نووسه‌ر :رێبوار سیوەیلی

تایبەت بۆ گوڵان نوسیوێتی

یەكێ لە تایبەتمەندییە گرنگەكانی حكومەتی مۆدێرن لەو پلانانەدا دەردەكەوێ كە تەرخانیان دەكات بۆ ئەكتیڤكردنی گەنجان. گەنجانی وڵاتێك وزەیەكی بەجەوهەر خرۆشاون و ئەم خرۆشانە هەم پێویستی بە ڕامكردن و هەم پێویستی بە ئاراستەكردن هەیە. ڕامكردنیان بەو مەبەستەی كە وزەی داهێنان و خۆنوێكردنەوەیان پەرتەوازە نەبێت و ئاراستەكردنیان بەرەو ئەو ئامانجانەی كە خواستی گەنجان خۆیانن وەك ئەندام و بكەری كۆمەڵایەتی. هەر لەم پێودانگەشەوە، یەكێ لە جیاوازییەكانی نێوان سیستەمە سیاسیە كراوەكان و سیستەمە داخراوەكاندا بریتیە لە ڕێژەی كرانەوە و داخرانیان بەرەو ڕووی گەنجاندا. بەگشتی سیستەمە سیاسییە كراوەكان كێشەی گەنجان بەعەقڵانی دەكەن و دەیانەوێ لەڕێگەی یاسایی و دەسەڵاتی سیاسییەوە چارەسەریان بۆ بدۆزنەوە، لەكاتێكدا سیستەمە سیاسییە داخراوەكان هەڵدەستن بە چەپاندن و كۆنترۆڵكردنی كێشەی گەنجان و بەهۆی بەكارهێنانی هێز و زەبروزەنگەوە ڕووبەڕوویان دەبنەوە. هەم سیاسەتی عەقڵانیانەی جیاواز هەن، وەك ئەوەی لە كۆمەڵگاكراوەكاندا باوە و كێشەی گەنجان گرەوی سیاسی گەورەی لەسەر دەكرێ، هەم شێوازی كۆنترۆڵكردنی زەبرو زەنگانەی وزەی گەنجانیش فرەن، وەك ئەوەی لە سیستەمە سیاسیە داخراوەكانی وەك وڵاتانی عەرەبی پەیڕەوی لێدەكرێ. لە وڵاتی ئێمەدا سەنتەركردنەوە و دروستكردنی ڕێكخراوە حیزبییەكان و وەرزشاویكردن و حــــەفـــــلاویكــردنی گەنجان، تەنیا چەند شێوەیەكی كۆنترۆڵكردنی گەنجەكانن و شێوەی دیكەش هەن..


بەپێی هەندێ ئامار و سەرژمێری كە لە كوردستاندا ئەنجامدراون، ئێمە كۆمەڵگایەكی گەنجین ئەمەش بەو پێیەی لەسەرووی 46%ی هاوڵاتیانی ئێمە لە گەنجان پێكدێ و ڕێژەی گشتی تەمەنی ئەمانەش لەنێوان حەڤدە بۆ سی و پێنج ساڵانە. ئەم ڕێژەیەش لەگەڵ ئەو سیاسەتی خێزاندارییەی بەعسییەكان لە ناوەڕاستی هەشتاكانەوە و لەگەرمەی شەڕیاندا لەگەڵ ئێران، هانی پەیڕەویكردنیان دەدا وێكدێتەوە، چونكە لەوكاتەوە هاندانێكی سیاسی دروستبوو بۆ ئەوەی خێزانەكان ئازاد بن لە خستنەوەی نەوەدا. بەمانایەكی دیكە: ئەو نەوەیەی بەعسییەكان دەیانویست دروستی بكەن و بیكەنە سووتەمەنی جەنگەكان، ئەو سیاسەتی خێزاندارییەی بۆ ئەو مەبەستە خستیانە گەڕ، دواجار بووە هۆی سەرهەڵدانی نەوەیەك كە لەناوجەرگەی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا چاوی كردەوە. بەڵام نەوەیەك هەرگیز نەبینرا و گوێی لێنەگیرا. بۆیە ئەم نەوەیە هەردەبێ شەڕی خۆی بكات، وەلێ نە ئەو شەڕەی لە نیازی بەعسییەكاندا بوو، بەڵكو شەڕێكی مەجازی ئەوان لەگەڵ كەمتەرخەمی و ناعەدالەتییەك كە نەبوونی سیاسەتێكی مۆدێرن و پلاندانانێكی هاوچەرخ لە حكومەتی هەرێمدا، بەسەر ئەوانیدا سەپاندووە. لێرەشەوە دەتوانین بڵێین: چۆن ئەو سیاسەتە خێزانییەی بەعسییەكان خستیانەگەڕ بۆ خستنەوەی ئەم نەوەیە بە ئامانجی كردنیان بە سووتەمەنی شەڕ، سیاسەتێكی هەڵە بوو، هەروەها گەمژەیی فیودالیانەی بەعسییەكانی لە ئاست دنیای هاوچەرخدا دەردەخست، كە ئیدی پێویستی بە نەوەی جەنگاوەر نییە و گەنجایەتی مۆدێرن جیاوازە لە گەنجایەتی بە تێگەیشتنە فیودالییەكەی، ئاواش (سیاسەتی پشتگوێخستن) لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە سەبارەت بە نەوەی نوێ، ناحاڵی بوونێك بەرامبەر بەو وزە گەورەیە ئاشكرا دەكات، كە هەم دەتوانێ تازەكەرەوەی تواناكانی ئەم حكومەتە و هەم بۆی هەیە گۆڕهەڵكەنی بێت. كورترین و دەقیقترین وەسفێ كە بتوانین بۆ پەیوەندیی حكومەت و گەنجان بیكەین ئەمەیە: ئەم حكومەتە لە ئاست وزەی گەنجاندا هەم كەڕە، هەم نابینایە و هەم ناحاڵییە و هیچ سیاسەتێك ئەوەندە گەنجەكانی كۆمەڵگای خۆی پشتگوێ نەخستووە. با سەرەتا بەكورتی بزانین پشتگوێخستن چییە؟ پشتگوێخستن بریتیە لەو سیاسەتەی كە لەڕێگەیەوە تۆ داخوازی و پێویستی و مەرجی ئەوانەی چاوەڕوانیان لێت هەیە، دەزانیت و گوێت لێدەبێ و تێشدەگەیت، بەڵام بەگرنگی دانانێیت و پشت گوێتی دەخەیت، واتە گوێت بەكار ناهێنی و كۆمەڵێ شت بە هەڵپەسێردراوەیی دەهێڵیتەوە كە تا بێت، گەورەتر و ئاڵۆزتر دەبن. یەكێ لە گریمانەكانی پشتگوێخستن، كەڕییە، یەكێكیان نابیناییە و ئەوانیتریش بڕوانەبوون بە داهاتوو و نەبوونی تێگەیشتنێكی تایبەت لە كات. لە حاڵەتی كەڕبوونی حكومەتدا پێویستیمان بە بەرزكردنەوەی دەنگ هەیە، لە دۆخی نابینایی حكومەتدا پێویستە گەنجەكان و توێژەكان خۆیان بەرجەستەبكەن و لە گرووپێكی نادیارەوە ببنە گرووپێكی دیار و بینراو. لەو دۆخەشدا كە سیاسەتێك نییە بۆ داهاتوو، دەبێ چاوەڕوانی كۆتاییەكان بین و لە هەموویشی تراژیدیتر ئەوەیە كە حكومەت و سیاسەتێكت هەبێ هیچ تێگەیشتنێكی نەبێت لە كات، وەك فاكتەرێكی گرنگ كە خۆی و گەنجەكان پێكەوە دەبەستێتەوە. حكومەتی لەبابەت ئەوەی ئێمە بەوهۆیەوە كە بەشێكی زۆری وزەی شۆڕشگێڕانەی خۆی لە بەرەنگاربوونەوەی داگیركەردا مەسرەفكردووە، پێویستییەكی زۆری بە تازەكردنەوەی وزەی خۆی هەیە لە دۆخی ئێستادا و بەو ڕیسۆرس و زەخیرەیەی ئێستا كۆمەڵگا دەیخاتە بەردەستی. لە پیواری ئەم تێگەیشتنەدا بۆ كات، ئەم حكومەتە ناچار دەبێ ئەو لاشە نیوەمردووانە بەدوای خۆیدا ڕابكێشێ كە دواجار لەناو گەندەڵیدا دایدەڕزێنن. بەبێ هیچ گومانێك هەبوونی دیاردەی گەندەڵی پەیوەندیشی هەیە بە نەبوونی گەنجان و سیاسەتێكی گەنجانە لە حكومەتی هەرێمدا، بەبێ ئەوەی گوتبێتم ئەو گەنجانەی ئێستە لەم حكومەتەدا پۆستیان هەیە، گەندەڵ نین. هەر لەپەیوەندیی بە گەندەڵییەوە، ئەم حكومەتەی ئێستای ئێمە زیاتر لەوەی دامەزراوەیەكی مۆدێرن بێت كە سیاسەت و ئابووری و پلاندانان پێكەوە تێهەڵكێش بكات، لە خانی كاروانچییەكانی خۆرهەڵاتی جاران دەچێ، كە هەرچی دەهات كەرە لاتەكەی خۆی لەوێ دەلەوەڕاند و دواییش شەوێك دزییەكی دەكرد و هەڵدەهات، بەڵام دوایی كە دەیانگرت بە هەرجۆرێ بووە خۆی دەكردە خزمی سەپانی ماڵی پاشا، بۆیە بەرەڵڵا دەكرا. ئەوانەی لە كاروانسەرای حكومەتی هەرێمدا بە ئارەزووی خۆیان دەخۆن، زۆربەیان نەك هەر خاوەنی كەرەلاتێكیش نەبوون، بەڵكو جیاوازییان لەگەڵ دزەكانی سەدەی شازدە و حەڤدەهەم لەوەدایە كە ئەمان بە ڕۆژی ئاشكرا ئەوكارە دەكەن و ئەوەندەش بەدەسەڵاتن كە دەتوانن حكوممان بەسەردا بدەن كە نەیانبینین و بڕوامان پێبهێنن كە ئەوان لایقی ئەو هەموو دەستكەوتانەن، كە بێگومان لەسەر حسابی توێژەكانی دیكەی كۆمەڵگا تەواو دەبێ، بەتایبەتی توێژی گەنجان..


بەكورتی: ئەم حكومەتەی ئێستای ئێمە سەبارەت بە كێشەی گەنجان و بە سیاسیكردنی ئەو كێشەیە هەنگاوی جیدی نەناوە. بۆ نموونە دروستكردنی وەزارەت بەناوی لاوانەوە، زیاتر نومایشێكە لەوەی بینینی ڕاستەقینەی كێشەی لاوەكان بێت. كێشەی لاوەكان تەنیا بۆتە دیمەنێك بۆ تەماشاكردن و نواندن، نەك بووبێتە مەسەلەیەك كە پێویستی بە پلانداڕشتن و چارەسەری جیدی هەیە. لاوەكانی كوردستان هەستێكی قووڵیان سەبارەت بە حكومەتەكەیان تێدا دروستبووە و پێیانوایە ناسنامەی ئەوان لەناو بەرنامەی كاری سیاسیدا دیار نییە. ئەوان یادوەری ناخۆشیان بۆ دروستبووە لەگەڵ لایەنە جێبەجێكەرەكانی حكومەتدا، چ لەكاتی خۆپیشاندانەكان و چ لەكاتی چوونیان بۆ بەردەم فەرمانگەكان و شوێنەكانی دامەزراندن. نائومێدی لەلای گەنجانی كورد لە پراكتیزەكردنی ئەو كەلتوورە شەڕانی و توندوتیژەوە هاتووە كە نەك تەنیا لە دامەزراوە ئایینی و كۆمەڵایەتیەكاندا بەسەریاندا دەسەپێ، بەڵكو دامەزراوە حكومییەكانیش بەهەمان ڕەفتار لەگەڵیان دەجوڵێنەوە. ئەوان باس لە غیابی سەرۆكی حكومەت لەناو خۆیاندا دەكەن بە مژدەی ڕاستەقینەوە، لەكاتێكدا بەچاوی خۆیان سەرۆكی حكومەت لە شوێنەكانی تر و بۆنەی تر و لەناو چین و توێژەكانیتردا دەبینن. ئەمەش هەستی نامۆبوونی سیاسیانەی ئەوانی قووڵتر كردۆتەوە و ڕەنگدانەوەی زۆری هەبووە لە لاوازكردنی ئینتیما و پابەندێتیاندا بە حكومەتەوە، نەك بە نیشتیمانەكەیانەوە.

بە زمانێكی كۆمەڵناسیانەتر، دەتوانین بڵێن: سیاسەتی حكومەتی هەرێم لەبەرامبەر گەنجاندا نەیتوانیوە لەو گرووپە گەورەیە بەكۆمەڵبوونێكی ئەخلاقی دروستبكات و لەو تاكە كەسانەوە كە حكومەتی بەعس داینابوون بیانكات بە سووتەمەنی جەنگ، (وەك ئەوەی لە شەڕی ئێران و لە داگیركردنی كوێت دا باوكانی ئەوانی وەك مریشكی مەسڵەحە، ناردبووە بەرەكانی جەنگ)، بیانكات بە (ئێمە)یەكی ئەخلاقی متمانەپێكراو، (ئێمە)یەكی وەفادار و (ئێمە)یەكی یەكگرتوو. بەپێی بیروڕای هەندێ كۆمەڵناسی نوێ، كە لە گۆڕانە خێراكانی كۆمەڵگای مۆدێرن دەكۆڵنەوە، بۆ دروستكردن و پێكهێنانی كۆمەڵە، یان هێزی كۆمەڵایەتی و ئاراستەكردنیان بۆ بەرهەمهێنانەوەی تەندروستانەی كۆمەڵگا، پێویستیمان بە كاركردن هەیە لە سێ قۆڵەوە. ئەگەر ویستمان، یان ئەگەر حكومەت ویستی سیاسەتێكی كاراكردنی گەنجان دابڕێژێ و ئەو كۆمەڵە و هێزە لە گەنجان دروستبكات كە مانەوەی دواڕۆژی خۆی و كۆمەڵگایان پێوە بەندە، ئەوە پێویستە یەكەم: متمانەیان بە خۆی بەهێز بكات. متمانە، واتە ئەو چاوەڕوانییەی گەنجان پڕبكاتەوە كە لە بیركردنەوە و بڕیاردان و كاركردنی پەسەندی ئەوانیتریان هەیە لەبەرامبەر خۆیاندا. گەنجان چاوەڕوانیان لە خۆیان و خێزان و هاوڕێ و مامۆستاكانیان و دەوروبەریان هەیە، هەندێ لەو چاوەڕوانیانە دێنە دی و هەندێكیتریان نا، بەڵام ئەوان چاوەڕوانی سەرەكییان لە حكومەت هەیە. حكومەت لە كۆمەڵگای مۆدێرندا (باوكی) ڕاستەقینەی گەنجانە، بەڵام بۆ هاتنەدی ئەو چاوەڕوانیانە پێویستە حكومەت گەنجەكانی بینیبێت، تێیان گەیشتبێت و ئەو پەیمانانەی پێیداون جێبەجێی كردبن: پەیوەندی نێوان حكومەت و گەنجان پەیوەندیی نیگا و ئیدراك و كردەیە، نەك پەیوەندی تەماشا و پشتگوێخستن و مژدەبەخشین.


دووەمین هەنگاو كە پێویستە حكومەت لە ئاست گەنجاندا بیهاوێ بریتیە لە بەهێزكردنی پابەندێتی و وەفاداری گەنجان بەخۆی، ئەمەش بەهۆی سووربوون لەسەر ئەو بنەمایەی كە ناهێڵێ متمانەی گەنجان بە حكومەتەكەیان لەق ببێ و چاوەڕوانیەكانیان ببنە بڵقی سەرئاو. ئەم خاڵە ئەوەش دەگرێتە خۆی كە حكومەت نەهێڵێ یاسایەك پەسەند بكرێ، یان بڕیارێك لە دامودەزگاكانییەوە دەرچێ كە لە بەرژەوەندی گەنجان بدات و ڕێگەش بە هیچ هێزێكی كۆمەڵایەتی نەدات لەژێر هەر ناونیشانێكدا، گووشار بۆسەر گەنجان بهێنێ و سەرەتا تێگەیشتن و لێبووردەیی لەنێوانیاندا دروستبكات و ئەگەر نەیخوارد، ئەوە پێویستە سزای یاسایی توند بۆ هەموو ئەوانە ببڕێتەوە، كە دەستدرێژی دەكەنە سەر بەرژەوەندی گەنجەكان. سێهەمین هەنگاو كە پێویستە حكومەت بینێ بریتیە لە یەكخستن و یەكدەنگكردنی گەنجەكان و دوور كەوتنەوە لە سیاسەتی دووكەرتكردن و فیتنەنانەوە و دابەشكردنیان بەسەر ڕێكخراوە ڕەنگاوڕەنگەكاندا. ئەم هەنگاوە گەنجەكان ڕادەهێنێ تا وابیر بكەنەوە، وێڕای جیاوازییان لەگەڵ گرووپی دیكەی گەنجاندا، ئەوە پێویستە كۆكبوون و یەكبوونیش بكەنە درووشمی سەرەكییان.

ئەم هەنگاوانە هەریەكەیان لەو فەزایەدا كە تاكەكانی تێدا دەژین گرنگیی خۆیانیان هەیە و بۆ دروستكردنی وزەیەكی كۆمەڵایەتی گەورەش لە گەنجەكان و بەكارهێنانی سیاسیانەی ئەو وزەیە، نكوڵیان لێناكرێ. گەنجەكان بەهۆی متمانە بەیەكتركردن و متمانەكردنیان بە كۆمەڵگا و دەوڵەت، واتە بەهۆی هەنگاوی یەكەمەوە، فێری هاوڕێیەتی و هونەری دۆستایەتیكردن دەبن. بوونی متمانە خۆی لە خۆیدا بەهێزبوونی كەلتووری دۆستی و هاوڕێیەتییە و لە دژی بەدگومانی و ڕق و كینە. بەهۆی هەنگاوی دووەمەوە، واتە بەهۆی بەهێزكردنی پابەندێتی و وەفادارییەوە، گەنجان دەتوانن ببنە عاشق و ئەڤیندارێكی باش، چونكە لە هەموو پەیوەندییەكی ئەڤیندارانەدا ڕێژەیەكی بەرز لە وەفاداری پێویستە. ئەو وەفادارییەی لە سیاسەتەوە فێری دەبین لە ئاست ژیانی هاوبەش و كۆمەڵگا و نیشتیماندا، دواجار لەسەر ئاستی پەیوەندییە تایبەتیەكانیش ڕەنگدانەوەی خۆی دەبێت و عاشقێكی پابەند و وەفادار دروستدەكات. دابەزینی ئاستی وەفاداری و بۆسووتان و خەمخۆری و بەتەنگەوەهاتن لە سیاسەتی حكومەتی هەرێم و ئاشكرایی ئەو هەموو بێموبالاتییەی بە كردەوە و ئەخلاقی كاربەدەستەكانی ئەم حكومەتەوە دیارە، بۆتە هۆی ئەوەی كە گەنجانیش بە هەمان شێوەی ئەوان مامەڵە لەگەڵ واقیعدا بكەن و تەنانەت ساردییەكی بێوێنەی سۆزداری بكەوێتە نێوان گەنجەكان خۆیانەوە. هەموو ئەمانە بەدوور نابینرێن لەو ساردییەی كە لە گوتاری سیاسی حكومەتی هەرێمدا هەیە. سیاسەتێكی وەفادارانە، حكومەتێكی پابەند و لۆیاڵی دەوێ و حكومەتێكی دەروەست بە كێشەی وڵاتەكەی، هاووڵاتی ئەڤیندار و وەفاداریش بەرامبەر بەو حكومەت و كێشە و تەنانەت هاووڵاتیانی تریش پەروەردە دەكات. سەرۆكی حكومەت دەبێ بۆی گرنگ بێ دۆخی سۆزداری نێوان گەنجان لە چیدایە، تا بۆی دەركەوێ حوكمی كێ دەكات، خۆ ئەگەر زانی پەیوەندییە سۆزدارییەكانی نێوان گەنجانی وڵاتەكەی لە قەیراندان، پێویستە زوو وەخۆی كەوێ و ئەو سانسۆرانەی لەم وڵاتەدا لەسەر ئەڤینداری هەن لا ببات، چونكە هەمان ئەو سانسۆرانە ڕێگریشن لەبەردەم وەفاداریی بەرەی نوێ لە ئاست نیشتیمان و حكومەتەكەیدا. دەمەوێ بڵێم: پڕكردنەوەی خواست و پێویستییە تاكەكەسییەكان سەرەتای ئاشتبوونەوەی تاك و كۆمەڵگا و هاوڵاتیان و سیاسەتن..

بەهۆی هەنگاوی سێیەمەوە، واتە بەهۆی برەودان بە یەكدەنگی و كۆكبوون و لە هەمان كاتیشدا ڕێزگرتن لە جیاوازی، حكومەت دەتوانێ ئینتیما و نیشتیماندۆستی لەلای گەنجان پەرەپێدات و وەك هێزێكی یەكگرتووی پابەند مۆبیلیزەیان بكات. بەمجۆرەش دەتوانین سیاسەتێك بۆ سەرۆكی ئێستا، یان داهاتووی حكومەت پێشنیار بكەین كە بەهۆیەوە دەتوانێ نەهێڵێ ئەو وزە گەورە كۆمەڵایەتیەی گەنجانی كورد لەوە زیاتر بپووكێتەوە و لەناو ئازاری خۆخواردنەوە و بێتاقەتیدا لوول بخوات. ئەو سیاسەتەی ئێمە پێشنیاری دەكەین لە متمانەوە بۆ هاوڕێیەتی و لە وەفادارییەوە بۆ عەشق و لە یەكدەنگییەوە بۆ نیشتیماندۆستی دەگرێتەوە.


بەدەر لە بیركردنەوە لە سیاسەتێكی ئاوا، گەنجەكان لە ئێستاش تووڕەتر دەبن و ئەوكاتەش نە وزە خرۆشاوەكەیان ڕامدەكرێ و نە ئاراستە. ئەو گەنجانەی قساندەكەن و جاروبار بەوپەڕی وەڕسییەوە ڕازیی دڵی خۆیانت بۆ بەیاندەكەن، بەئازارەوە باسی بەجێهێشتنی نیشتیمان دەكەن، بەڵام لەهەمان كاتدا ئەوە بەڕوونیی دەڵێن كە دەیانەوێ لەدەست ئەم حكومەتە هەڵبێن. ئەم حكومەتە و سەرۆكەكەی دەبێت هەوڵبدات تێبگات كە بۆچی گەورەترین هێزی كار و ئاییندەی ئەم وڵاتە دەیانەوێ لەدەستی هەڵبێن؟ ئەوان دەیانەوێ ببینرێن و چیدی بە سیناریۆی كاتی هەڵنەخەڵەتێنرێن. ڕەنگە ئەمە زیاتر داواكاریی ئەو گرووپە زۆرەی گەنجان بێت كە لە دەرەوەی ڕێكخراوە ڕەسمییەكانن و نایانەوێ ببنە ئەندام تیایاندا، چونكە بە نوێنەری خۆیانیان نازانن. لەكاتێكدا حكومەت تەنیا مامەڵە و سەروكاری لەگەڵ ئەو ڕێكخراوە ڕەسمیانەدا هەیە. گەنجەكان كێشەی زۆریان لەگەڵ كەلتوورێكی كۆندا هەیە كە سیاسەتی حكومەت پاڵپشتی لەو كەلتوورە دەكات. كێشەیان هەیە لەگەڵ ئەو هەموو دەستخستنە ناو ژیانیانیان لەلایەن دایكان و باوكان و گەورەكانەوە و ڕۆژێ حكومەت لەوبارەیەوە ڕێنمایی دەرنەكرد كە نابێت زۆر دەستبخرێتە ناو ژیانی تایبەتی گەنجەكانەوە. گەنجەكان دەڵێن: ئێمەش شاری خۆمان، (شاری گەنجان)مان دەوێ، كە بتوانین بە كەمترین نرخ و دەردەسەری تیایدا بژین و شاری یاری و شاری ئینگلیزی و فەرەنسی بە ئێمە چی؟ ئەوان دەڵێن: هیچ یاسایەك نییە لەوكاتەدا كە دڵمان چووە بە كوڕێكدا و بە كچێكدا، پەنای بۆ بەرین تاكو كەلتووری كۆنەپەرستی نەبێتە ڕێگر لەبەر دەمماندا. ئەوان باس لەوە دەكەن كە ناتوانن ئەو كەسەی خۆشیان دەوێ بیكەنە هاوسەریان، چونكە هیچ دەستێكی یارمەتی نییە تاكو ئاسانكارییان بۆبكات لە مەسرەف و پەیداكردنی شوێن و ئەمنییەتی كۆمەڵایەتیدا. ئەدی ئەگەر هەموو ئەمانە چاوەڕوانیی هاوڵاتیان نەبن لە حكومەتەكەیان، ئەی ڕووبەڕووی كێی بكەنەوە؟ بەگەنجێكم گوت: (ئەگەر ببیتە سەرۆكی حكومەت، دەتەوێ چی بكەیت؟) گوتی: (چوونە ژوورەوەی ئەكواپارك لە هەولێر، بە پێنج هەزار دینار و مەڵەكردنیش بە پێنج هەزاری دیكە و یەك بیپسیش بە هەزار دینارە، خۆ من ناچم بۆ بەهەشت، ئێرە ئەمەریكاش نییە، دەمەوێ ئەو نرخانە هەرزان بكەم.)، یەكێكی دیكەیان بۆ وەڵامی هەمان پرسیار گوتی: (ئەگەر ببمە سەرۆكی حكومەت، دەمەوێ یەك ئێوارە بچم بۆ باخچەكەی هوتێل شیراتۆن)! سێهەمیان بە كەساسییەوە گوتی: (باوكم پێی گوتوم سەریشت سپی بكەی ناهێڵێم ئەو كیژەی خۆشتدەوێ، بیهێنی..)، لەكاتێكدا هاوڕێكانی پێكەنین، ئەو بەردەوام بوو: (كە بوومە سەرۆكی حكومەت بڕیارێ دەردەكەم هیچ كەس بە نابەدڵی شوو نەكات و ژن نەهێنێ). بۆ بەیانی كە سوار تەكسیی بووم تابچم بۆ زانكۆ، هەمان پرسیارم لە شۆفێرە گەنجەكە كرد. ئەو بەبێ سێ و دوو گوتی: (قەت نامەوێ ببمە سەرۆكی حكومەت، نامەوێ وەكو ئەوم لێبێت!). دەبێ ئێستا لە سەرۆكی حكومەت بپرسین ئەو چۆن لە قسەی ئەم چوار گەنجەی ئەو حوكمی ژیانیان دەكا، تێدەگات؟ بەڕاستیی ئەو دەبێ وەها تێبگات كە سێ لەسەر چواری گەنجانی ئەم وڵاتە لە دژی نین و دواجار دەیانەوێ ببنە سەرۆكی حكومەت. ئەوان دەزانن كە ئەو پێگەیە پێگەی بڕیاردان و باشتركردنی دۆخی ژیانە و ئەوە دەهێنێ خۆیان ماندوو بكەن. دواجار، دەبێ سەرۆكی حكومەت تێبگات كە ئەو وەڵامانە پڕن لە چاوەڕوانی و ئەمەش نیشانەی ئەوەیە گەنجان هێشتا متمانەی خۆیان بەتەواوی نەدۆڕاندووە. بەڵام سەرۆكی حكومەت، ئێستابێ یان ئەویتر و داهاتوو، یەكێتی بێت یان پارتی، باڵابەرز بێت یان مام ناوەندی، پێویستە وەڵامی چوارەمین گەنج، شۆفێرەكە، بە گرنگیپێدانەوە وەربگرێ: چونكە ئەو هەم (نایەوێ ببێتە سەرۆكی حكومەت) و هەم نایەوێ (وەك سەرۆكی حكومەتی لێبێت). تۆبڵێی ئەمە سەرەتای ئەو زەنگی مەترسییە نەبێت كە ناوی بێمتمانەیی گەنجانی ئێمەیە بە حكومەتەكەیان؟ لە پشت ئەو وەڵامەوە بۆشاییەكی گەورەی نێوان گەنجان و حكومەت دەبینم، كە پێویستە هەر سەرۆكی حكومەتێ بە زوویی كاری بۆ بكات.