ئاكامی هەڵبژاردنەكانی ئۆكتۆبەر پێگەی كوردستانی لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا بەهێزتر كرد

ئاكامی  هەڵبژاردنەكانی ئۆكتۆبەر  پێگەی كوردستانی لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا بەهێزتر كرد

 

 

بەپێی ئاكامە بەراییەكانی هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەی‌ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، جیا لەوەی لە ڕیزبەندی پارت و قەوارە سیاسییەكان هەڵكشان و داكشانی گەورە ڕووی داوە، بەڵام لەسەر ئاستی هەر دوو پێكهاتەی سەرەكی (كورد و عەرەبی سوننە) دوولایەنی سەرەكیی ڕێژەی نیوەی زیاتری دەنگەكان كورد و عەرەبی سوننەیان بەدەست هیناوە، ئەو دوولایەنەش یەكەمیان پارتی دیموكراتی كوردستانە كە 33 كورسیی كوردی بە دەست هێناوە، دووەمیشیان قەوارەی تەقدومە كە 38 كورسیی عەرەبی سوننەی بە دەست هێناوە.

هاوشێوەی كورد و سوننە، لە ناو هیز و قەوارە سیاسییەكانی شیعەشدا تەیاری سەدر سەرووی 70 كورسی بە دەست هێناوە، لەوانەیە لە ڕێژەی نیوەی دەنگدەرانی لایەنە شیعەكان خۆی نزیك بكاتەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی دابەشبوونیكی بەرفراوان لەناو ماڵی شیعە هەیە، وەك هێزیكی سەرەكی بۆ نوێنەرایەتیی شیعە لە پرۆسەكەدا ئاستەنگی زۆری لەبەردەمدایە و هەوڵەكان بەو ئاراستەیەن كە لە نیوان (دەوڵەتی یاسا بە سەرۆكایەتیی نوری مالیكی و هاوپەیمانیی فەتح بە سەرۆكایەتیی هادی عامری)، ئەوانیش ببنە ڕكابەرێكی سەرسەختی سەدر و هەوڵی پێكهێنانی كوتلەی گەورە بۆ پێكهێنانی حكومەت بدەن، بەتایبەتی دوای ئەوەی لە بە دەست ژماردنەوەی دەنگەكاندا دەوڵەتی یاسا و فەتح، ژمارەی كورسییەكانیان بۆ زیاتر لە 60 كورسی بەرز بووەتەوە و جیاوازیەكی زۆر گەورەیان لەگەڵ تەیاری سەدر نییە، بەڵام ئەوەی دەبێتە خاڵی وەرچەرخان لەناو پرۆسەكەدا، ئەوەیە كە هیچ لایەنێكی شیعە بە بێ كورد و سوننە كوتلەی گەورەی بۆ دروست ناكرێت.

لە ناو ئەم نەخشە تازەیەی پرۆسەی سیاسیی عێراقدا كە كورد و عەرەبی سوننە دەبنەوە شادروستكەری ڕاستەقینە (Real King maker)، جۆرێك لە لێكتێگەیشتنی هاوبەش لە نێوانیاندا دروست بووە، بەتایبەتیش لە نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و قەوارەی تەقدوم، هەردوو قەوارەكەش ڕێژەی زیاتر لە نیوەی دەنگی كورد و عەرەبی سوننەیان بەدەست هیناوە، ئەوا زۆر نزیكە لێكتێگەیشتنی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و قەوارەی تەقدوم ببێتە دەروازەیەكی باش بۆ تێگەیشتنی نێوان هەردوو پێكهاتەی كورد و عەرەبی سوننە، ئەمەش لەو خالەدا ڕەنگ دەداتەوە، ڕێژەی زۆری دەنگدەرانی كورد و سوننە دەنگیان بە لایەنە نەتەوەییەكە داوە، نەك لایەنە سیاسییە ئیسلامییەكان، بۆ ئەمەش زۆر نزیكە لەسەر ئاستی كوردستان، پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان پێكەوە وەك یەك تیم بە نوێنەرایەتیی كورد بچنە نێو دانوستاندنەكان و قەوارەی تەقدوم و هاوپەیمانیی عەزم-یش پێكەوە وەك یەك تیم بە نوێنەرایەتیی عەربی سوننە بچنە ناو دانوستاندنەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق.

 

 كۆتاییهاتنی وەهمی زۆرینە و گەڕانەوەی ناچاری بۆ شەراكەت و هاوسەنگی

ئیدارەی جۆزیف بایدن بە ئاكامی هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەی عێراق دلخۆشە و ئامادەباشیی ئیدارەكەشی پیشان داوە كە ئامادەیە مامەڵە لەگەڵ حكومەتی داهاتووی عێراق بكات، پێشوەختەش پشتگیریی خۆی بۆ پیشان داوە، ئەم خۆشحاڵییەی ئیدارەی ئەمریكا بۆ ئاكامی ئەم هەڵبژاردنە چەند خاڵێكی لێ دەخوێندریتەوە كە بریتین لە:

1- لە ناو پێكهاتەی شیعەی عێراقدا (خەونی دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسلامی بە ڕێگەی زۆرینە و كەمینە) بووە بەشێك لە ڕابردوو، ئەمەش لەبەر ئەوەیە هەر دوو لایەنی سەدر لە لایەك و دەوڵەتی یاسا و هاپەیمانیی فەتح لە لایەكەی دیكە، لەبەر دابەشبوونی نێوماڵی شیعە، خۆیان لە یەك هاوپەیمانیدا بۆ كۆناكرێتەوە و پێویستیان بە هاوپەیمانی لەگەڵ كورد و سوننە هەیە، كورد و سوننەش بەو مەرجە بەشدار دەبن كە خەونی دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسلامی وەلا بنرێت و بگەڕێنەوە بۆ ناو چوارچێوەی دەستووری عێراق و سەرلەنوێ لەسەر بنەمایەكی دروست دووبارە عێراق وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی بونیاد بنرێتەوە.

2-    ئاكامی دەنگدانی كورد لە پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەمجارەدا، بە ڕێژەی 80% دەنگی خۆیان داوە بە هەر دوو لایەنی سەرەكی (پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانیی كوردستان) ئەم دوو لایەنە سەرەكییە كە پێكەوە لە پرۆسەی سیاسیی كوردستان و پرۆسەی سیاسیی عێراقدا شەریكن، ئاكامێكی دڵخۆشكەرە بەوەی كە دەنگدەرانی كوردستان ئەو هێز و لایەنانەیان سزا داوە كە بەردەوام بانگەشەی عێراقچێتییان دەكرد و هەوڵەكانیان بۆ ڕووخاندنی قەوارەی هەرێمی كوردستان خستبووەگەڕ، بۆیە ئەمجارە نوێنەرایەتیی كورد لە پرۆسەكە لە دەستێكی ئەمیندا دەبێت و پێداگری لەسەر جێبەجێكردنی دەستوور و بەدەستهێنانی مافە دەستوورییەكانی گەلی كوردستان سەنگ و شكۆی زیاتر دەبێت.

3-    بە هاوشێوەی دەنگدەرانی كورد، دەنگدەرانی عەرەبی سوننە بە ڕێژەیەكی زۆر بەرز دەنگیان بە هەر دوو لایەنی قەوارەی تەقدوم و هاوپەیمانیی عەزم داوە، ئەوجا چ حەلبوسی سەرۆكی قەوارەی تەقدوم و چ خەمیس خەنجەر سەرۆكی هاوپەیمانیی عەزم كە بۆچوونێكی قەومیی عەرەبی سوننەیان هەیە، گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی خەوبینیی سوننە بە حوكمڕانیی عێراقەوە بووەتە بەشێك لە ڕابردوو، ئەوا لە ئێستادا نە بایكۆتی پرۆسە سیاسیەكە دەكەن، نە چارەنووسی خۆشیان بە حزبە ئیسلامییەكانەوە گرێ دەدەنەوە، بەڵكو بیر لە داهاتووی كۆمەڵگەی عەرەبی سوننە دەكەنەوە، كە ئەم بیركردنەوە تازەیەش پرۆسەی دووبارە بونیادنانەوەی عێراق وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی ئاسانتر دەكات.

ئەم سێ وەرچەرخانە گرنگە كە ئاكامی هەلبژاردنەكانی ئەمجارەی عێراق لەناو كۆمەڵگەی هەر سێ پێكهاتە سەرەكییەكە دروستی كردووە، ڕەخساندنی ئەو زەمینەیەیە بۆ جێبەجێكردنی بیرۆكەی فیدڕاڵییەتی ڕاستەقینە لە عێراقدا كە لە ساڵانی 2006 و 2007 خودی جۆزیف بایدنی سەرۆكی ئێستای ئەمریكا و ئەو كات سەرۆكی لیژنەی دەرەوەی ئەنجومەنی سەنات ناوی ڵینابوو دابەشكردنی نەرم (Soft partition).

ڕیشەی پرۆژەی دابەشكردنی نەرم كە لە چوارچێوەی پرۆسەی فیدڕاڵیەتی عێراق ڕەگی خۆی داكوتاوە، لەو بیرۆكەیەوە سەرچاوەی گرتووە كە هەر سێ پێكهاتەی (كورد و سوننە و شیعە) ناتوانن پێكەوە لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی سەنتراڵی پێكەوە بژین، ئەوجا بۆ ئەوەی پێكەوە ژیان لە نێوانیان دروست بكرێت و عێراقیش وەك دەوڵەت لەبەریەك هەڵنەوەشێت، ئەوا تەنیا دەروازە بۆ دەرچوون لەم تەنگژەیە ئەوەیە لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی فیدڕاڵیدا هەر سێ پێكهاتەكە لە سەر ئاستی لۆكاڵ خۆیان حوكمڕانیی خۆیان بكەن و لە سەر ئاستی دەوڵەتی فیدڕاڵیش پێكەوە هاوكار و هەماهەنگ بن.

عەرەبی شیعەی عێراق، لە دوای پرۆسەی ڕووخانی ڕژیمی بەعس و سەدام، بە گەرمی پێشوازییان لە پرۆسەی فیدڕاڵی دەكرد، بەڵام عەرەبی سوننە دژی دەوەستانەوە، ئەمەش زەمینەی بۆ ئەوە ڕەخساند كە شیعەی عێراق هەوڵبدەن چەمكی فیدڕاڵییەت لە عێراقدا نەمێنێت و هەنگاویان بۆ دەوڵەتیكی ئۆتۆكراتی ئایینی هەڵگرت و، داوای حوكمڕانیی زۆرینە و كەمینەیان دەكرد، بەڵام ئاكامی هەڵبژاردنی ئەمجارەی عێراق، عەرەبی شیعەی لە عێراقدا خستووەتە دووڕێیانێكەوە، یان ئەوەیە دەبێت بگەڕێنەوە بۆ ناو دەستوورەكە و سەرلەنوێ عێراقیكی فیدڕاڵیی ڕاستەقینە بونیاد بنرێتەوە، یان ئەوەیە موجازەفە بە حوكمڕانیی شیعە بكەن و عێراقیش لەبەریەك هەڵبوەشێت.

 

 دەستە ئەمینەكەی كوردستان دەیەوێت عێراقی داهاتوو چۆن بێت؟

لە تەمموزی 2010 و لە میانەی چاوپێكەوتنێكی سەرۆك بارزانی لەگەڵ گۆڤاری گوڵان، ئەو پرسیارەمان ڕووبەرووی سەرۆك كردەوە: ماوەی زیاتر لە سێ مانگە پرۆسەی هەڵبژاردن لە عێراقدا ئەنجام دراوە و هەتا ئێستاش كێشمەكێشەكان بۆ دانانی بەرنامەیەك بۆ پێكهینانی حكومەتی داهاتوو دیار نییە، ئایا لەلای بەڕێزتەوە دەستپێشخەرییەك هەیە كە هەموویان پێكەوە كۆ بكەیتەوە؟ سەرۆك بەم جۆرە وەڵامی دایەوە: «دەتوانم بڵێم پرۆسەكە ئێستا زۆر زۆر ئاڵۆز بووە، بڕیار بوو ئەمڕۆ (13/7/2010) پەرلەمان كۆببێتەوە، بەڵام دواخرا بۆ دوو هەفتەی دیكە، وەك من دەیبینم، دوو هەفتەی دیكەش هیچ ناكرێت، ڕۆژ بە رۆژیش بارودۆخەكە ئاڵۆزتر دەبێت، گرفتەكە ئەوەیە ئەو برایانەی بەغدا بڕیاری ئەوەیان نەداوە كێشەكە چارەسەر بكەن. ئەگەر بزانم سەرۆكی كوتلەكان و لایەنە سەرەكییەكان بڕیاری ئەوەیان داوە چارەسەرێك بدۆزنەوە، من ئامادەم، لێرە داوەتیان بكەین و لە خزمەتیاندا بین، یان من بچمە بەغدا، بەڵام بۆ ئەو وتووێژەی تا ئێستا هەبووە، من بەشدار نابم.. من پێموایە ئەگەر دەستوور بە ئەمانەتەوە جێبەجێ بكرێت، هیچ گرفتێك نابێت، ئەگەر هەر گرفتێكیش بێتە پێشەوە زۆر بە ئاسانی چارەسەر دەكرێت. ئەو دەستوورە زەحمەتێكی زۆری بۆ كێشراوە، هەروا بە ئاسانی دروست نەبووە، من ماوەی 53 ڕۆژ لە بەغدا مامەوە و لەگەڵ برایانی تر خەریك بووین تا داڕێژراوە، بەڵام هێشتاش ئەم دەستوورە بێ كەموكوڕی نییە، بەڵام لەگەڵ ئەوەش دەستوورێكی زۆر پێشكەتووە، دەستوورێكە دەتوانین بڵێین بەشی زۆری مافەكانی ئێمەی تێدایە و ڕێگەچارەی بۆ هەموو گیروگرفتەكان دەستنیشان كردووە، بۆیە من پێموایە هیچ بەدیلێك لە دەستوور باشتر نییە..»

دوای چەند مانگیك لەم دیدارەی گوڵان سەرەنجام هەموو سەرۆك فراكسیۆنەكانی عەرەبی شیعە و سوننە هاتنە كوردستان و جارێكی دیكە سەرۆك ئەم بۆچوونانەی خۆی كرد بە كرۆكیی ئەو ڕێككەوتنەی كە ناوی لێ نرا: «ڕێككەوتنی هەولێر بۆ پێكهێنانی كابینەی دووەمی نوری مالیكی».

گرنگیی ڕێككەوتنی هەولێر كە تەواوی سەرۆك فراكسیۆنەكانی (كورد و شیعە و سوننە) ئیمزایان لەسەر كردووە و لە 19 خاڵی سەرەكی پیكهاتووە، تەنیا پێداگری نییە لەسەر چەسپاندنی مافە دەستوورییەكانی كوردستان، بەڵكو نەخشەیەكی ڕێگەیە بۆ جێبەجێكردنی دەستووری عێراقی 2005 وەك یەك سەفقە، نەك بە شێوەیەكی ئینقائیانە ماددەیەكی جێبەجێ بكریت و، دەیان ماددەی دیكە پێشیل بكرێت، ئەمەش بەو مانایەی ئەگەر ڕێككەوتنی هەولێر وەك خۆی جێبەجێ بكرایە، ئەوا لە بری ئەوەی ئەو هەموو كارەسات و كاولكارییە بەسەر عێراقدا بێت، عێراق دەبووە دەوڵەتیكی فیدڕاڵی ڕاستەقینە و هەر سێ پێكهاتەی سەرەكییش حوكمڕانیی خۆیان لەسەر ئاستی لۆكال دەكرد و لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدڕاڵیشدا پێكەوە هاوكار و هەماهەنگ دەبوون، ئەو داهاتەی بۆ دژایەتیی مافەكانی گەلانی عێراق بەفیڕۆ درا، دەكرا عێراقی وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی پێ بكرێتە سویسرای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵام خاڵی سەرەكی لە تێكدانی زەمینەی جێبەجێكردنی ئەم ڕێككەوتنە گرنگە، دوو هۆكار بوو، یەكەمیان نەبوونی مەرجەعییەتێك كە بتوانێت عەرەبی سوننە لە چواردەوری بەرنامەیەك كۆبكاتەوە، دووەمیان خەوبینینی عەرەبی شیعە بوو بە حوكمڕانیی زۆرینە و كەمینە و هەنگاوهەڵگرتن بەرەو دەوڵەتێكی ئیسلامی، كە سەرەنجام ئەو غروورییەی لایەنە سیاسییەكانی شیعە زەمینەی بۆ دەوڵەتی بەناو خەلافەتی تیرۆریستانی داعشی لێ بەرهەم هات.

لە ماوەی ساڵانی 2014 – 2018 كە كوردستان و عێراق لە شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش بوون بە هاوكاریی هاوپەیمانان، پرسی ڕێكخستنەوەی پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان و بەغدا هەڵپەسێرا بۆ دوای كۆتاییهاتنی شەڕی دژی داعش، لەو ماوەیەدا جارێكی دیكە بەرنامەیەك لە چوارچێوەی پڕۆژەی ڕیفراندۆمی كوردستان دانرا، بۆ ئەوەی ببێتە نەخشەی ڕیگە بۆ دووبارە ڕێكخستنەوەی پەیوەندییەكانی نیوان هەرێم و بەغدا، بەڵام دیسان غرووری شیعە و دەستی خیانەتی ناوخۆ ئەم پرسەیان بە لایەكی دیكەدا برد و، گەیشتە ئەوەی بە هێزی سەربازی قەوارەی هەرێمی كوردستان بڕووخێنن، بەڵام خۆڕاگریی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و ڕێبەرایەتی سەرۆك مسعود بارزانی ئەو خەونەی لە گۆڕ نا و، لەگەڵ ئەوەی گەمارۆیەكی توند لەلایەن حكومەتی عێراقەوە خرایە سەر كوردستان، بەڵام لە هەڵبژاردنەكانی نیسانی 2018 گەلی كوردستان متمانەیەكی بەرزی بە پارتی دیموكراتی كوردستان بەخشییەوە و جارێكی دیكە بە هەموو لایەكیان ڕاگەیاند، چارەنووسی گەلی كوردستان و قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان لە دەستی ئەو ڕابەرە ئەمینەدایە كە ناوی مسعود بارزانی-یە.

بۆ ئەمەش هەردوو هاوپەیمانیی سەدر و فەتح، بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەت هاتنەوە لای سەرۆك بارزانی و دووبارە ئەوەیان پیشان دایەوە كە ئامادەن لەسەر ئەو پڕۆژەیە هەوڵەكانیان یەك بخەن و دووبارە عێراق بونیاد بنێننەوە و كاولكارییەكانی كۆمەڵگەی سوننە دووبارە چاك بكرێنەوە، بەڵام ماوەی كەمتر لە ساڵێكی نەخایاند، خۆپیشاندانەكانی تشرین لە بەغدا و شارەكانی دیكەی عێراق دەستی پێ كرد و، حكومەتی عادل عەبدولمەهدی-یان ناچار كرد دەست لەكار بكێشێتەوە و سەرەنجامیش لە بەر سەختیی بارودۆخی پرۆسە سیاسییەكەی عێراق، بڕیار لە هەڵبژاردنی پیشوەختە درا، كە لە 10ی ئۆكتۆبەری ڕابردوو ئەنجام درا و ئەمجارەشیان بە ڕیژەی زیاتر لە نیوەی دەنگدارانی كورد متمانەیان بە پارتی و سەرۆك بارزانی بەخشییەوە.

لە ئێستادا و لە دوای ڕاگەیاندنی ئاكامە بەراییەكانی هەڵبژاردن، وەك چاودێرانی سیاسی دیوە شاراوەكەی گوتارە سیاسییە جیاوازەكان دەخوێننەوە، لەسەر ئاستی هێز و لایەنەكانی عەرەبی سوننە و شیعە قەناعەتێكی زۆرینە هاتووەتە ئاراوە كە بێجگە لەو بەرنامە و پڕۆژەیەی كە سەرۆك مسعود بارزانی لە كۆنگرەكانی لەندەن و پاریس و هاوینەهەواری پیرمام و پاشانیش دوایین جار لە ڕێككەوتنی هەولێری 2010، ڕێگەیەكی دیكە نییە بۆ ئەوەی ئەم پاشاگەردانییەی ناو پرۆسەی سیاسیی عێراق كۆتایی بێت و، دەست بكریت بە ئاوەدانكردنەوەی وڵات و دابینكردنی خزمەتگوزاریی پێویست و سەرەكی بۆ هاووڵاتیانی عێراق.

قووڵایی ستراتیژیەتی بیركردنەوەی سەرۆك مسعود بارزانی بە پلەی یەكەم پێداگرییە لەسەر مافە دەستوورییەكانی تەواوی گەلی كوردستان بە جیاوازی ئایین و نەتەوەوە، بەڵام لە هەمان كاتدا ئامانجی یەكەمی بارزانی ئەوەیە كە برایەتی و پێكەوەژیان لە نێوان هەموو پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق بێتە ئاراوە و قۆناخی شەڕ و كاولكاریی 100ساڵەی مێژووی هاوچەرخی عێراق كۆتایی پێ بهێنرێت.

ئەوانەی لە نزیكەوە چاودێریی پرۆسەی سیاسیی تەواوی عێراق دەكەن و، تووڕەیی خەڵكی عێراق لە لایەنە سیاسییەكانی شیعە و سوننە بە وردی دەخوێننەوە، ڕایەكی ئەرێنییان سەبارەت بە پرۆسەی دانوستانەكانی ئەم جارەی پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق لا دروست بووە و دەڵێن: سەرۆك مسعود بارزانی ئەو دەوڵەتمەدارەیە توانیویەتی لەناو پاشاگەردانی و ناسەقامگیریی سیاسیی دەوڵەتی عێراقدا، هەرێمی كوردستان بكاتە ناوچەیەكی جیاواز و پێشكەتوو لە عێراقدا و، عەرەبی عێراقیش (بە شیعە و سوننە) لەسەر ئاستی ڕای گشتی ئەم توانا و لۆژیك و ئیرادەیەی سەرۆك بارزانی-یان بۆ بونیادنانەوەی دەوڵەت بینیوە، بۆیە پێ ناچێت بتوانن ئەمجارە بە تاكتیك لەگەڵ سەرۆك بارزانی ڕێكبكەون و كە گەڕانەوە بۆ بەغدا ڕێككەوتنەكە پێشێل بكەن، ئەمجارە یەك ڕێگە لە پێشیانە، ئەوەتا یان دەبێت ڕێككەوتنەكە لەلایەن هەرسێ پێكهاتەی (كورد و شیعە و سوننە) بە هاوكاری و هەماهەنگی جێبەجێ بكرێت، ئان ئەوەیە وەك باڵیۆز پیتەر گالبریس ناوی لێ ناوە . عێراق كۆتایی دێت.

 ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و

دووبارە ددانپێدانانەوە‌ بە سەروەریی عێراقدا

بەپێی ئەو بڕیارەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی مۆڵەتی درێژكردنەوەی ماندیێتی یۆنامی لە عێراقدا پێ دەرچووە، بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەم جارە دوو مەرجی داناوە:

1- هەڵبژاردنەكان لەلایەن چاودێری نەتەوە یەكگرتووەكان و چاودێری نێودەوڵەتییەوە چاودێری دەكرێت.

2- لە دوای 30 ڕۆژ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، دەبێت نەتەوە یەكگرتووەكان ڕاپۆرتێك سەبارەت بە ئاكامی ئەو هەڵبژاردنە بەرز بكاتەوە بۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و بۆ ئەوەی شەرعییەتی نێودەوڵەتی پێ بدرێت.

سەبارەت بە خاڵی یەكەمیان و پێداویستیی عێراق بە نوێنەری تایبەتیی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق، لە بڕیارەكەی ئەنجومەنی ئاسایش ڕاشكاوانە ئاماژەی پێ كراوە، جیاوازییەكی ئەوتۆ لە نیوان ڕەوشی دوای ساڵی 2003 و ئێستای عێراقدا نییە، بۆیە ڕەوشەكە وادەخوازێت، یۆنامی بمێنێتەوە.

سەبارەت بە خاڵی دووەمیشیان بەوەی نەتەوە یەكگرتووەكان لە سەر ئەم هەڵبژاردنە ڕاپۆرتیك بنێرێت بۆ ئەنجومەنی ئاسایش، ئەمەش مانای ئەوەیە عێراق ئەو دەوڵەتە دامەزراوەیی و خاوەن سەروەرییە نییە كە خۆی وەك دەوڵەت ئاكامی هەڵبژاردنەكە پەسەند بكات، هەر بۆیە ئەگەر ئەنجومەنی ئاسایش شەرعییەتی بە پرۆسەكە و ئاكامی هەڵبژاردنەكان دایەوە، ئەوا هەنگاوی یەكەم بۆ دووبارە بونیادنانەوەی دەوڵەتی عێراق لە چوارچێوەی دەستوورەكەی دەست پێ دەكاتەوە و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هاوكار و پشتیوانی دەبێت.

دیارە سەبارەت بەم دوو مەرجەی بڕیارەكەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، عێراق وەك دەوڵەت و دامەزراوەكانی هەر دوو مەرجەكەی قبووڵ كردووە و هەتا ئێستا سەبارەت بە پرۆسەی هەڵبژاردنەكە و ئاكامەكانی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی پشتیوانی لێ دەكرێت.

بەڵام خاڵی وەرچەرخانی مەترسیدار لەو لێدوان و گوتارانەوە سەرچاوە دەگرن، كە هەوڵەكانیان لە تانەی یاساییەوە، خەریكە دەگۆڕێت بۆ بەكارهێنانی زمانی چەكی میلیشیایی و ئاڵۆزكردنی بارودۆخە بۆ جارێكی دیكە، ئەمەش هەڕەشەیەكی مەترسیدارتر لەسەر ئایندەی پرۆسەی سیاسی دروست دەكات، عێراقیش لە لێواری هەڵدێر زیاتر نزیك دەكاتەوە، بەڵام بە دیوێكی دیكەدا كە هەست دەكرێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە جددی لەسەر خەتەوە و چیدیكە بوار بۆ ئەوە نەماوەتەوە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی تواناكانی خۆی لەگەڵ دەوڵەتی شكستخواردوو بەفیرۆ بدات، ئەمە مەرجەعییەتی نەجەفی هێناوەتە سەر خەت، بەوەی داوای لە خەڵك كرد، لە هەڵبژاردنەكان بەشداری بكەن و ئاكامەكانیشی قبووڵ بكەن، ئەوەی تا ئێستا لە ناو پرۆسەی دوای ڕاگەیاندنی ئاكامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی ئەم جارە دەبیندرێت، زۆر جیاوازە لە دیاردە نەرێنییەكانی هەڵبژاردنی 2018، هەر بۆیە ئەگە

ر ئەم ئاراستەیە وەك ئێستا بەردەوام بێت، ئەوا مەزندە دەكرێت، ناچاری كارێك بن كە بونیادنەوەی عێراق وەك دەوڵەتیكی فیدڕاڵی دەست پێ بكاتەوە.

Top