پ.د.كامەران ساڵحی، جیا لەوەی ئوستادی یاسایە لە زانكۆی سۆران، لە هەمانكاتدا خاوەنی چەندین كتێب و توێژینەوەی زانستییە لە بواری یاسا و یاسای نێودەوڵەتی و، یەكێكە لە ئەكادیمیستە دیارەكان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و عێراق و تەواوی وڵاتانی عەرەبی و، لە دوای ڕاپەڕینی بەهاری 1991 گەڕاوەتەوە بۆ كوردستان و هەوڵی داوە هەم لە زانكۆكانی كوردستان خزمەتی قوتابیانی كوردستان بكات، هەمیش لەسەر ئاستی ناوەندەكانی زانكۆ و دەستەبژێری كوردستان وەك ڕەخنەگرێكی سیاسی بۆچوونی تایبەتی خۆی هەبێت و لەسەر هەموو ڕووداوەكان هەڵوێستی خۆی دەربڕیوە، لە ئەڵقەی سێیەمی بازنەی گفتوگۆش بە ناونیشانی «ئینتیمای نیشتمانی و پرس و گەنگەشە» جیا لەوەی گفتوگۆكەی بەڕێوە برد، بەمجۆرە ڕاوبۆچوونەكانی خۆی خستەڕوو:

سەبارەت بەو ڕاپرسییەی لەسەر پرسی «ئینتیمای نیشتمانی» بۆ گفتوگۆی ئەمجارە ئەنجامتان داوە، من لە دوایین پرسیارتانەوە دەست پێ دەكەم كە پرسیوتانە: «بەڕای تۆ ئینتیمای نیشتمانیی هاوڵاتیانی هەرێم لە چ ئاستێكدایە؟ لە وەڵامدا تەنیا 8%ی بەشداربووان كە ژمارەیان 1149 بەشدار بووە، پێیان وابووە ئاستی ئینتیمای نیشتمانی لای هاووڵاتیان بەرزە، ئەوی دیكەی 43% گوتوویانە تا ڕاددەیەك ‌و 49% گوتوویانە لە ئاستێكی نزمدایە. من ئەوەشی كە گوتوویەتی تا ڕاددەیەك ئاستی ئینتیمای نیشتمانی لای هاووڵاتیان باشە، ئەویش هەر بە لاواز لە قەڵەم دەدەم، لەبەر ئەوەی لە پرسی ئینتیمای نیشتمانیدا ئەگەر تا ڕاددەیەك بێت، ئەویش هەر بە نزم حساب دەكرێت، بۆیە ئەوەی لە وەڵامی پرسیارەكانی پێشتر پێتان گوتین ڕێژەی ئینتیمای نیشتمانی وەك ڕێژەی گشتی لەسەر ئاستی تاك 83%ـە، ئەوا من ئەوەیان فەرامۆش دەكەم و هەڵوەستە لەسەر ئەو 92%ـە دەكەم كە هەست دەكەن ئینتیمای نیشتمانی هاووڵاتیان لەسەر ئاستی هەرێم لاوازە.

لێرەوە دێمە سەر شرۆڤەی ڕێژەی 92%ی بەشداربووان بەوەی ئینتیمای نیشتمانیی هاووڵاتیان نزمە، ئەمەش لەو خاڵەوە سەرچاوەی گرتووە كە لەناو ژینگەی سیاسیی كوردستاندا بێڕێزیكردن بە ئینتیمای نیشتمانی، گاڵتەكردن بە بۆنە نیشتمانییەكان، بێڕێزیكردن بە ئاڵای كوردستان و سیمبولە نیشتمانییەكانی تێدا قبووڵ دەكرێت و، وەك ئازادیی ڕادەربڕین لە قەڵەم دەدرێت، ئەوجا لەلایەكی دیكەوە سەرنجیشم لەسەر پرسیاری ڕاپرسییەكەتان هەیە كە پرسیارەكانتان هەمووی ئەرێنین، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا فەرموون بزانین وەڵامی ئەو خەڵكە لەسەر ئەم دەربڕینەی ڕاپرسییەكە چۆن بووە: «هیچ شتێك لە سەرووی خاك و نیشتمانەوە نییە»، تەنیا 59.5% دەڵێن بەڵێ، هیچ شتێك لە سەرووی خاك و نیشتمانەوە نییە، ئەوەی دیكەش كە بەشێكیان گوتوویانە تا ڕاددەیەك ئەمە مانای ئەوەیە لای ئەو بەشەش شتێك هەیە لە سەرووی خاك و نیشتمانەوە، بۆیە بەڕاستی ئەم داتایانە زەنگێكی خراپن و، چۆن دەبێت ئاستی ئینتیمای نیشتمانی لە كۆمەڵگەی كوردستان گەیشتبێتە ئەو ئاستەی كە زیاتر لە 40%ی هاووڵاتیان بەو شێوەیە بیربكەنەوە كە شتێك لە سەرووی خاك و نیشتمانەوە هەیە؟ ئایا ئەمە مانای ئەوە نییە كە ئەگەر خوانەخواستە سبەی كوردستان تووشی مەترسی ببێتەوە، نزیكەی نیوەی هاووڵاتیانی كوردستان ئامادەباشییان نەبێت بەرگری لە نیشتمانەكەی خۆیان بكەن؟

ئەوجا لێرەوە دەبێت بپرسین: ئایا ئینتیما بۆ نیشتمان چ مانایەك دەگەیەنێت؟ ئینتیما بۆ نیشتمان ئەوە دەگەیەنێت كە پێویستە هاووڵاتی هەست و ڕەفتاری بگاتە ئەو ئاستەی كە خۆی بە بەشێك لە خاك و گەل و نیشتمانەكەی بزانێت و شانازی بە كەلتوور و مێژوو و دابونەریت و بەها و پرانسیپەكانی گەلەكەیەوە بكات و، ئامادەبێت لە پێناویدا قوربانی بدات، ئەم ئینتیمایەش بە كاركردنی دڵسۆزانە لە پێناوی پەرەپێدان و گەشەپێدانی كۆمەڵگە و هێنانە كایەی هەماهەنگی و هاریكاری لە نێوان هاووڵاتیان و قوربانیدان بە بەرژەوەندیی شەخسی، لەمەش زیاتر ئینتیما پاڵپشتێكی گەورەی ناسنامەی نیشتمانی و فاكتەری سەرەكییە بۆ یەكگرتوویی كۆمەڵگە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئینتیمای نیشمانی ڕایەڵەیەكی ڕوحی قووڵە لە نێوان تاكەكان و ژیانی تاكەكان دەگۆڕێت كارلێكێكی چارەنووسسازی هاوبەش بۆ بەرگریكردن لە بونی كۆمەڵگە و بەها و كەلتوور و مێژووەكەی.

ئەمڕۆ كە قسەكردن لەسەر ئینتیمای نیشتمانی بووەتە كێشمەكێش و بۆچوونی جیاوازی دروست كردووە، لە سەرەتای هەڵگیرسانی شۆڕشی كوردستان لە 11ی ئەیلوولی 1961 ئەو كێشمەكێشەی لەسەر نەبوو، هەموو هاووڵاتییەكی كوردستان بە ئایین و نەتەوە جیاوازەكانە ئامادە بوو گیانی خۆی لە پێناوی بەخت بكات، بەڵام لەدوای لێكترازانی باڵی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان و دواتریش دوای نسكۆی شۆڕش لە دوای ساڵی 1975 كە چەندین حزبی سیاسی دروست بوون، لەبری ئەوەی پێكەوە یەك بگرن و خەبات بۆ كوردستان بكەن، بەڵام شەڕی خۆكوژیی یەكتریان دەكرد، ئیدی لەو كاتەوە ئینتیما بۆ نیشتمان و كوردستان گۆڕدرا بۆ ئینتیما بۆ حزبی سیاسی و تا ئێستاش ئەم كێشەیە ماوەتەوە و چارەسەر نەكراوە.

من لێرەدا چەند چارەسەرێك دەخەمە ڕوو، پاشانیش ئەو توێژینەوەی لەسەر ئەم پرسە ئامادە كردووە، هیوادارم لە ژمارەكانی داهاتووی گۆڤاری گوڵاندا بڵاو بكرێتەوە، بە بۆچوونی من پێویستە:

1. گرنگە دەسەڵاتی سیاسی بە حزبەكانی‌ فەرمانڕەوا و ئۆپۆزسیونەوە ڕۆڵێ خۆی دووبارە لە دوای ڕاپەرینەوە هەڵبسەنگێنێتەوە و، زۆر ڕاستگۆیانە دەست بخاتە سەر كێشەكان و كاربكات بۆ چارەسەركردن و ڕاستكردنەوەی پرۆسە سیاسییەكە.

2. گرنگە هەموو حزبە سیاسییە كوردستانییەكان ڕۆئیایەكی ڕۆشنیان بۆ ئایندەی كوردستان هەبێت و پڕۆگرامی واقیعییانەیان بۆ چارەسەركردنی كێشە سیاسی، ئابوری، كۆمەڵایەتی و كەلتورییەكانمان هەبێت.

3. پێویستە سەرلەنوێ چاو بخشێندرێتەوە بە ڕێوشوێنە پەروەردەیی و كۆمەڵایەتی و دەروونییەكان و بكرێتە میكانیزمێكی بەرپرسیار بۆ ئامادەكردنی نەوەیەك كە ئینتیمای بۆ گەل و نیشتمانەكەی هەبێت.

4. گرنگە هەموو دامەزراوە پەروەردەیی و ڕۆشنبیرییەكان بایەخێكی گەورە بە مێژووی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان بدەن و ڕۆڵی ڕابەر و سیمبولەكان بەرز بنرخێندرێت.

بێگومان ئەو خاڵانەی بۆ چارەسەركردنی لاوازیی ئینتیمای نیشتمانی لە توێژینەكەم ئاماژەم پێ كردوون، زۆرن و لێرە لەبەر كەمیی كات نەمتوانی هەموویان بخەمە ڕوو، بەڵام قسەكانم بەوە كۆتایی پێ دەهێنم، كە ئینتیمای نیشتمانی لای هاووڵاتیانی كوردستان زۆر نزمە و هۆكاری سەرەكییش شێوازی كاركردنی حزبەكانە لە پرۆسەی سیاسیدا و هەتا حزبە سیاسییەكانی كوردستان دەستبەرداری ڕق و كینە و سەنگەرلەیەكدی گرتن نەبن و بەردەوام بن لە یەكدی ڕەتكردنەوە، ئەوا هیچ چارەسەرێك بۆ بەرزكردنەوەی ئینتیمای نیشتمانی ئاكامێكی نابێت.