خوێندنەوەی ئەزموونی ئەو گەلانەی كە بە خەباتی رزگاریخوازی نەتەوەیی و نیشتمانی توانییان كیانێكی سیاسی و یاسایی و دەستووری بۆ خۆیان بنیاد بنێن، ئاماژە بەوە دەكەن كەوا ئەم ئامانجە بە تێكەڵی بنەماكانی شەرعییەتی شۆڕشگێری و مەشروعییەتی یاسایی بووە، هەڵبەتە هەنگاویان ناوە بەرەو دامەزراوەیی، بەڵام پرەنسیپی شەرعییەتی وەك (ثوابت)ێكی گرنگی ئەم كیانانە دەمێنێتەوە، تەنانەت دەنگدانەوەیان دەبێت لەو دۆكیومێنتە سیاسی و یاسایی و دەستوورییە، ئەمەش بە مانای ئەوەی كەوا یاسا بریتییە لە بەرژەوەندیی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی هەر كیانێك و رەوڕەوەی ئەم گەلانە بە هەردوو ئاستەوە بە شەرعییەتی شۆڕشگێری و مەشروعییەتی یاسایی بەڕێوەدەچێت، بۆیە زۆر جار دەبێت یاسا بە چەقبەستوویی نەخوێندرێتەوە، بەڵكو مامەڵە لەگەڵ رۆحەكەی بكرێت و لە مەبەست و لە ئامانجەكانی تێبگەین، نەك لە لەفزەكەی كە لە سەری بنیادنراوە، ئەمە تەفسیری فراوانی یاساییە و تەفسیرە تەسكەكەی خۆی لە خوێندنەوەی وشكی یاساكاندا دەبینێـت و لە روانگەی چەقبەستووییەوە، مەشروعییەتی یاسایی مانای ئەوەیە كە یاسا بریتی بیت لە دەنگدانەوەی پێداویستییە گرنگەكانی هەر قۆناغێكی مێژوویی رەوڕەوەی گەلان و پەنابردن بۆ میكانیزمەكانی گونجاندن لەگەڵ ئەم پێداویستییانە. بەڵام شەرعییەتی شۆڕشگێری مانای ئەوەیە كەوا راستییەكانی مێژوو و جوگرافیا و سیاسیەت و ئابووری و فاكتەرەكانی هەرێمی و نێودەوڵەتی بخوێندرێتەوە لە روانگەی بەرژەوەندیی ئەم كیانە. هەروەها ئەو بەرژەوەندییە چۆن دەپارێزرێت وكێن ئەم رۆڵە دەبینن و بینیویانە؟
تایبەتمەندی خەباتی گەلەكەمان پتر لە سەد ساڵی رابردوو ئاماژە بەوە دەكات كە هەموو شێوازەكانی خەبات پەنایان بۆ براوە: چەكداری، دیپلۆماسی، دیالۆگ، دیموكراسی، تەوافوق و ڕێككەوتن، رۆژێ لەو رۆژانەش بزاڤی رزگاریخوازی كورد بە ڕێبەرایەتی بارزانی و پارتی دەرگاكانی دانەخستووە بەرامبەر بە بەرژەوەندییەكانی گەلەكەمان، بەڵكو پێناسە و شوناسی ئەم گەلە بوون، چ لەسەر ئاستی نیشتمانی و چ لە ئاستی نەتەوەیی، یاخود هەرێمی، یان جیهانی.
شیكردنەوە و هەڵسەنگاندنی سەرۆكایەتی مسعود بارزانی دەبێت لە بەر ڕۆشنایی ئەم راستییانەی سەرەوە بخوێندرێتەوە كە ئاماژەمان پێكرد، لە ڕوانگەی شەرعییەتی شۆڕشگێری و مەشروعییەتی یاسایی وەك چارەسەرێك بۆ پێداویستییەكانی ئەم قۆناغە مێژووییە و لە سەر بنەماكانی ئەوەی كەوا گەل سەرچاوەی دەسەڵاتە و پەرلەمان نوێنەری گەلە، بە نەخشە سیاسییەكەی خۆیەوە و ئەم سەرۆكایەتییە شوێنێكی نیشتمانییە، نەك تەشریفاتی و بەرپرسیاریەتی مێژوویی نیشتمانی و نەتەوەیی لە ئەستۆیە و دەبێت توانای هاوسەنگیی دەسەڵاتەكانی هەبێت، نەك لەسەر حیسابی دەسەڵاتێك بۆ دەسەڵاتێكی تر، هەموو دەسەڵاتەكان هاوبەش و تەواوكەری یەكترن.
ئەمەی لە كوردستان ئیمڕۆ لەلایەن هەندێ لایەنی سیاسی پەنای بۆ دەبردرێت، بەشێكە لە گەمەیەكی سیاسی كە بەرەو خۆكوشتنی سیاسی دەبات، ئەم لایەنانە لە كونی دەرزی سەیری دنیا دەكەن و پەنا بۆ چەقبەستوویی یاسا دەبەن، تەنانەت دوور دەبنەوە لە بنەما و پرەنسیپەكانی شەرعییەتی شۆڕشگێڕی كە بەشێكیان پەنایان دەبردە بەر ئەم شەرعییەتە رۆژێك لە رۆژان. بۆیە دەبێـت حیساباتی خۆیان سەرلەنوێ بخوێننەوە و بگەڕێنەوە بۆ سەنگەری شۆڕشگێڕایەتی و لە هەمان كاتدا مامەڵە لەگەڵ مەشروعییەتی یاسایی بە تێگەیشتن لە رۆحی یاسا مامەڵە بكەن.
لە دەرئەنجامدا دەڵێین سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی بۆ هەرێم بریتییە لە تێكەڵی فاكتەرەكانی شەرعییەتی شۆڕشگێڕی و مەشروعییەتی یاسایی لە روانگە و دیدی ئاسایشی نەتەوەیی، وەك قەوارەیەكی ستراتیژی بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە زیندووەكانی ئەم كیانە كە هەرێمی كوردستانە و خۆی لە بنەماكانی هێز و دیپلۆماسییەت و ئابووری دەبینێتەوە.
* شارەزا لە بواری یاسا و ئاسایشی نیشتمانی
ئەنیستۆتی توێژینەوەوی نیشتمانی