, msogerkrdinî geyşitinî birrî awî pêwîst bo naw 'êraq, be gwêreyi yasa û nerîte nêwdewlletîyekan.

9. amar û serjmêrîyi gşitîyi danîşituwan .

 

madideyi 115î destûrî 'êraq sallî 2005

her şitêk le sinûrî desellate taybetekanî ḧkumetî fîdrrallîda amajeyi pê nekrabêt, ewe debête desellatî herêm û ew parêzgayaneyi nakewne naw sinûrî hîç herêmêkewe, eger nakokî drust bû leser desellate hawbeşekanî nêwan ḧkumetî fîdrrallî û ḧkumetî herêmekan, ewa pêşîne bo yasayi herêmekeye.

 

madide 112î destûrî 'êraq sallî 2005

1- ḧkumetî fîdrallî legell herêm û parêzga berhemhênerekanî newt û ẍazî berhemhênrawî kêllgekanî êsta berrêwe debat, be mercêk dahatekaniyan be ‌şêweyekî dadperwerî û be gwêreyi dabeşbûnî danîşituwan le sercem parçekanî wllatda dabeş bikrêt, legell diyarîkrdinî pşk bo maweyek bo ew herême ziyanlêkewtuwaneyi rjêmî pêşû bêbeşî krdbûn û, ewaneş ke paşitir ziyaniyan lê kewt, be corêk geşesendinêkî hawterîb bo nawçe ciyawazekanî wllat msoger bikat û, emeş be yasa rêk dexirêt.

2- ḧkumetî fîdrrallî û ḧkumetî herêmekan û parêzga berhemhênerekan be yekewe helldestin be rengrêjkrdinî siyasetî stiratîjîyi pêwîst, bo berewpêşbrdinî samanî newt û ẍaz, be corêk ke bibête mayeyi destxistinî zortirîn sûd û kellk bo gelî 'êraq, eweş be pşitibestin be nwêtirîn tekinîkî binemakanî bazarr û weberhênan.

 

madide 110î destûrî 'êraq sallî 2005

newt û ẍaz mullkî sercem xellkî 'êraqn le hemû herêm û parêzgakan

 

madide 121î destûrî 'êraq sallî 2005

1-desellatî herêmekan mafî piyadekrdinî desellatekanî yasadanan û raperrandin û dadwerîyan heye be gwêreyi em destûre, cge lew desellataneyi ke taybetin be ḧkumetî fîdrrallîyewe.

2- ḧkumetî herêm mafî hemwarkrdinî cêbecêkrdinî yasayi fîdrrallîyi le herêmekeda heye, eger nakok, yan dijiyekîyek le nêwan yasayi fîdrrallî û yasayi herêmda hebû leser babetêk ke le sinûrî ew desellataneda nebêt, ke taybetin be ḧkumetî fîdrrallî.

3-debêt lew dahataneyi le ḧkumetî fîdrrallîda bedest dehênrêt, pşkêkî guncaw bo herêmekan terxan bikrêt, ke beşî hestan be erkekanî bikat be leberçawgirtinî dahat û pêwîstîyekanî û rêjeyi danîşituwanîşî.

4-nûsîngeyi taybet be herêm û parêzgakan dekrêtewe le balliyozxane û nêrde dîplomasîyekanda, be mebestî bedawadaçûn bo karubarî roşnbîrî û komellayetî û geşepêdan .

5-herçî peywendî be berrêwebrdinî herêmewe heye le estoyi ḧkumetî herêmdaye, be taybetî pêkhênan û rêkxistinî hêzekanî asayşî nawxoyi herêm wek polîs û asayş û pasewanî herêm.

 

madideyi 130î destûrî 'êraq sallî 2005

yasa karpêkrawekan kariyan pê dekrêt, eger hellineweşêndrabêtinewe, yan hemwar nekrabin be gwêreyi ḧukmekanî em destûre.

 

 

 

 

birriyarî newt û gazî rjêmî pêşû

legell herêmî kurdistan naguncêt

 

wellamî brîkarî dawalêkraw le 9/4/2018 sebaret be pşitibestin be madideyi 130î destûr, ke be enqest hewlliyan dawe berrêwebrdinî her dû kertî newt û gaz bikene yekêk le desellate taybetekanî ḧkumetî fîdrrallî «lapere 3, birriyarekeyi dadgayi fîdrrallî»

dawayi dawakraw hîç pallpşitêkî yasayî nîye, leber em hokarane :

1- berrêwebrdinî newt û gaz yekêk nîye le desellate taybetekanî desellatekanî fîdrrallî, ke pêşitir û le serdemî rjêmî pîşû yekêk bû le desellate taybetekanî ḧkumetî nawendî, herweha bew şêweyeş nemawe ke le yasayi îdareyi dewllet le qonaxî ragwastin sallî 2004 ke wayi danabû «berrêwe brdinî samane sirûşitîyekan» le çwarçêweyi desellate taybetekanî ḧkumetî raguzerî 'êraqe bepêyi «madideyi 25 birrgeyi ha « em madide bîst û pêncemeyi yasayi katîyi îdareyi dewllet, bû be serçaweyekî mêjuwîyi bo madideyi 110î destûr, ke desellate taybetekanî ḧkumetî fîdrrallî diyarî dekat, paş eweyi birrgeyi «ha» lêyi labra.

2- amanc le madideyi 111î destûr têgeyşitinêkî siyasîye ziyatir leweyi yasayî bêt û, herweha madideyekî rêkxer nîye bo karubarî newt û gaz, amanc lem madideye eweye ke desellate ḧkûmîyekan destibillawî be dahatî newt û gazewe neken, ke le berjewendîyi gelanî 'êraqda nebêt, boye her tefsîrêkî dîkeyi bo bikrêt, debête hawdijîyekî raşkawane legell madidekanî «110, 112, 115»î destûr, ke taybetmendîyekanî nêwan desellatekanî fîdrrallî û herêmekan û ew parêzgayaneyi le herêmêkda rêk nexistuwe, dabeş krduwe.

3- lew berwareyi ke destûr derçuwe, herêmî kurdistan hîç kêllgeyekî newtîyi nebuwe be nawî «kêllgekanî îsta» û, kêllge berhemhênerekanî herêm çendîn sall dwayi derçûnî destûr hebûn, bellam dwakraw be şêweyek mamelleyi legell madideyi 112î destûr krduwe, wek yekêk le pallpşitîye destûrîyekan xoyi wa pîşan dawe û bê agaye leweyi ciyawazî le nêwan kêllgekanî êsta û dahatûda bikat, bemeş herdûkiyanî xistuwete berdem yek ferman û yek akam. dananî kêllgekanî êsta be hemû kêllgekan, bêcge le kêllgekanî dahatû ke le dwayi berwarî damezirandinî destûr, wate 20î ayarî 2005 hebuwe, emeş be ḧukmî madideyi «112/ yekem» debêt berrêwebrdinî hawbeş hebêt, ke dekewête çwarçêweyi desellate hawbeşekan û, katêkîş kêşeyi têkewt, ewa bepêyi madideyi 115 ke deqekeyi dellêt: «her şitêk le sinûrî desellate taybetekanî ḧkumetî fîdrrallîda amajeyi pê nekrabêt, ewe debête desellatî herêm û ew parêzgayaneyi nakewne naw sinûrî hîç herêmêkewe, eger nakokî drust bû leser desellate hawbeşekanî nêwan ḧkumetî fîdrrallî û ḧkumetî herêmekan, ewa pêşîne bo yasayi herêmekeye.»

4- yasayi rêkxistinî wezaretî newt jmare «101 sallî 1976» leser herêmî kurdistan cêbecê nabêt, leber em hokarane:

- yasayekî rêkxistine bo karubarî wezaretêk ke leser binemayi rjêmêkî merkezî darrêjdrawe, emeş pêçewaneye legell pranisîpe destûrîyekanî fîdrrallî û, nakrêt bo pellp û biyanû beramber herêm bekar bihênrêt.

- le madide 110î destûr « karubarî newt û gaz» yekêk nîye le desellate taybetekanî fîdrrallî .

- herêm wezaretêkî hawşêweyi wezaretî newtî heye, ke wezaretî samane sirûşitîyekane û, bepêyi yasayi 21 sallî 2007 damezirawe, emeş bepêyi ew desellataneyi le madideyi 121î destûr be herêmekan drawe û, be şêweyekî destûrîyş le her dû madideyi « 117/ yekem» û «121/ yekem» didanî pêda nrawe, madideyi 115ş maf dedate desellatî herêm, katêk hawdijîyek le nêwan yasayi fîdrrallî û yasayi herêmekanda hebêt.

5- eweyi le budceda hatuwe, eweye ke dahatî newtî berhemhênraw le layen wezaretî newt û wezaretî samane sirûşitîyekan û, herweha henardekrdinî newtî herêmî kurdistan berdewam buwe, ḧkumetî fîdrrallî hellwêsteyi leser wrdekarîyekan hebuwe û, hem le ruwî birrî newt û dahatekeyi û henardekrdinekeş agadarî û rezamendîyi ḧkumetî fîdrrallîyi hebuwe û, ziyad le carêk em razîbûneyi pîşan drawe, ke dwacariyan birriyarî «mangî adarî 2018» grê drawe be pêdanî mûçeyi fermanberanî herêm, eme le katêkda herêm destî be henardekrdinî newt nekrdbû, ta ew kateyi ḧkumetî fîdrrallî xoyi le pêdanî şaystekanî herêm le budce le şubatî 2014 dûr xistewe.

 

 

Top