Con Kalabrês wanebêjî siyasetî dereweyi emirîkaye le zanikoyi emirîkî le waşnton dî sî, pêşitirîş berrêweberî prrojeyi rojhellatî nawerrast- asiya buwe le heman zaniko û şareza û taybetmendî peywendîye nêwdewlletîyekane, gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsêkî legellda tawtwê krd, ke ptir peywest bûn be siyasetî dereweyi emirîka le rojhellatî nawerrast û çend babetêkî dîkeyi peywendîdar.

 

* le sayeyi îdareyi serok donalld tiremp le nêwan sallanî (2017-2021), siyasetî dereweyi emirîka gorranikarîyekî gewre û giringî beserda hat, ewe bû wîlayete yekgrtuwekanî emirîka rêçke û rêbazêkî ciyawazî grteber le beranber hawpeymanekanîda û, dwatir serok baydin bellênî da ke siyasetekanî donalld tiremp pêçewane bikatewe, bellam hêşita gorranikarîyekî berçawî lem siyaseteda nehênawete arawe, be têrrwanînî êwe çon serokayetîyi tiremp û derçûnî berîtaniya le yekêtîyi ewrupa gorranikarîyan le siyasetî dereweyi emirîkada drust krduwe?

- herçende min tewaw legell prsiyarekeyi êwe hawrra nîm, bellam legell eweşda katêk bas le bellênî serok baydin bo pêçewanekrdineweyi siyasetekanî serok tiremp deken û dellên hêşita gorranikarîyekî berçawî lem siyaseteda bedî nehênawe, herçonêk bêt be dllinyayiyewe dagîrkrdinî okraniya lelayen rûsiyawe pallinerêk bû ke buwe hoyi yekxistinî hellwêstekanî nêwan emirîka û hawbeşe ewrupîyekanî, legell eweşda îdareyi baydin be çeşnêkî karame kardaneweyi hebuwe le beranber destdrêjîyekeyi rûsiya û yekxistin û çalakkrdineweyi hawpeymanêtîyi nato, kewate em hewllaneyi xirawnetegerr û ew derencamaneyi îdareyi baydin bedestî hênawn le çalakkrdineweyi hawpeymanêtîyi etlantîk, ciyawazîyekî berçawn berawrd bew rêçkeyeyi tiremp grtiye ber û ew kardanewaneyi wrûjandinî, herweha berfrawanbûnî pekîn pallinerêk bû ke hawşan bû be girtineberî dîplomasiyetêkî bwêrane û dahênanikarane lem dwayiyeda û, lelayen serok wezîranî yaban şînzo abê carêkî dîke jiyanî bexşîyewe be çemkî «kranewe û azadî le herdû zeryayi hêmin û hîndî», ke îdareyi tiremp piyadeyi krd, îdareyi baydin karî leser em binaẍeye krduwe. eweta dwayi eweyi baydin desellatî grtuwete dest le koşkî spîda, hawpeymanîye dûqollîyekanî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka legell japon, koriyayi başûr, flîpîn, û ustiraliya behêztir buwe, nek lawaztir, leweş ziyatir pêdaçûnewe krawe be bunyadî teqlîdîyi sîstmî hawpeymanêtîyi wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le asiya, legell drustkrdin û yan dûbare hênane arayi komelle çend layenekan wek peymaninameyi eminîyi nêwan emirîka û ustiraliya û berîtaniya, û diyalogî eminîyi çwarlayene le nêwan emirîka û japon û hîndistan û ustiraliya.

* eweyi le êstada deguzerêt eweye ke cîhan berew ḧalletî frecemserî deçêt, emeş amajeye be kotayîhatinî rojgarî take hêzî balla û şerrî sard, le êstada wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le rêyi natowe, pallpşitîyekî berçawî desteber krduwe bo okraniya ke legell rûsiya le şerrdaye, le heman katda pêdeçêt rkaberîyekî hawşêweyi şerrî sard le nêwan çîn û wîlayete yekgrtuwekanda drust bûbêt, be leberçawgirtinî em peresendinane, aya detwanîn bigeyine ew derencameyi ke ew serdeme beserçû ke têyda emirîka hêzî balladest bêt?

- eger be raşkawî bidwêm, ewa min mandû bûm lew mşitumirreyi bas le dakşanî emirîka û prsî frecemserî dekat, bellam lêreda çend bîrokeyek dexemerrû.

yekem: dekrêt billêyin ke le seretayi sedeyi bîst û yekda wîlayete yekgrtuwekanî emirîka geşitibête lûtkeyi hêzî xoy, herçonêk bêt, hîç kesêkî cdidî mşitumirrî ewe nakat ke bedesthênanî em pêgeye lelayen emirîkawe (yan takcemserî) normêk bêt, yan xeslletêkî hemîşeyî peywendîye nêwdewlletîyekan bêt.

duwem: hellkşanî çîn û hîndistan hawşan be ziyadbûnî eweyi pêyan dewtirêt «hêze maminawendekan» nexşeyekî zor aloztirî ciyopoletîkî û ciyoabûrîyan hênawetearawe, le nêw cergeyi em gorranikarîyaneda pêwîste serkrde emirîkîyekan ewlewîyet û mezndekan û siyasetî derewe bigorrin. serbarî eweş, pêwîste emirîka abûrîyi wllatekeyi bibûjênêtewe û rêgaçareyek bidozêtewe bo çareserkrdinî kêşe kellebuwe nawxoyî û komellayetîyekanî, le heman katda pêwîste emirîka peywendîyekanî xoyi bparêzêt legell hawpeymane teqlîdîyekanî, şanbeşanî perepêdanî hawbeşîyekî mirunetamêz û leser binemayi prsekan le pênaw parastinî berjewendîyekanî wllatekeyi û karîgerbûn leser derencamekan.

sêyem: çîtir ewe karêkî waqî'bînane nîye ke emirîka be hêzî balladest dabinêyin, herweha karêkî waqî'bînane nîye ke serkrdekanî emirîka hewll biden û brew biden be balladestîyi emirîka. le heman katda, giringe ewe leberçaw bigirîn ke le ruwî hêzî gşitgîrewe hêzêk nîye hawşanî emirîka lem qonaẍe raguzerîyeyi ke le êstada karubare cîhanîyekanî pêda têdeperrêt, yan dekrêt be rojgarî seretayi frecemserî nawzed bikrêt. emirîka wllatêkî gewre û geşekrduwe û mirunetamêze û xawenî serçawe û behreyekî zore, herweha twanayi hênanearayi pşitiywanîyi heye.

* dwayi şerrî şeş rojeyi sallî 1967 le nêwan îsirrayl û mîsir, wîlayete yekgrtuwekanî emirîka buwe hêzî balladest le nawçeyi rojhellatî nawerrastda, wllatanî nawçeke bûne hawpeymanî nzîkî emirîka, legell eweşda eweyi le êstada bedî dekrêt hellkşanî hêzekanî dîkeyi wek êran û çînـe lem nawçeyeda, ke pereyan be destirroyşituwîyi xoyan dawe le bwarî bznês û siyaset û seqamgîrîyi rojhellatî nawerrastda, aya eme be manayi paşekşeyi emirîka dêt lem nawçeyeda û aya eme amajeye be dûreperêzîyi siyasetî dereweyi emirîka le ast em nawçeyeda?

- ewlewîyetdanî emirîka be rojhellatî nawerrast berew dakşan çuwe, bo maweyi deyeyek debêt ke bayexdanî stiratîjî û serçawekanî xoyi bo nawçekanî dîke terxan dekat, le hemûyan diyartir be arasteyi rojawayi zeryayi hêmin û be şêweyekî berfrawantir le herdû nawçeyi zeryayi hêmin û hîndî, serhelldanî çîn wek rkaberêkî stiratîjî û ziyadbûnî nîgeranîyekan lebareyi reftarekanî çîn sebaret be çend berprsêkî berbillaw, hokarî serekî bûn bo hatinearayi em gorranikarîye. serbarî em allugorre û komellêkî ciyawazî siyasî legell hawbeşe teqlîdîyekan le nawçekeda, ewa hêşita emirîka rollêkî gewreyi eminî degêrrêt (le nêwyanda bûnêkî behêz û cêgîrî serbazî le nawçeyi kendawda), emirîka detwanêt û bigire mşitumirrî ewe dekrêt ke pêwîste dahênanetir bîr bikatewe û hewllî cdidîtir bixategerr bo berperçdaneweyi ew têrrwanîneyi ke pêyan waye emirîka bayex be peresendin û pêşhatekanî nawçeke nadat û, le barêkda nîye ke pere be karinameyek bidat, ke amirazî naserbazî lexo bigirêt, yan amadeyiyekî kemtirî heye berawrd be rabrdû bo cêbecêkrdinî pabendbûne eminîyekanî û pabendbûnekanî dîke le nawçekeda. le maweyi sallî rabrdûda û renge be hoyi eweyi kewtibête jêr karîgerîyi em têrrwanîne pêçewaneyi ke be hoyi gutar û siyasetekaniyewe hatûnete arawe, ewa emirîka ptir çalak buwe le bwarî dîplomasîda, legell eweşda, hendê le rexinegrekan mşitumirrî ewe deken leber eweyi îdareyi baydin be şêweyekî enqest xewn û amancekanî danerrşituwe lem ruwewe, ewa doxêkî drust krduwe ke kêşekanî nawçeke kelleke bibin û helumercêk drust bibêt ke çîn sûdî lê werbigirêt.

îdareyi baydin ta êsta kardaneweyekî plan bo darrêjdrawî hebuwe le ast berfrawanbûnî destirroyşituwîyi abûrî û siyasîyi çîn le nawçekeda, be têrrwanînî min destêwerdanî çîn le nawçekeda ta ew mewdaye mayeyi herreşeye bo emirîka ke berprsekanî emirîka nawçeyi rojhellatî nawerrast be bwarî rkaberîyi stiratîjî dabinên, ke têyda destkewtî her layek leser ḧîsabî layenekeyi dîke bêt. pêm wanîye hêşita kewtibine nêw em telleyewe û hiywadarm lem ruwewe tûş nebin. herweha berfrawanbûnî destirroyşituwîyi êran prsêkî tewaw ciyawaze û zeḧmete bitwanîn billêyin eme destirroyşituwîyeke ke mayeyi seqamgîrî bêt. be dllinyayiyewe dewllete drawsêkanî êran, herweha berprsekanî emirîkaş, desttêwerdanî êran le lubinan, sûriya, 'êraq û yemen be baş nazanin.

* her le sallî 2001ـewe wîlayete yekgrtuwekan dû cengî berpa krd, yekêkiyan be amancî rûxandinî rjêmekeyi tallîban le efẍanistan û ewî dîkeyan rjêmekeyi sedam ḧusênî le 'êraq krde amanc, her çonêk bêt, barudoxeke pereyi send, eweta tallîban efẍanistanî kontirroll krduwetewe û partekanî nzîk le êran ḧukmirranîyi 'êraq deken, aya hokarekanî berpakrdinî em cengane çî bûn û boçî emirîka têyanda tûşî şkst buwe?

- hendê le twêjeran ciyawazî le nêwan em dû cengeda deken û pêyan dellên «cengî zerûret» ke mebestiyan cengî efẍanistane û «cengî bijare» ke mebestiyan cengî 'êraqe. min hawrram wek kardaneweyek bo hêrşe tîrorîstîyekanî 11î eylûl leser xakî emirîka, ewa amancî şerreke le efẍanistanda brîtî bû le têkşkanî elqa'îde û rûxandinî rjêmî tallîban be hoyi dalldedanî elqa'îdewe, lêrewe dekrêt billêyin eme cengêkî rewa buwe û pasawî hebû û beşêkî zorî komellgeyi nêwdewlletî legellîda bûn, eweyi peywest bêt be 'êraqewe, ewa pasawî îdareyi bûş ewe bû ke rjêmekeyi sedidam ḧusên xawenî çekî komellkuj û dûbare destpêkrdineweyi berinamekanî em çekane bû, ke eme pêçewaneyi birriyarekanî encumenî asayşî netewe yekgrtuwekan bû, hendê pêyan waye her le seretawe dezanra ke em pasawane hellen û dwatirîş derkewt ke rast nîn, herweha bîrokeyi îdareyi buş le peywendî be bergrî lexokrdinî pêşwexte, pallpşitîyekî berfrawanî nêwdewlletî lê nekra, leber roşnayî amance seretayiyekanî cengekanewe, ewa desttêwerdanî serbazîyi emirîka le efẍanistan û 'êraq ta radideyekî zor serkewtû bûn, ke le maweyekî kurtda desellatî herdû rjêmeke rûxênran, her çonêk bêt, le peywendî be efẍanistanewe, elqa'îde be tewawî têkineşkêndra, renge emeş amaje bêt beweyi torrî tîrorîstî teniya be rêgeçareyi serbazî le naw naçêt, herçende debêt eweş billêm ke dalldedanî elqa'îde le pakstanda buwe hoyi maneweyi em rêkxirawe, bellam hokarekanî şkstî emirîka le efẍanistan mayeyi mşitumirr û lêkdaneweyi ciyawazn, dekrêt heman şit bigutirêt le bareyi 'êraqewe, ke hewllekanî şerr be başî berrêwe çûn, bellam hewllekanî dwayi şerr şkstêkî şermezakar bûn.

* dwayi birriyarî jmare 688î sallî 1991 lelayen encumenî asayşî netewe yekgrtuwekan, ke amanc lêyi desteberkrdinî pşitiywanî miroyî bû (projeyi newayi aram) herêmî kurdistanî 'êraq le sallî 2003 buwe hawpeymanî wîlayete yekgrtuwekan bo rûxandinî desellatî sedidam ḧusên û dûbare le sallî 2014 bo têkşkandinî elqa'îde, prsiyareke eweye çend giringe emirîka parêzgarî le kurdistan bikat? aya heman parêzgarîyi taywan bo kurdistan desteber dekat?

- bo maweyekî zore min peywendî fermîyi emirîkam be kurdî 'êraqewe bew şêweye lêkdawetewe ke leser binemayi pallinerekanî peywest be berjewendî û pêwîstî û hawsozî buwe, be têrrwanînî min, pallinerî serekîyi prrojeyi newayi aram pabendbûnî exlaqî û miroyî bû, egerçî prse ciyopoletîkîyekanîş dûr nebûn lem babetewe, le miyaneyi cengî rûxandinî desellatî sedidam ḧusên û dwatir le miyaneyi şerrî dij be da'şda, berjewendîyekanî emirîka û kurd tund pêkewe grê dran, herçende pallinere ciyopoletîkîyekanîş le hellkşanda bûn, her çonêk bêt peywendîyekanî emirîka û herêmî kurdistan bê gîrugrft nebûn, eger helle nebm hîç katêk waşnton be peroş nebuwe bo prsî birriyardanî çarenûs lelayen kurdewe û xwastêkî behêzî derbirriywe bo yekêtîyi 'êraq û yekparçeyî xakî em wllate le beranber serbexoyî kurdistanda, lem ruwewe hellwêstî emirîka (berhellstîkrdinî serbexobûnî kurdistanî 'êraq) be çeşnêkî berfrawan hawşêweyi hellwêstêtî le ast taywan, ke berprsanî emirîka pallpşitî ewe naken ke be çeşnêkî taklayene barudoxe henûkeyiyeke bigorrdrêt, îdî le rêyi hêzewe bêt (lelayen çînewe bêt) yan rageyandinî serbexoyî bêt lelayen ḧkumetî taywanewe, eweyi peywest bêt be parastinewe, berjewendîyekanî emirîka le peywendî be taywanewe zor ziyatire berawrd be kurdistanî 'êraq, leweş ziyatir, be pêçewaneyi taywanewe, rûn nîye aya hîç karakterêkî herêmî (turkiya, êran) yan ḧkumetî 'êraq le beẍda meylî yekgirtineweyi (awêtekrdinewey) herêmî kurdistaniyan hebêt, lem ruwewe natwanîn astî pabendbûnî waşnton be hawbeşekanî le nêw kurdî 'êraqda bzanîn.