بەڕێز مسرور بارزانی لە «لوتكەی جیهانی حكومەتەكان – دوبەی» كە لە ڕۆژانی 29 و 30 ئاداری 2022 لە دوبەی بەڕێوەچوو، لە بەشێك لە وتارەكەیدا وتی: «دەمانەوێت لە پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەت سوود لە ئەزموونی سەركەوتووی دەوڵەتی ئیمارات وەربگرین، كە چۆن وزەیان بەكار هێنا وەك فاكتەرێكی گرنگ بۆ سەرخستنی پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەت». ئەم دید و تێڕوانینەی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ سەرخستنی پرۆسەی بونیادنانی دەوڵەت و درێژەپێدانی پرۆسەی پەرەپێدانی بەردەوام لە دەیەی دووەمی سەدەی بیست و یەكەم، ئەوەی لێ دەخوێندرێتەوە كە سیاسەت و ستراتیژیەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ پەرەپێدان و وەبەرهێنان لە كەرتی وزە «نەوت و گاز» تەنیا بۆ ئەوە نییە كە هەرێمی كوردستان هاوشێوەی زۆربەی دەوڵەتانی بەرهەمهێنەری «نەوت و گاز» مامەڵە لەگەڵ ئەم سێكتەرە گرنگە بكات، بەڵكو دەیەوێت بە شێوازی دەوڵەتە سەركەوتووەكان كە یەكێكیان «ئیماراتی عەرەبی یەكگرتووە» كە توانیویانە نموونەیەكی دەوڵەتی سەركەوتووی ئەوتۆ پێشكەش بكەن كە هەموو جیهانی سەرسام كردووە، ئەم نموونە سەركەوتووەش نەك تەنیا «دەوڵەتی خۆشگوزەران - welfare states»، نییە بەڵكو نموونەی «دەوڵەتی كامەرانی و خۆشگوزەران - Happiness and Welfare State»یشە.

دیارە یەدەگ و هەناردەی نەوتی ئیمارات لە یەدەگ و هەناردەی نەوتی هەر یەكە لە «ڤەنزویلا و عێراق و ئێران» زیاتر نییە، بەڵكو لەوانەیە یەدەگ و هەناردەی ئەو دەوڵەتانە لە یەدەگ و هەناردەی‌ دەوڵەتی ئیمارات زیاتر بێت، بەڵام ئیمارات ڕۆكێت دەنێرێت بۆ خولگەی مەریخ و پاركی موعجیزە و مۆزەخانەی ئایندە دروست دەكرێت و لە ڕیزبەندی ئەو 10 دەوڵەتەیە كە هەنگاو بۆ دەوڵەتی كامەرانی و خۆشگوزەرانی هەڵدەگرێت، عێراقیش وێڕای ئەوەی ڕۆژانە زیاتر لە 1.5 ملیۆن بەرمیل نەوت لە ئیمارات زیاتر هەناردە دەكات، بەڵام بەپێی دوایین ئاماری پۆلینكردنی كامەرانی بۆ هاووڵاتیان، عێراق لە دوای ئەفغانستان و لوبنان بە پلەی سێیەم دێت و، وەك ئابووریناسەكان ئاماژەی پێ دەكەن ڕێژەی خوار هێڵی هەژاری لە عێراقدا خەریكە 30% تێدەپەڕێنێت.

لەسەر ئەم بنەمایە سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەیەوێت ئەوەمان پێ بڵێت: «مەرج نییە وڵاتێك خاوەنی سەرچاوەی سرووشتی بێت، توانیبێتیان لە پرۆسەی بونیانی دەوڵەت سەركەوتوو بن و هاووڵاتیانیان خۆشگوزەران و كامەران بكەن»، هەر بۆیە دەیەوێت لە ئەزموونی دەوڵەتانی شكستخواردووی خاوەن سەرچاوەی سرووشتی دوورمان بخاتەوە و، هەرێمی كوردستان بەرەو ئەزموونی دەوڵەتانی سەركەوتووی خاوەن سەرچاوەی سرووشتی ببات، بایەخدانیشی بە ئەزموونی سەركەوتووی بونیادنانی دەوڵەت لە ئیمارات لەو خاڵە وردەوە سەرچاوەی گرتووە كە ئەزموونە سەركەوتووەكانی دیكەی بونیادنانەوەی دەوڵەت وەك «تایوان، سەنگافورا، كۆریای باشوور، پتسوانا و ڕوواندا و.. هتد»، ئەزموونی دەوڵەتانی خاوەن سەرچاوەی سرووشتی «نەوت وگاز» نین و، ئەزموونی سەركەوتووش لەناو دەوڵەتانی خاوەنی سەرچاوەی سرووشتی زۆر كەمن، كە دەشێت دوای بەلجیكا تەنیا ئیماراتی یەكگرتوویی عەرەبی بێت، هەر بۆیە دەركەوتنی ئەزموونێكی سەركەوتووی وەك ئەزموونی ئیمارات لە ناوچەیەكی وەك ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە بارودۆخی هەرێمی كوردستان زۆر نزیكە.

بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئایا هەنگاوەكانی حكومەتی ئیمارات بۆ ئەم سەركەوتنە گەورانە چی بوون؟ بێگومان وەڵامی ئەم پرسیارە بریتی دەبێت لە ڕاگرتنی گەندەڵی، شەفافییەت، كەمكردنەوەی ڕۆتین، سوودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیای زانیاری و پیادەكردنی سیاسەتی یەك پەنجەرە، كە ئەمانە پێكەوە دەبنە هۆكار و فاكتەری دەركەوتنی حوكمڕانیی باش لە سەدەی بیست و یەكەمدا.

كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە لە تەLمووزی 2019 متمانەی لە پەرلەمانی كوردستان وەرگرت، جیا لەوەی هاتە سەر كۆمەڵێك دەرهاویشتەی كەڵەكەبووی ساڵانی ڕابردوو، ئەمەش بە هۆی شەڕی دژی داعش و بڕینی بودجە و مووچەی كوردستان لەلایەن حكومەتی عێراق و هەروەها نەبوونی سەقامگیریی سیاسی و حوكمڕانی لە كوردستاندا، لە هەمان كاتدا ڕووبەڕووی كۆمەڵێك قەیرانی گەورەی دیكە بووەوە كە پێشتر مەزندەی بۆ نەكرابوو، ئەوانەش وەك پاشاگەردانی سیاسی لە عێراقدا دوای دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكانی تشرینی 2019، دوای ئەویش بڵاوبوونەوەی كۆڤید 19 و داڕمانی ئابووری لەسەر ئاستی گلۆباڵی و دابەزینی نرخی نەوت بۆ خوار سفر و سەرباری هەموو ئەمانەش دیسان حكومەتی عێراق بودجە و مووچەی هەرێمی بڕییەوە، هەموو ئەم قەیرانە تازانەش هاتنە سەر دەرهاویشتە كەڵەكەبووەكانی پێشتر، بەڵام لەبەر ئەوەی بەرنامەی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر كۆمەڵێك بنەمای كۆنكرێتی بۆ بونیادنانی حوكمڕانیی باش دانرابوو، ئەوا وەك بینیمان لە ناو ئەو هەموو قەیران و كێشانەدا نەك هەر توانی پارێزگاری لە خۆی بكات، بەڵكو لەماوەی تەنیا دوو ساڵدا توانی هەنگاوی زۆر گەورە لە بواری حوكمڕانی باش هەڵبگرێت كە دوایینیان ئەوە بوو هەفتەی پێشوو بەڕێز مسرور بارزانی بە گەلی كوردستان و جیهانی ڕاگەیاند: « لە یەك دوو ساڵی داهاتوو حكومەتی هەرێمی كوردستان بە تەواوەتی دەبێتە حكومەتێكی دیجیتاڵی، یان ئەلیكترۆنی»، ئەمەش بەو مانایە نییە كە لە ئێستاوە دەست بە بونیادنانی ئەو حكومەتە دەكرێت، بەڵكو بەو مانایە كە حكومەتی ئەلیكترۆنی لە بەشێكی باشی وەزارەت و دامەزراوەكان دەستی پێ كردووە و لە چەندین بواری جۆراوجۆردا كاری پێ كراوە و سەركەوتنیشی بە دەست هێناوە، ئامانجە گەورەكە ئەوەیە كە هەموو سێكتەرەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بگرێتەوە.

پرسیاری دیكە لێرەدا ئەوەیە: ئایا بە تەنیا بە سوودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیای زانیاری، یان بە دیجیتاڵیكردنی حكومەت، حوكمڕانیی باش و دەوڵەتی كامەرانی خۆشگوزەران دێتە بەرهەم؟ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارەش بەو جۆرەیە چۆن پرۆسەی بونیادنانی دەوڵەت تەنیا بە بوونی سەرچاوەی داهاتی سرووشتی «(نەوت و گاز و كانزا) سەركەوتوو نابێت، بە هەمان شێوە بە تەنیا بە سوودوەرگرتن و بەكارهێنانی تەكنەلۆژیای زانیاری ناتوانرێت حوكمڕانییەكی باش و سەركەوتوو پیادە بكرێت، هەر بۆ نموونە دەوڵەت هەیە خۆی خاوەنی سەرچاوەی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیایە بەڵام نەیتوانیوە پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا بكاتە فاكتەرێك بۆ حوكمڕانیی باش، بەڵكو پێشكەوتنی تەكنەلۆژیای كردووەتە سەرچاوەی نەهامەتی بۆ وڵاتەكەی، باشترین نموونەش لەم بوارەدا كۆریای باكوورە كە ڕۆژانە مووشەكی بالیستی و كڵاوەی ئەتۆمی لە زەریاكاندا تاقی دەكاتەوە، بەڵام وڵاتەكەی و هاووڵاتیانی لە هەموو خزمەتگوزارییەكی سەرەكی بێبەشن.

كەواتە ئەم ئاراستەیە ئەوەمان پێ دەڵێت: «سەرچاوەكانی سامانی سرووشتی و پێشكەوتنی تەكنەلۆژیای زانیاری دەشێت بكرێنە فاكتەرێكی گرنگ بۆ حوكمڕانیی باش و كامەرانی و خۆشگوزەرانیی هاووڵاتیان، لە هەمان كاتدا دەشكرێت خراپ بەكار بهێنرێت و ببێتە سەرچاوەی نەهامەتی و نەگبەتی بۆ هاووڵاتیان و شكستهێنانی پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەت».

هەڵوەستەكردنمان لەسەر ئەم خاڵە بۆ ئەوەیە بڵێین: ئەوە تەنیا سەرچاوەی داهاتی سرووشتی و سوودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیای زانیاری نییە كە بوونە هۆی گەشەسەندن و هەنگاوە سەركەوتووەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەڵكو ئەوە بەرنامەی كابینەكەیە كە هەموو توخمەكان بۆ هەنگاوهەڵگرتن بەرەو حوكمڕانیی باش و كامەرانی و خۆشگوزەرانیی هاووڵایتانە و ئامانجی كۆتایی ئەوەیە كە بگەینە ئەو قۆناغەی سیاسەتی «یەك پەنجەرە» لە هەموو سێكتەرەكانی حكومەت پیادە بكرێت و، بە ئاستێك ڕۆتین كەم بكرێتەوە كە ئیدی پێویست نەكات هاووڵاتیان بۆ ڕاییكردنی مامەڵەكانیان ئەم پەنجەرە و ئەو پەنجەرە بكەن، بەڵكو پێویستە هاووڵاتیان لە یەك پەنجەرە و لە ماوەیەكی زۆر كورتدا تەواوی مامەڵەكانیان بە شێوەی ئەلیكترۆنی بۆ تەواو بكرێت.

لایەنێكی دیكە كە پێویستە هەڵوەستەی لەسەر بكرێت ئەوەیە چۆن سیاسەت و ستراتیژیەتی كابینەی نۆیەم بۆ سوودوەرگرتن لە سەرچاوەی سرووشتی «نەوت و گاز» وەك هۆكارێك بۆ سەرخستنی بونیادنانەوەی دەوڵەت بە شێوەیەك داڕێژراوە كە نابێت لەسەر حیسابی ژینگەی كوردستان بێت، بۆ ئەمەش ئاراستەی بەرهەمهێنانی وزە بە جۆرێك وەرچەرخێنراوە كە دووبارە سوود لەو گازە وەربگیرێتەوە كە لە سووتانی نەوتی كێڵگە نەوتییەكان تێكەڵاوی ژینگەی كوردستان دەبێت، بەمەش بەرهەمهێنانی وزەی كردووەتە بەرهەمهێنانی دۆستی ژینگە، بە هەمان شێوە لە سوودوەرگرتنیش لە تەكنەلۆژیای زانیاری و هەنگاوەكان بۆ بونیادنانی حكومەتی ئەلیكترۆنی، هەوڵەكان لە چوارچێوەی بەرنامەی كابینەی نۆیەم بەو جۆرەن كە سوودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیا ببێتە فاكتەرێكی بەسوود بۆ «ڕێگرتن لە گەندەڵی، نەهێشتنی ڕۆتین و بەرهەمهێنانی شەفافییەت» كە هەموو ئەمانە دەبنە ژێرخانێكی پتەو بۆ حوكمڕانیی باش و خۆشگوزەرانی و كامەرانیی هاووڵاتیان و درێژەپێدانی پەرەپێدانی بەردەوام.