• Thursday, 28 March 2024
logo

dktor bêwar xinisî rawêjkarî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan bo gullan: herêmî kurdistan bedîlî gazî sirûşitîyi hîç wllatêk nîye

dktor bêwar xinisî rawêjkarî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan bo gullan: herêmî kurdistan bedîlî gazî sirûşitîyi hîç wllatêk nîye

dktor bêwar xinisî rawêjkarî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan bo gullan: herêmî kurdistan bedîlî gazî sirûşitîyi hîç wllatêk nîye

 

dktor bêwar xinisî rawêjkarî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan lem dîdareyda legell govarî gullan, cext leser giringîyi gazî sirûşitîyi herêmî kurdistan dekatewe û birriyarekeyi dadgayi fîdrrallîyi 'êraq cge leweyi be nadestûrî û nayasayî dadenêt, hawkat rayi waye le ruwî praktîkîyewe cêbecê nakrêt. lêreda deqî wtekanî billaw dekeyinewe.


• weku psporr û şarezayekî bwarî newt û kanzakan aya çon derrwanîte birriyarekeyi dadgayi fîdrrallîyi 'êraq dij be yasayi newt û gazî herêmî kurdistan?
- dadgayi fîdrrallî 'êraq le katêkî zor hestiyarda destî brd bo derkrdinî birriyarêkî nadestûrî û nayasayî, ke ewîş yasayi newt û gazî kurdistan bû. layi hemuwan aşkraye milmilanêyekî siyasî û mezihebî le 'êraqda drust buwe û astengî le berdem pêkhênan û damezirandinî ḧkumetî nwêyi 'êraq drust krduwe, amanc le birriyarekeş dijayetîkrdinî hemû ew hewllaneye ke serok barizanî bo asayîkrdineweyi doxeke û nzîkbûneweyi layene siyasîyiyekan karî cdidî bo krduwe, bellam destî wllatanî drawsê û ecndeyi derekî berdewam allozî û asteng leberdem em hewllane dadenêt, yekêk le amancekanî cûllandinî birriyarêk ke le skallayekewe serçaweyi grtuwe û 10 sall be serîda têperr buwe, têkçûnî peywendîyekanî nêwan herêm û beẍdaye. lelayekî dîkewe drustibûnî dadgayi fîdrrallîyi 'êraq bepêyi madideyi 111î destûr desellate ḧesirîyekanî diyarî krduwe û tenanet le madideyi 115î destûrî 'êraqda hatuwe, ke eger nakokî le ser desellate hawbeşekanî nêwan ḧkumetî fîdrrallîyi 'êraq û ḧkumete herêmîyekan drust bû, ewa pêşîne bo yasayi herêmekeye, tenanet birriyareke hîç ciyawazîyekî le nêwan kêllge nwêyekan û kêllge konekanî newtî nekrduwe, lemeşda yasayi newt û gazî herêmî kurdistan pêşîneyi destûrî û yasayî heye û dadgayi fîdrrallî 'êraq boyi nîye dest bo madideyekî destûrî bibat û be arezuwî xoyi îctîhadatî têda bikat. eme wêrrayi eweyi birriyareke hîç ḧîsabêkî bo ew hemû grêbest û rêkkewtinane nekrduwe. başe kê kêllge newtîyekan berrêwebibat û bîparêzêt lew hemû nawçe dûre dest û şaxawî û deşit û dere? her xoyi le xoyda dadgake be rêgayi mezihebî û pêkhatekan drust buwe û amancî serekîyi eweye le katî drustibûnî tengjekan barudoxeke hêwr bikatewe û rêga nedat lêktirazanî siyasî rû bidat, lelayekî dîkewe min pêm waye dadgake le katêkda birriyarî da ke milmilanêyekî gewre leser gaz le astî nawçeke û cîhan heye.
• milmilanêyi cîhan û wllatanî rojhellatî nawerrast leser gazî sirûşitî betaybetî dwayi hêrşekanî rûsiya leser okraniya û rawestanî prrojeyi henardekrdinî gazî sirûşitîyi rûsiya bo zorbeyi wllatanî ewrupa, çi karîgerîyekî leser gazî sirûşitîyi herêmî kurdistan debêt? aya derkrdinî birriyarî dadgayi fîdrrallî lem kateda bo em hokareş degerrêtewe?
- pêş hêrşekeyi rûsiya bo ser okraniya û sepandinî szayi abûrî leser rûsiya lelayen emirîka û wllatanî yekêtîyi ewrupawe, daxwazî leser gazî sirûşitî le cîhanda be rêjeyi le seruwî 6% ziyad buwe û milmilanêyekî şaraweyi gewre leser gazî sirûşitî hebuwe, eme le katêkda gazî sirûşitî20%î wzeyi cîhan pêk dehênêt û be wzeyekî pak û têçûnî kemtir dadenrêt, gazî sirûşitîyi wllatanî kemereyi kendaw û deryayi qezwîn û rûsiya û bakûrî efrîqiya zorbeyi here zorî gazî sirûşitîyi cîhan pêk dehênêt. bûnî her şerr û milmilanêyekî siyasî lem nawçeyeda karîgerî nek teniya leser hellkşanî nrxî wze debêt, bellku karîgerî leser nexşe û siyasetî wllatanîş debêt. le êstada şerr le nêwan rûsiya û okraniya destî pê krduwe û wllatanî pêşkewtuwî ewrupa pêwîstîyekî le radidebederyan be gazî sirûşitîyi rûsiya heye û naçarîşn destiberdarî hênanî gazî ew wllate bin, kewate bargrjî û allozîyekan bo bedesthênanî gazî sirûşitî zortir debêt û naçar wllatanî rojawa be dwayi bedîlî ew gazeyi rûsiyada degerrên, çunike renge şerreke zor nexayenêt, bellam şwênewar û karîgerîyekanî zor ziyatir dexayenêt, le êstaşda wllatanî qeter û cezayr û êran û îsirayl û wllatanî dîkeyi deryayi nawerrast û sûriya û turkiya û qubrs û 'êraq û mîsir dekewne naw ew milmilanê û kêbirrkêyaneyi ke le dwayi em şerre leser bedesthênanî gazî sirûşitî ziyatir debêt û heryek hewll dedat be rêgayi borî gaz rewaneyi ewrupa bikat, le rêgeyi berhemhênanewe bêt, yan bibête tiranzêt û sûdî bo ewîş hebêt. emcare rollî herêmî kurdistan leser nexşeyi wzeyi cîhanî bo newt û emcareş bo gazî sirûşitî hate pêş dwayi eweyi derkewtuwe ke herêmî kurdistan xawenî yedegêkî zor gewreyi gazî sirûşitîye û bas le bûnî 40 miliyar bermîl newtî xawî yedeg dekrêt, herweha bas le 5.7 tirîliyon metir çwargoşeyi gazî sirûşitî dekrêt, nabêt eweşman le yad biçêt wllatêkî weku turkiya ke sallane ziyatir le 30 miliyar dolar gazî sirûşitî henarde dekat le rêgeyi borîyekanî wllatî rûsiya û azerbaycan û êran û qeter û cezayr legell rawestanî hênanî gazî sirûşitîyi êran bo wllatî turkiya û egerî rawestanî tewawetî henardekrdinî gazî sirûşitîyi rûsiya le turkiyawe û hendêk raportîş billawkrayewe, gwaye îsirayl xwaziyare le rêgeyi qubrs û yunan û ewrupawe gazî sirûşitî bigeyenête ewrupa û emeş be dllî turkiya nîye, le êstada herêmî kurdistan ke pêgeyi leser nexşeyi wzeyi cîhan heye û peywendî başî legell zor le wllatanî nawçeke û cîhanîş heye, aram û seqamgîrşe û tîror û milmilanêyi tundî siyasî têda nîye, emane hemuwî fakterî başn bo sûdwergirtin lenewt û gazî herêmî kurdistan, betaybetî ke gazêkî dewllemend û be têçûnêkî kemtir berhem dehênrêt, legell emeşda herêmî kurdistan xoyi nekrduwe be dîlî hîç hêzu dewlletêkî nawçeke û têkell bew milmilanê siyasî û berjewendîyeyi newt û gazî siruşitî nabêt ke le êstada le nêwan zorbeyi wllatanî cîhan serî helldawe, wate herêmî kurdistan bedîlî gazî sirûşitîyi rûsiya û êran û îsirayl û turkiya û wllatanî 'erebî nîye, bellku be pêçewanewe fakterî hêminî û seqamgîrîyi qeyranî newt û gazî cîhane. yekêk le hokarekeyi dijayetîkrdinî dadgayi fîdrrallîyi 'êraq bo newt û gazî sirûşitîyi kurdistan bo eme degerrêtewe, betaybetî ke data û zaniyarîyekan le pall milmilanê siyasîyekan bas le drustkrdinî asteng le berdem hawpeymanêtî partî û sedr û suninekan deken. yekêk lew astenganeş eweye dadgayi fîdrrallîyi 'êraq lem sat û kate hestiyar û allozeda birriyarêkî wa bepele û nadestûrî derkrd, boeweyi rêga nedat herêmêk le naw 'êraqda derbikewêt û bibête bedîl bo henardekrdinî gazî sirûşitî û dewllemend bêt û xellkekeyi sûd lew dahat û werçerxane werbigirin ke dwacar pêşkewtinî hemû 'êraqe, çunike le dewlletî fîdrrallda her herêm û parêzgayek pêş bikewêt, karîgerîyi başî le ser hemû wllate fîdrrallîyeke û abûrîyekeşî debêt.
• le ruwî destûrîyewe bew pêyeyi yasayi newt û gazî sirûşitîyi 'êraq derineçuwe, aya pêşîne bo yasayi newt û gazî herêmî kurdistan nîye, le katêkda newt û gazî 'êraq zor be lawazî û naşefafîyet berrêwedebrêt û nẍroyi gendellî û behederdan û muḧaseseyi siyasî buwe?
- le sallî 2007 reşnûsêk bo yasayi newt û gazî 'êraq hate nûsîn, bellam bedaxewe hemû hewllekanî derkrdin û pesendkrdinî em yasaye lebar bra, ke detwanra encumenî newt û gazî sirûşitî pêk bihênrêt ke beriztirîn damezirawe debû le 'êraqda û be wezaretî newt û encumenî wezîranîş nedebestirayewe, bo siyasetî newt û gaz û berrêwebrdinî dozîneweyi kêllgeyi nwêyi newt û gaz û derhênan û henardekrdin û froşitinî lelayen hemû herêm û parêzgakan zor giring bû. neweku ta êsta wllatêkî fîdrrallî be siyaset û yasakanî konî rjêmî be's mamelle legell herêmî kurdistan û parêzgakan bikrêt bepêyi yasakanî sallî 1976 û 1985, le katêkda pêwîst bû perlemanî 'êraq ew dû yasaye hellbweşênêtewe, başe bepêyi destûr û yasakanî nwêyi 'êraq dellêt: herêmî kurdistan herêmêkî yasayiye û mafî îdrayi û siyasî heye û her birriyarêk le kurdistan derbiçêt û le perleman pesend bikrêt, bo hîç cêgayek nîye hellîbweşênêtewe. her xoyi le xoyda le ber em hokarane dadgayi fîdrrallî ew hemû serinc û rûnikrdineweyeyi derkrduwe ke dezanêt birriyarekeyi îctîhadatî zor helldegrêt û pasawî bo dedozêtewe, başe le kwêyi dunya heye to 15 sall yasayek cêbecê bikeyt û 12 sall skallayek le ser herêm be amancî siyasî û le naw çwarçêweyi milmilanê drabêt, to êsta dwayi ew hemû salle birriyarî leser bideyt, yan pasaw û çîrokî corawcor bo birriyareket bihênîtewe? sebaret be tewerî duwemî prsiyareke; bellê, newt û gazî sirûşitîyi 'êraq zor be xirapî berrêwedebrêt, eme qseyi desteyi destpakî û çawdêrî û damezirawekanî 'êraqe be perlemanîşewe ke berhemêkî zorî newt û dahatêkî zor heye, bellam be gendellî û xirap berrêwedebrêt û 'êraq berdewam budcekeyi dûçarî kurthênan buwe. tenanet henardekrdinî newt le rêgeyi kendawî 'erebî le besire zor xirap berrêwedebrêt û hîç data û zaniyarîyekî pêşkewtuwî sîstematîk nîye bo tomarkrdinî qebareyi henardekrdinî newt û ta êsta şêwazî mestere bekar dehênrêt ke rojane200- 300 hezar bermîl newt diyar namênêt le newtî kerkûk û madideyi 140 newtêkî zor le rêgeyi tenikerewe dedzirêt û mîlîşiyayi çekdarî wa heye destî be ser kêllgeyi newtda grtuwe rojêk dadgayi fîdrrallî 'êraqman nebînî biçêt billêt em hemû gendellî û dzî û befîrrodaneyi newt û samanî 'êraq çîye? her em mîlîşiyat û siyatmedaranen naxwazn yasayi newt û gaz le 'êraq derbiçêt, xo taze em yasayeş le perleman derbiçêt û le jêr qubeyi mezihebî û destêwerdan û şovênîyewe bêt û be lêktêgeyşitin û danustandin nebêt, ewîş yasayekî xirap û merkezî derdeken û renge be ziyanî herêmî kurdistan araste bikrêt.
• taze birriyarekeyi dadgayi fîdrrallî derçuwe û ḧkumetî herêmî kurdistanîş retî krdewe û dawa dekat be danustan û gftugo le nêwan herdû ḧkumet em dosêye çareser bikrêt, weku abûrînas û şarezayekî newt û gazî kurdistan rat waye hengawe seretayiyekan çîye bo eweyi em birriyare nakokîyi ziyatirî lê nekewêtewe?
- sereta debêt serok komarî 'êraq û serok wezîranî 'êraq destûr bparêzn û nehêllin meseleyi siyasî û ecnde û meramî dij be 'êraqîyekan bekaribihênrêt, rêga neden birriyarêkî nadestûrî û nayasayî lêktirazanî siyasî lê drust bêt û allozî le nêwan nawend û herêmî kurdistanî lê bikewêtewe, ewca weku ḧkumetî herêmî kurdistan le ruwî yasayîyewe tane lew birriyare bideyin û xalle lawaz û nadestûrî û nayasayiyeke hemuwî destinîşan bikeyin û be gftugo û danustandin nakokîyekan çareser bikeyin, nakrêt sedan miliyar dolar xerc bikrêt û be miliyoneha dolar grêbest krabêt, to bêt û be arezuwî xot dawayi hellweşaneweyi bikeyt. serok barizanî rêgayekî başî bo her dû ḧkumetî herêm û ḧkumetî fîdrrallî 'êraq destinîşan krd, ewîş le rêgeyi danustandin û gftugoye û debêt ême lêjineyekî zor psporu şareza le ruwî yasa û newt û gazî sirûşitî û grêbestekanewe amade bikeyin û pşkdar bikrên bo diyarîkrdinî xallî lawaz û xallî behêzî ême û dawa bikrêt dadgayi fîdrrallî hellekeyi xoyi rast bikatewe, eger dujminanî kurd û kurdistan emeyan bo biçête ser, sbeyi deyan birriyarî dîkeyi zallmane û nadadperwerane dijî herêm û xellkekeyi derdeken, debêt kar bo hellweşaneweyi ew dadgaye bikeyin û kurd karekanî legellîda tecmîd bikat û endame kurdekanî bikşênêtewe û dadgayekî fîdrrallî nwê ke perleman pesendî bikat dabmezirêt û le çwarçêweyi yasayî kar bikat, neweku bibête beşêk le milmilanêyi siyasî û allozîyekanî mezihebî, ê başe yekêk le karekanî em dadgaye eweye ke le katî bûnî nakokî le nêwan nawend û herêm û parêzgakan barudoxeke hêwr bikatewe û çareserî guncaw bidozêtewe, neweku bibête hoyi ziyatir allozbûnî kêşekan û lêktirazanî ziyatir û ziyangeyandin be abûrî û dahatî herêmî kurdistan, beweyi kompaniya biyanîyekan dûdll biken le weberhênan le kêllge newtî û gazîyekan ke hemû ew kompaniyane le dwayi derçûnî yasayi newt û gazî herêmî kurdistan hatûnete herêm û weberhênaniyan krduwe. xellkî herêmî kurdistan qbûll nakat, herêm wek parêzgakanî nawerrast û xwaruwî 'êraq lê biken, ke xizimetguzarîyan zor lawaze. lemeş giringtir hêşita drreng nîye beweyi kertî newt û gaz le herêmî kurdistan berew kallayekî pîşesazî û bazirganî bibeyin, herweku çon komellgeyi nêwdewlletî qbûll nakat, newt û gaz weku kallayekî siyasî û gemeyekî siyasî bekaribihênrêt û behakeyi beriz bikrêtewe, herwaş komellgeyi nêwdewlletî pallpşitî weberhênan le kertî newt û gazî sirûşitîyi kurdistan dekat û nabêt bihêllîn kurdistan le hawkêşeyi nêwdewlletîyi wze, lelayen kesanêkî naberprs û handraw be ecnde û meramî siyasî ziyan be herêmî kurdistan û xellkekeyi bigeyenin, erkî wezarete peywendîdarekanî ḧkumetî herêmî kurdistane newt û gazî sirûşitî bo pîşesazîyi ptirokîmiyawî û berhemhênanî kareba û pêdawîstîyi karge û mallekan bekaribihênrêt.
 spot:
 herêmî kurdistan fakterî hêminî û seqamgîrîyi qeyranî newt û gazî cîhane
 milmilanêyekî siyasî û mezihebî le 'êraqda drust buwe û astengî le berdem pêkhênan û damezirandinî ḧkumetî nwêyi 'êraq drust krduwe
 yasayi newt û gazî herêmî kurdistan pêşîneyi destûrî û yasayî heye û dadgayi fîdrrallî 'êraq boyi nîye dest bo madideyekî destûrî bibat û be arezuwî xoyi îctîhadatî têda bikat
 detwanra encumenî newt û gazî sirûşitî pêk bihênrêt ke beriztirîn damezirawe debû le 'êraqda û be wezaretî newt û encumenî wezîranîş nedebestirayewe
 destûr û yasakanî nwêyi 'êraq dellêt: herêmî kurdistan herêmêkî yasayiye û mafî îdrayi û siyasî heye û her birriyarêk le kurdistan derbiçêt û le perleman pesend bikrêt, bo hîç cêgayek nîye hellîbweşênêtewe
 mîlîşiyayi çekdarî wa heye destî be ser kêllgeyi newtda grtuwe rojêk dadgayi fîdrrallî 'êraqman nebînî biçêt billêt em hemû gendellî û dzî û befîrrodaneyi newt û samanî 'êraq çîye?
 debêt serok komarî 'êraq û serok wezîranî 'êraq destûr bparêzn û nehêllin meseleyi siyasî û ecnde û meramî dij be 'êraqîyekan bekaribihênrêt
 debêt ême lêjineyekî zor psporu şareza le ruwî yasa û newt û gazî sirûşitî û grêbestekanewe amade bikeyin û pşkdar bikrên bo diyarîkrdinî xallî lawaz û xallî behêzî ême û dawa bikrêt dadgayi fîdrrallî hellekeyi xoyi rast bikatewe
 debêt kar bo hellweşaneweyi ew dadgaye bikeyin û kurd karekanî legellîda tecmîd bikat û endame kurdekanî bikşênêtewe û dadgayekî fîdrrallî nwê ke perleman pesendî bikat dabmezirêt

Top