تازە نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە سەردانێكی گرنگی بۆ بەغدا گەڕاوەتەوە، كە خۆی و شاندەكەی چاویان بە هاوپەیمانی شیعە، لیستی ئەلعێراقیەو، سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆك وەزیرانی عێراق، نوری مالیكی كەوت، هەروەها بە سەركردە و گرووپەكانی دیكە. گفتوگۆی راشكاو لەبارەی بارودۆخی سیاسی عێراقی ئەمڕۆوە كرا، هەروەها لەبارەی ئەو بناغەیەی كە حكومەتی ئێستای لەسەر پێكهێنرا. هەموو لایەنەكان تەئكیدیان لەسەر پابەندبوون بە دەستووری عێراقەوە كرد. ئەگەر نێوان دێڕەكان بخوێنینەوە، ئەوا كورد تەواو ناخۆشحاڵن بە شەریكەكانیان لە بەغدا. پەردەیەكی تەنك هەیە لەسەر رێككەوتنەكەیان كە كێشە قووڵەكانی ئێستا و تەحەددیەكانی بەردەم ئاییندەی عێراق، وەك دەوڵەتێكی یەكگرتوو دەشارێتەوە. لە سەرەتای مانگی ئازارەوە، وەزیرە كورد موقاعەتەی كۆبوونەوەكانی كابینەكەی مالیكیان كردووە، كاتێك هەردوولا نەیانتوانی لەسەر یاسای بودجە رێك بكەون. دەبوو هەرێمی كوردستان لەسەدا 17ی تێكڕای بودجەی فیدراڵی پێبدرێت، بەڵام حكومەتەكەی مالیكی لە سەدا 30 ئەم رێژەیەی نەدا، كە خەرجی ئەو كۆمپانیا نێودەوڵەتیانە بوون كە لە كوردستاندا كار دەكەن. ئێستا مالیكی بە شێوەیەكی كاتی دوو وەزیری كوردی لە كابینەكەیدا هەڵپەساردووە، لە نێویاندا هۆشیار زێباری، كە بۆ چەندین ساڵ وەزیری دەرەوەی عێراق بووە و، خەیروڵا حەسەن بابەكر، كە وەزیری بازرگانییە، ئەندامێكی كوردی دیكەیە كە لەسەروبەندی ئەوەدایە پۆستەكەی لە حكومەتی عێراقیدا لەدەست بدات. ئەم كارانە ئەوەندەی دیكە زیانی لەو پەیوەندییە خراپانەدا كە بڕیارە هاوكاربن لەوەی كورد بە عێراقەوە پەیوەست بكەنەوە. سەرەڕای ئەوەش، گومانی تێدا نییە، مام جەلال سەرۆكی عێراق دوای ئەوەی لە كانونی یەكەمی رابردوودا نەخۆش كەوت، كاریگەریەكی گەورەی سلبی لەسەر پرۆسەی سیاسیی عێراق هەبوو.
لە هەمان كاتدا، مالیكی كە سەرۆك وەزیرانی عێراقە، زیاتر و زیاتر بەرەو دیكتاتۆری هەنگاو دەنێت، پتر رێچكەی رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ كورددا دەگرێتەبەر. لە كانونی یەكەمی ساڵی 2012دا سوپای رەوانەی كەركوك كرد، هەرێمی كوردستانی ناچاركرد هێزی پێشمەرگە بجووڵێنێت. لە مانگی ئازاردا، سەرەڕای بەرهەڵستی كورد، پەرلەمانی فیدراڵی بودجەیەك بە بڕی 118 ملیار دۆلاری تێپەڕاند و تەنیا 650 ملیۆن دۆلاری بۆ ئەو كۆمپانیایانە تەرخان كرد كە هەرێمی كوردستان قەرزاریانە و هەرێمی كوردستان دەڵێت ئەو بڕە 3.5 ملیارە. توڕەیی كورد گەیشتە ئەو راددەیەی وەزیر و ئەندام پەرلەمانەكانیان بكشێننەوە. ئێستاش نوێنەرایەتیەكی رەسمیان نییە لە بەغدا.
هەرچۆنێك بێت، ئەمریكا بەردەوامە لە فشارخستنە سەر هەرێمی كوردستان بۆ ئەوەی رازی بن دانوستان لەگەڵ مالیكی بكەن. كورد زەحمەتە بۆیان لەوە تێبگەن بۆچی باشترین دۆستی نێودەوڵەتیان ئەم هەڵوێستە دژكاریە دەگرێتەبەر لە ئاستیاندا. شیكردنەوەكە پەیوەستە بە نموونە تەقلیدیەكەی بوونی پەیوەندی لاسەنگەوە. لە كاتێكدا ئەمەریكا دۆستێكی تەواوە بەلای كوردەوە. شتێكی كەم گۆڕاوە دوای ئەوەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا هێنری كیسەنجەر وتە بە ناوبانگەكەی وت كە «نابێت كاری شاردراوە لەگەڵ كاری تەبشیریدا تێكەڵ بكرێت.» ئەمریكا تەنیا وێنە گەورەكە دەبینێت و دەیەوێت عێراق بە یەكگرتوویی بمێنێتەوە بۆ ئەوەی ببێتە قەڵای سەقامگیری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و قەڵغانێك لە دژی فراونخوازی ئێران. ئەمریكا باوەڕی وایە پشتیوانیكردن لە كورد دەبێتە هۆی دابەشبوونی عێراق و دەرگا دەخاتەسەر پشت بۆ ئەوەی ئێران بە ئاڕاستەی رۆژئاوادا بجوڵێت و كۆنتڕۆڵی عێراق بكات. لە راستیدا ئەمریكا پلانی ئەوەی هەیە لە ساڵی 2014دا فڕۆكەی شەڕكەر بە مالیكی بدات. ئەگەر ئەمە بەڕاستی رووبدات، ئەوا لە كۆتاییدا مالیكی ئەو چەكە بەدەست دەهێنێت كە دەتوانێت بەكاری بهێنێت بۆ بچووككردنەوەی كورد، هەروەك حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی پێشووی بەغدا ئەم كارەیان لە ئاسمانەوە ئەنجام دەدا.
ئایا لە سایەی ئەم هەلومەرجەداو، لەگەڵ بوونی حكومەتێكی پشتیوان بە شیعە، بە سەركردایەتی مالیكی كە زیاتر و زیاتر دژ بە كورد و عەرەبە سوننەكان دەجووڵێتەوە، حكومەتێكی نیشتمانی بنكەفراوان دەتوانرێت پێكبهێنرێت؟ رەنگە، بەڵام تەنیا ئەو كاتەی مالیكی دەڕوات! كاتی گرتنەبەری چارەسەری دیموكراتی و داواكردنی هەڵبژاردنێكی پەرلەمانی نوێ هاتووە بۆ شكاندنی ئەم بە بنبەستن گەیشتنە. لە راستیدا، رەنگە بووترێت هەرگیز حكومەتێكی عێراقی لە دوای دوایین هەڵبژاردنەكانەوە، لە 2010دا پێكنەهێنراوە كە جێی رەزامەندی بێت. بۆ نموونە مالیكی بەردەوام پۆستە گرنگەكانی بەدەست خۆیەوە هێشتۆتەوە، بە بیانووی ئەوەی كەسێك نادۆزێتەوە جێی رەزامەندی بێت. ئایا ئەمە چ جۆرە دیموكراسییەكە كە دەسەڵاتەكان لە دەستی تەنیا كەسێكدا كۆبكاتەوە؟ هەروەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان چەند ساڵێك پێش ئێستا بە مالیكی وت: «خەریكە وەك دیكتاتۆرێك رەفتار دەكەیت.»
لەوەش زیاتر، لەسەرووی هەموو شتێكەوە، ئاگری سوریا لە كڵپەدایە و مەترسی ئەوەی لێدەكرێت دەوڵەتانی دراوسێ بگرێتەوە، لە نێویاندا عێراق. مالیكی پشتیوانی رژێمی ئەسەد دەكات كە دووچاری شەڕ و دژواری بۆتەوە، لە كاتێكدا هەرێمی كوردستان پشتیوانی یاخیبوانی سوریا دەكات لە نێویاندا باری ئۆتۆنۆمی نوێی كورد لە سوریادا. چ جۆرە دەوڵەتێكی یەكگرتووە كە سیاسەتێكی ئاوا دابەشبوو بگرێتەبەر؟ حاڵی حازر ئاییندەی عێراقێكی یەكگرتوو لە مەترسیدایە و كوردی عێراقی وەك بارمتە گرتووە.
كەواتە، پێویستە كورد درێژە بە سەركردایەتیەكی ژیر و جێگیر بدەن. یەكێك لە دەرئەنجامەكان كە پێی بگەین بریتییە لەوەی باشترین كارێك ئەنجام بدرێت ئەوەیە مسعود بارزانی كە كەسێكی رێزدار و قاڵبووی ئەزموونەكانە بەردەوام بێت لە پۆستەكەیدا وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان، ئەمە سەرەڕای ئەوەی دەستووری هەرێمی كوردستاندا- كە هێشتا پەسەند نەكراوە- خولی سەرۆكایەتی بە تەنیا دوو خولی چوار ساڵی یەك لە دوای یەك دیاری دەكات.