دەركەوتنی ژن لەكایەی سیاسەت و دەركەوتنی وەك كەسێكی سەركردە كۆمەڵێك ئاماژەی سیاسی گرنگ دەبەخشێت . بەڵام ئەوەی كە جێگەی نیگەرانی و مایەی پرسیارە ئەوەیە كە لەكۆمەڵگەی ئێمەدا ژن وەكو سیاسەتمەدار و وەك سەركردەش بەمانا راستەقینەكەی نییە ..بێگومان ئەوەش هۆكاری سیاسی و كۆمەڵایەتی جۆراوجۆری لەپشتە .لە راستیدا هۆكارەكان زۆرن، بۆ دەرخستنی بەشێكی ئەو هۆكارانە

( سەمیرە محەمەد )ی چالاكوانی سیاسی ئاماژە بەهەندێ خەسڵەتی كەسی سەركردە و دەڵێ : تیۆریەكانی ئافرەتی سەركردە ئەوە نیشان دەدەن كە كەسی سەركردە خەسڵەتی سەركردە بوونی لەخۆیدایە تێدایە. واتە كەسی سەركردە دروست ناكرێت بەڵكو خۆی خەسڵەتی سەركردە بوون لە سروشتیدایە و پێویستە چالاك بكرێت. یەكێك لەو خەسڵەتانەی كەسی سەركردەی پێیبناسرێتەوە ئەوەیە كە خاوەن ئیرادەیەكی باش بێت و چۆك دانەدات لەبەردەم كێشە سیاسییەكان. یەكێكی تر لە خەسڵەتەكان ئەوەیە، كە هەمیشە كەسی سەركردە چارەسەر و ئەلتەرناتیڤی بۆ دۆخەكان پێیە . پێویستە خاوەنی جەماوەرێكی باشیش بێت و یتوانێت بارودۆخ ڕابگرێت، بەجۆرێك بەئاسانی جەماوەرەكەی تەسلیم بە كارەسات و ئەزمەیەكی سیاسی نەكات و رۆحی بەردەوام بوونی تێدا بێت. زۆر جار ئەو گلەییانە دەكرێت كە ئافرەتی سەركردەمان نییە، ئەقڵی كۆمەڵگەی ئێمە بەوە نەگەیشتووە كە كەسی سیاسیی دروستبكات بەڵام ئەو كەسە بۆ خۆی هەیە پێویست بە دروستكردنی نییە.

جا بە حوكمی ئەوەی كە سیاسەت لەكوردستان بە پیاوەوە گرێدراوە، هەمیشە ژنانیان لێ بێبەری كردووە، بۆیە تائێستاش ئەو دەرفەتە دروست نەبووە بۆ ئەوەی ئافرەتی سەركردە دروست ببێت.لاموایە بیركردنەوەی كۆمەڵگە وا شكلی گرتووە كە سیاسەت هی پیاوانە، جا بۆیە گرنگ نییە ژنی سەركردە هەبێت یاخود نا.

یەكێك لەو هۆكارانەی بۆتە هۆی ئەوەی ئافرەتی سەركردە دەرنەكەوێت ئەوەیە تا ئێستاش وەكو من دەیبینم زۆربەی دەسەڵاتە گرنگەكان پیاوانی تەمەن گەورە بەڕێوەی دەبەن، ئەم كەلتووری پیاو سالارییە زیاتر لەلای ئەم پیرانەوە ماونەتەوە. گرفتێكی دیكەی گەورە لەكوردستان ئەوەیە كە تا ئێستاش سیاسەت گرێدراوە بە ڕەگەزی نێرینەوە و رەگەزی مێینەی لێ بێبەش كراوە. بۆیە دەرفەت نەخوڵقاوە ئافرەت خۆی لەسەركردایەتیداببینێت یان تاقیبكاتەوە. چونكە پێویستی بە خۆتاقیكردنەوە هەیە لەوەی كە بزانێت بۆچی جەماوەر متمتانەی بەئەم داوە و دەستنیشانیكردوە بۆ بەڕێوەبردنی دەسەڵات. گرفتێكی تر ئەوەیە زۆر جار ئافرەتی سەركردە پەروەردەی وەهایە كە بەبێ بێمتمانە لە تواناكانی خۆی دەڕوانێت. هەمیشەش ئەوە بەئافرەت دەوترێت، بۆ وادەكەی، ئەوە بۆچی وابوو. بۆیە دواتر ژن تاقەتی ئەوەی نامێنێت لەگەڵ ئەم پرسە بەرجەوام بێت .

هۆیەكی تریش ئەوەیە كە ژن بڕوای وابوە كە ناتوانێت ئەم قۆناغە پڕ لە شەڕو شۆڕە ببڕێت. چونكە ئەوە دەزانین كە قۆناغی سیاسی كوردستان قۆناغێكی پر شەڕو شۆڕ بوە. ئەگەر چی ئەوە سەلمێنراوە كە ژن لە كاروباری بەڕێوەبردن سەركەوتوترە لە پیاو، بەهۆی ئەوەی كە ژنان ئاشتەوایی ترن لە پیاوان، بۆیە زیاتر ئەوانن كە پەیامی ئاشتیان پێیە .. بەڵام خەسڵتی سەركردەیی بوونی ئافرەتیش لە كۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی دیكە دەگۆڕێ، ئەم لایەنە ( رێبوار كەریم ) باشتر روونیدەكاتەوە و دەڵێ :

خەسڵەتەكانی سەركردەبوونی ئافرەتان لەكۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی تر دەگۆڕێت واتە پەیوەندی بە ئاستی هۆشیاری ئەو كۆمەڵگەیەوە هەیە كە ژیانی ئافرەتانی تێدا دەگوزەرێت. سەركردەی ئافرەت لەكۆمەڵگەی ئێمەدا بریتییە لە بڕوایەكی تەواو كە لەناو كۆمەڵگەوە دروست ببێت لەبەرانبەر توانای سیاسی ژنان. ئافرەتانیش لەپاڵ پیاواندا بتوانن رۆڵ بگێڕن لەبەڕێوە بردنی وڵات و سەرۆكایەتی كردندا.

ئافرەت نابێت چاوەڕێی دەستی ئەوانیتر بێت، پێویستە خۆی هەوڵی خۆدروستكردن بدات. من لەگەڵ ئەو بیرو بۆچوونانە نیم كە دەڵێ ئافرەتی سەركردەمان نییە بەڵكو هەمانە بەڵام كەمن، ئەمە تەنها ئافرەتان نین ئەم گرفتەیان هەبێت بەڵكو لە پیاوانیشدا پیاوی سەركردەمان كەمە، بەو مانایەی توانای بەڕێوەبردنی دەسەڵاتی هەبێت. لەڕوی جۆریشەوە هەمویان سەركەوتوونین. هۆیەكیتریش ئەوەیە كە ئافرەتان ئیرادەی ئەوەیان هەڵبژاردووە كە ناتوانن ئەو پۆستە بەڕێوەبەرن و باشترە بۆ پیاوان بێت. بەڵام ئەم بیرو بۆچونانە لە داهاتویەكی نزیكدا دەگۆڕێن لەبەر ئەوەی ئافرەتان لەكوردستان بەو ئاستە گەیشتوون كە پۆستی بەرێوەبردنی دەسەڵات وەربگرن و پێویستە كۆمەڵێك لە یاساو رێساكانی تایبەت بە بەشداری ئافرەتان لە بواری سیاسەتدا بگۆڕێن، ئەگەرچی ئەوەش پێویستی بە هێزی گوشاری ئافرەتان هەیە. هۆكاریكی تری ئەو ناكۆكیەیە لەنێوان رێكخراوەكانی تایبەت بە ئافرەتان كە تائێستا كۆمەڵێك ململانێ لەنیوانیاندا هەیە، پێموایە ئەمە نەك تەنها لە خۆمەت ئافرەتاندا نیە بەڵكو ناشتوانێ ئافرەتی سەركردە بەرهەم بهێنن.. هەر لەو رووەوە «ئەڤین محەمەد (دەرچووی كۆلیژی سیاسەت) دەڵێ: هۆكاری بەشداری نەكردنی ئافرەتان لەنێوەندەكانی سیاسەت بەگشتی و سەركردە بوونیش بەتایبەتی پەیوەندی بە متمانە نەبونی كۆمەڵگەوە هەیە لەبەرانبەر ئاستی توانای ئافرەتان. چونكە تائێستا بەو كەسایەتییە ئافرەتانەی لەسەر ئاستی دنیا هەن. وەك هیلاری كلینتۆن، ئەنجێلا میركڵ.....تاد. كە باسی ئەوەدەكەم كەمن سیاسەتم خوێندوە پێمدەڵێن باشە ئەو بەشەی تۆ چ گرنگییەكی هەیە. بەڕاستی ئەمە زۆر ترسناكە تا ئێستا من هیچ نیم وەك ئافرەت لە بواری سیاسیدا. هۆكارێكی تر ئەوەیە شوێن و هەڵكەوتەی جوگرافیایی وڵاتی من زۆر لەبار نییە. چونكە كەلتوری رۆژهەڵات جیاوازە لەكەلتوری رۆژئاوا، ئەمەش رەنگدانەوەی لەسەر كەلتوری كوردی داوەتەوە. بەڵام ئەوەشمان بیرنەچێت لەم قۆناغەی ئێستادا ئافرەتان زۆر لەوە چالاكترن كە نەك پیاوان بەڵكو هیچ هێزێك ناتوانێت بێدەنگیان بكات لەبەشداری سیاسی و سەركردایەتیدا.

هۆكارێكیتر ئەوەیە ئافرەتان لەكوردستان خاوەنی راگەیاندنێكی باشی تایبەت بەخۆیان نین تا بتوانن لەرێگەی راگەیاندنەكەیانەوە ئەو ئافرەتە بەتوانایانە بناسێنن كە دەتوانن دەسەڵاتی بەڕێوەبردن وەربگرن، چونكە پیاوان دروست بە ڕاگەیاندن بوون. بمانەوێت و نەمانەوێت سیاسەت و راگەیاندن لە كوردستان لە بەرژەوەندی گەشەی نێرینەدا بوە و لە زەرەرو شكاندنی دەروونی ئافرەتاندا بوون. بۆیە من پێم وایە سەركردایەتی بەڕێوەبردن ئەوەندە كارێكی قورس و ئەستەم نییە كە بەئافرەتان بەڕێوە نەبرێت بەڵكو پێویستە ئەو دەرفەتە بە ئافرەت بدرێت تا خۆی تاقیبكاتەوە لەو بوارەدا. بەبڕوای (هیدایەت عەلی)ی ناكرێ ئەو دوو رەگەزە لەیەكجیابكرێتەوە ئەو دەڵێ : حەزناكەم ئەو دوو كیانە لە یەكتر جیا بكرێتەوە و بۆیە من باس لە خەسڵەتی سەركردە لە مرۆڤدا دەكەم، پێموایە سەركردە ئەگەر خەسڵەتێكی ئەخلاقی و مرۆیی تێدا بەرجەستە نەبوو و خاوەن بەرپرسیارییەكی ئەخلاقی نەبوو ئەوا ناكرێ ناوی سەركردەیەكی راستەقینەی لێبنێیت، بەڵام ئەوەی كە لە كوردستان تا چەند زەمینە لەبارە بۆ ئەوەی ژنیش بتوانێت پێبەپێی پیاوان بگات بە ئاستی سەركردایەتی لێرەدایە كە دێت و لەیەكتر جیا دەكرێنەوە و وادەكات رێپۆرتاژێكی لەم شێوەیەی لێ بكەوێتەوە لەبەر ئەوەیە كە ژن خراوەتە پەڕاوێزەوە. لە كوردستان ئەو ژنانەی كە دەبێ بگەن بە ئاستی سەركردایەتی دەبێ چەند خاڵیان تیادا ئامادە بێت، یەكەمیان ئەوەیە كە دەبێ بە فیلتەر و كەناڵی حزبدا تێبپەڕێت یاخود لە كەسی یەكەمی حزبەوە نێزیك بێت و یا ئەوەی كە ئاخۆ فەزا و نەریتی ئەو حیزبە كە لەسەر نەریتی كۆمەڵگە چەقی بەستووە و درووستبووە، ئەوە هەڵدەگرێت كە ژن بخاتە پێشەوە و وەك سەركردە سەیری بكات. رەنگە سەركردەی ژنمان لەناو كورددا هەبێت بەڵام ئایا ئەو سەركردایەتییە لەناو كولتوور و نەریتدا جێگەی كردووەتەوە یان ئەوە تەنها رواڵەتێكە و هیچی تر، بەڵام بە گشتی ژن ئەگەر بیهەوێت وەك سەركردە سەیر بكرێت دەبێ یەكەم سەركردەیەكی ئەخلاقی بێت و سەركردەیەكی لانیكەم ئاكادیمی و وشیار بێت . لەهەمووی گرنگتر ئەو ئەركەی كە دەكەوێتە سەرشانی، بەتایبەتی لە كۆمەڵگە رۆژهەڵاتی و بەتایبەت كوردستاندا دەبێ زیاتر چاودێری دۆخ و هەلومەرجی ژن بكات كە بە دۆخێكی نامرۆڤیدا تێدەپەڕێت و لە بینگەی سیاسییەوە بە كیانێكی كەم و بچوك سەیر دەكرێت، بۆیە پێویستە كۆی ئەو لایەنانەی لەبەرچاو بێت. فەزای سیاسی لە كوردستان لە شاخەوە دەستیپێكردووە و فەزایەكی توندوتیژانە بووە و لەبەر ئەوەی زات و خوو و دەروونی ژن دەروونێكی توندوتیژ نەبووە و نەیتوانیوە بڕوات و لەشاخ چەك هەڵبگرێت و دوژمن بكوژێت، دووهەم ئەوەی كە لەڕووی جەستەییشەوە نەیتوانیوە ئەم رۆڵە ببینێت، ئەوەش كە هەبووە دەگمەن بوون و ناكرێ پێی بڵێی سەركردە. ئەوانە هەموو دەستیان داوەتە دەست یەكتر بۆ ئەوەی ژن بێبەش بێت. نەریتێك كە لەناو فەزای سیاسی حزبە كوردییەكاندا ئامادەیە ئەوەیە كە ئەوانەی لە شاخ خەباتیان نەكردووە چوونیان بۆ ناو ریزی سەركردایەتی كارێكی ئەستەمە و ئەوەش بووەتە هۆی خورانی مافی ژنان چوون نەیتوانیوە لەو فەزایە كەڵك وەربگرێت لەبەر ئەوەی فەزاكە هی ئەو نەبووە تا كایەی تێدا بكات. ژنیش لە كوردستاندا تەسلیمی دەستی بیركردنەوەی پیاو بووە و ئەوەی كردووە بە واقعی خۆی وەك ئەوەی كە ژن نابێ خۆی لە سیاسەت بدات و نابێ كۆمەڵێك نەریت ببەزێنێت و نابێ هێڵە سوورەكان ببڕێت و هەوڵی نەداوە لەڕووی رۆشنبیری و فكری و ئاكادیمییەوە خۆی بسەلمێنێت.

هەروەك باسمان لێوە كرد لەناو حزبە سیاسییەكاندا فەزایەك ئامادەیە كە ژن ناتوانێ تیایدا هەناسە هەڵمژێت كە دەبێ وەك سەركردە هەڵیمژێت و ناشتوانێ ئەو هەناسەیە بدات كە پێی دەگوترێت سەربەخۆیی بیركردنەوە و دەوربینین بەپێی ئەو توانایانەی كە خۆی هەیەتی، بەڵام لە حكومەتدا ئەوە بەندە بە وشیاری خەڵكەوە و خەڵكیش ئاستی رۆشنبیری نەگەیشتووەتە ئەو رادەیەی كە قبوڵی ئەوە بكات ژن بگاتە سەركردایەتی و لە كوردستاندا زیاتر لە سەدا پەنجای جەماوەری ژنان پێكی دەهێنن بەڵام دەبینی ئەوانی كە چالاكوانی بواری ژنانن و وشیاریان لە ئاستێكی بەرزدا نیشان دەدرێت و ئەوانەی لەسەر مافی ژن و مافی مرۆڤ قسە دەكەن، ئەوانیش دەنگ نادەن بە ژنان، لەبەر ئەوەی تەسلیمی ئەو كلتوورە سیاسییە زاڵەن كە لە كوردستاندا هەیە و بۆتە هۆی ئەوەی ژنان نەتوانن بگەن بە ئاستی سەركردایەتی، بۆیە لێرەوە فكرەكە نوقسان دەبێت كە ژن خۆی پشتگیری خۆی ناكات.