ئاسایشی خۆراك بە گرنگترین پرسی ناوەندیی چوارچێوەی ئاسایشی سەرتاسەریی نەتەوەیی هەرێم و سەقامگیرییەكەی هەژمار دەكرێت، چونكە دابینكردنی ئاسایشی خۆراك، واتا سەركەوتن لە دەستەبەركردنی هەلی ماددی و كۆمەڵایەتی و ئابووری بۆ هەموو هاووڵاتییەك لە كوردستان، كە پشكی خۆی لە خۆراك وەدەست بهێنێت، تاكو ژیانێكی تەندروست و تەژی لە چالاكی و بەختەوەری بەسەر بەرێت.

وەدیهێنانی ئامانجەكانی ئاسایشی خۆراك پشت بە ئاستی سەركەوتنی سیاسەت و بەرنامەو پڕۆژە ستراتیژییەكان دەبەستێت، لە ڕووی بەرزكردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنان و كواڵێتیی كاڵاكانی خۆراك، ئەمەش لە ڕێی بەكارهێنانی زانستییانە و نموونەییانەی سەرچاوە مرۆیی و سرووشتییەكان دێتە دی، ئەم هەنگاوەش بە مەبەستی زیادكردنی داهاتی سەرچاوە داراییەكانە لە بواری هەناردەكردنی بەرهەمی كشتوكاڵ و ڕزگاربوون لە پاشكۆیەتیی ئابووری، بە بەرزكردنەوەی ئاستی ئاڵوگۆڕی بارزرگانیی خۆماڵی و ئیقلیمی و پارێزگاریكردن لە هاوسەنگیی ژینگەیی.

سەركەوتنی سیاسەتی دەستەبەركردنی ئاسایشی خۆراك، واتا وەدیهێنانی سەقامگیریی كۆمەڵایەتی و ئابووری لە كۆمەڵگەی كوردستانیدا بۆ نەوەكانی ئێستا و ئایندە، چونكە ئاسایشی نەتەوەیی بەبێ دابینكردنی ئاسایش خۆراك دابین ناكرێت.

گرنگترین بنەماكانی ئاسایشی خۆراك لە هەرێمی كوردستان ئەمانەن:

1- ئاسایشی ئاو: بنەمایەكی بنەڕەتیی پرۆسەی بەرهەمهێنانی كشتوكاڵی و بەردەوامبوونیەتی، چەندین ڕەهەندی سیاسی و ئەمنیی هەیە، چونكە زۆربەی دەوڵەتان هەوڵ دەدەن كۆنتڕۆڵی سەرچاوەكانی ئاو بكەن، لەوانەش ئێران و توركیا، ئێمەش لە كوردستان وێڕای كەمیی سەرچاوەكانی ئاو بە هۆی نەبوونی ژمارەی پێویستی بەنداو و پۆندەكان ئاوی باران و بەفرمان بە هەدەر دەڕوات، بۆیە كاتی هاتووە، كە توێژینەوە و دیراساتی ئەكادیمی بكرێت بۆ گەیشتن بە چاكترین ڕێگە بۆ سوودوەرگرتن لە سەرچاوەكانی ئاو لە هەرێمدا، هەروەها ڕزگاربوون لە وەرزەكانی وشكەساڵی بە بەكارهێنانی ئاو بەو شێوەیە، كە بەروبوومی كشتوكاڵی پێ ئاو بدرێت، تاكو گەشە بكات و بەرهەمەكە زیاد بكرێت، هاوكات زێدەڕۆیی لە بەهەدەردانی ئاو نەكرێت، ئەمەش بەوە دەبێت كە ڕێگەی تایبەت بۆ ئاودانی هەر بەروبوومێك هەڵبژێردرێت. لێرەدا پێویستە جەخت لەوەش بكەینەوە كە دەبێت پارێزگاری لە ئاوی ژێرزەوی بكرێت، لە كاتی پێویستیش نەبێت، بیر لێ نەدرێت، هاوكات ئاوی باران و بەفر لە پۆندی ئاودا كۆبكرێتەوە، یان بگوازرێتەوە بۆ بەنداوە زەبەلاحەكان و بۆ كاتی پێویست عەمبار بكرێت.

2- فەراهەمكردنی زەویی شیاو بۆ كشتوكاڵ: خۆراك لە زەویی كشتوكاڵیدا دەستەبەر دەبێت، بەڵام قۆستنەوەی هەڵەی بەكارهێنانی زەوی، دەبێتە هۆی كەمیی توانای بەرهەمهێنان، چونكە چاندن لە یەك جۆرە كشتوكاڵ بە شێوەیەكی فراوان لە بەروبووم و لەوەڕی زیاد لە پێویست و، بڕینەوەی درەخت و، زۆر بەكارهێنانی پەیین و قڕكەری زیندەوەر و شتی دیكە، ئەمانە دەبنە هەڕەشەی مەترسیدار بۆ سەر توانای زەویی كشتوكاڵ، تاكو لە پرۆسەی بەهەمهێنان بەردەوام بێت، بۆیە دەبینین ئەمەش لە كوردستان دیاردەیە و ڕوودەدات.

هەرچەندە زەویی بەپیتمان بۆ بەرهەمهێنانی كشتوكاڵ لە سەرتاسەری كوردستان لەبەردەستدایە، بۆ هەموو جۆرە كشتوكاڵێكی هاوینە و زستانە، چ بەرهەمهێنانی بەروبوومی كشتوكاڵ بێت لە گەنم و جۆ و برنج و پەتاتە و میوە و سەوزە و گوڵ و ڕووەكی دیكە، بەڵام وەبەرهێنان لەم زەوییانە بە شێوەی زانستی ئەنجام نادرێت، ئەمەش پێویستی بەوەیە كە توێژینەوەی زانستی و پراكتیكی بۆ بكرێت، بۆ بەرزكردنەوەی توانای ئەو زەوییانە و زیادكردنی ڕووبەرەكانیان، دواتر چاككردنیان و كەمكردنەوەی ڕووبەری بەبیابانبوون و، پاراستنی دارستان و فراوانكردنی پرۆسەی چاندنی درەخت و، دەستگرتن بەسەر سەرچاوەكانی پیسبوونی ژینگە و، دامەزراندنی كارگە بۆ پیشەسازیی خۆراك.

3- سامانی ئاژەڵ و ماسی و پەلەوەر و باڵندە: گومان لە گرنگیی ئەم سامانەدا نییە بۆ وەدیهێنانی ئاسایشی خۆراك لە هەرێمدا، هەر چەندە دەستەبەرە و ماوەیەكە بایەخی پێ دراوە، بەڵام ئەو شێوازانەی بۆ پەرەپێدانی بەكاردەهێنرێن زۆر پێشكەوتوو نین، لەگەڵ ئەوەی كە ئەم سامانە خۆراك بۆ مرۆڤ دابین دەكات، لە هەمان كاتدا بە كەرەستەی بنەڕەتی دادەندرێت لە زۆربەی پیشەسازییەكانی خۆراكدا، كە لەم ڕێگەیەوە هەلی كار فەراهەم دەكرێت، هۆكاریشە بۆ كەمكردنەوەی ئاستی بێكاری و جیاوازیی چینایەتی. لێرەدا ئاماژە بەوە دەكەین كە تا ئێستا زۆر پێویستیمان بە ئەنجامدانی توێژینەوە هەیە لەلایەن پسپۆڕانەوە، تاكو باشترین ڕێگەی وەبەرهێنانی ئەم سامانە و پەرەپێدانی بخەنەڕوو، هەروەها خودبژێوی وەدی بێت و دەست بكرێت بە هەناردەكردن بۆ بازاڕ و، دواجاریش سەرچاوەی داهاتی نیشتمانی زیاد بكرێت.

4- بەڕێوەبردنی ئەكادیمییانەی زانستی و پراكتیكی: هەرێمی كوردستان پێویستی بە بەڕێوەبردنێكی هۆشمەندانە هەیە بۆ ئەوەی سەرچاوەكانی بەرهەمەكانی بەكاربهێنێت و، لەسەر ئاستی ناوخۆ و وڵاتانی ئیقلیمیدا بەبازاڕ بكرێن، ئەمەش لە ڕێگەی وەزارەتی كشتوكاڵەوە دەبێت، كە پلان دابڕێژێت بۆ پرۆسەی فراوانكردنی وەبەرهێنانی كشتوكاڵی و بەخێوكردنی ئاژەڵ و پەلەوەر و باڵندە و زیادكردنی سامانی ماسی بۆ وەدیهێنانی خۆراكی هاوسەنگ بۆ هەموو دانیشتووانی هەرێم، هەروەها كەمكردنەوەی پرۆسەی بەهەدەردان لە ڕێی بەكارهێنانی عاقڵانەی سامانی مرۆیی و دارایی، تاكو پشت بە تەكنەلۆژیای تازە ببەسترێت و پرس و ڕا بە شارەزایانی دەوڵەتانی پێشكەوتنخوازی كشتوكاڵی بكرێت، لە هەمان كاتدا پڕۆژەی بەردەوامی كشتوكاڵی و ئاودێری جێبەجێ بكرێت، دواجاریش دەرچووانی كۆلێجەكانی كشتوكاڵ و ڤێتێرنەری و پەیمانگە تەكنیكییەكان دابمەزرێن.

بۆ وەدیهێنانی ئامانجەكانی ئاسایشی خۆرك، پێویستە ئەم سیاسەتانەی خوارەوە پەیڕەو و جێبەجێ بكرێن:

أ- سیاسەتی كشتوكاڵی: ئەو بەرنامە كشتوكاڵی و بەرهەمهێنان و چاكسازییانە دەگرێتەوە كە پسپۆڕان دەیگرنە بەر بۆ بەكارهێنانی نموونەیی سەرچاوەكانی دارایی و كشتوكاڵی، بۆ وەدیهێنانی هاوسەنگی لە نێوان بەرژەوەندیی جووتیار و وەبەرهێنەری كشتوكاڵی و، بەرژەوەندیی كۆمەڵگەی كوردستانی، ئەمەش لەمیانی دەستنیشانكردنی ئامانجە هەنووكەیی و دوورمەوداكان بۆ گەیشتن بە چاككردنی گوزەرانی جووتیاران و ئاژەڵداران و خاوەنی پڕۆژەكانی پەلەوەر و باڵندە و سامانی ماسی و هەنگەوانان و، دابینكردنی ژینگەیەكی لەبار بۆ ئەم توێژینەوانە تاكو هاندەر بێت بۆیان، لە ڕووی ماددی و مەعنەوییشەوە پاڵپشتی بكرێن، هاوكات دانانی پلانی گونجاو بۆ وەدیهێنانی هاوسەنگی لە بازاڕەكاندا لە ڕووی خستنە ڕوو و داخوازیدا، هانی هاووڵاتیانیش بدرێت كە پشت بە بەرهەمی خۆماڵی ببەستن.

ب- سیاسەتی پاڵپشتیی نرخی بەرهەمەكانی كشتوكاڵی و ئاژەڵی و سامانی ماسی و پەلەوەر: زۆربەی دەوڵەتانی كشتوكاڵی سیاسەتی پاڵپشتیی بەردەوامی و هاوسەنگ بۆ جووتیار و ئاژەڵدار و خاوەن پڕۆژەكانی پەلەوەر و ماسی و باخەوان و گوڵچێنەران دەكەن و، هاوكاریی ماددی و تەكنیكی و مەعنەوییان پێشكەش دەكەن. ئێمەش لە كوردستان زۆر پێویستیمان بەوە هەیە، ئەگەر بمانەوێت ژینگەیەكی ساغڵەم فەراهەم بكەین بۆ وەدیهێنانی ئاسایشی خۆراك كە هەموو پێویستییەكانی خۆراك بۆ گشت دانیشتووانی هەرێم دەستەبەر بكات، بۆیە پێویستە حكومەتی هەرێم پاڵپشتیی بەردەوامی جووتیاران و هەموو ئەوانە بكات كە لە كەرتی ئاسایشی خۆراكدا كاردەكەن، ئەمەش بە دەستەبەركردنی هەموو پێداویستییەكانی پاڵپشتیی دارایی و تەكنیكی و مەعنەوی، هەروەها پێشینە و قەرزیان پێ بدات و، هانی كۆمپانیاكان بدات بۆ هاوردەكردنی ئامێر و كەرەستەی پێشكەوتووی كشتوكاڵی، هاوكات لە باج و ڕەسمی گومرگ بیانبەخشێت، بازاڕی ناوخۆ و دەرەوەیان بۆ بدۆزێتەوە، بەردەوامیش بێتە نێویانەوە بۆ پاڵپشتیی بەرهەمەكانی خۆماڵی ئەگەر هات و تێچوونی بەرهەمهێنانیان زیاد بوو.

لە كۆتاییدا دەبینین كە وەدیهێنانی ئاسایشی خۆراك تەنیا ئەركی حكومەتی هەرێم نییە، بەڵكو ئەركێكی بنەڕەتیی هەموو ئەكادیمیست و پسپۆرانی كاروباری كشتوكاڵ و پیشەسازیی كشتوكاڵ و ژینگە و دارستان و بەنداوەكانی ئاو و پۆند و ڕێگاو بان و زۆر پسپۆرانی دیكەی زانستی ئابووری و دارایی و یاسایە.

كاتی ئەوە هاتووە هەموومان هەوڵی زانستی و پراكتیكی و ئەكادیمییانە بدەین لە ڕێی سازكردنی وۆرك شۆپ و سیمینار و نووسینی توێژینەوە و وتار بۆ دەستنیشانكردنی خاڵی لاواز لە پرۆسەی ئاسایشی خۆراك و شێوازی چارەسەركردن، هاوكات چۆنێتیی گۆڕینی كۆمەڵگەی كوردستانی بۆ كۆمەڵگەیەكی بەرهەمهێن بۆ نەوەكانی ئێستا و ئایندە، بەڵام خۆدوورخستنەوە و گوێنەدان و دوورەپەرێزی لە پێكەوەڕۆیی لەگەڵ پێشكەوتندا، یان تەنیا گلەیی و گازاندە و ڕەخنە و گوێگرتن لە پڕۆپاگەندەی نابەجێ، یان حكومەت بەرپرس بێت لە هەموو كێشە و خەمەكان، بێ ئەوەی یارمەتیمان بدات و ڕێنماییمان بكات، ئەمانە هەموویان كاری مەترسیدارن، بەتایبەتیش كە كەس گومان لە دڵسۆزیی زۆربەی ئەكادیمیست و پسپۆڕانی كورد و كوردستان ناكات، كە چۆن ئارامگرن و بەرگەی هەموو جۆرە مەینەتییەك دەگرن، بەڵام خۆشەویستیی نیشتمان لە باوەڕەوەیە، زەنگی مەترسی وا لێ دەدات و لاوازیی ئاسایشی خۆراك دەبێتە هۆی داڕمانی ئاسایشی نەتەوەیی.

كەمتەرخەمی لە كاركردن بۆ وەدیهێنانی ئاسایشی خۆراك و بەردەوامبوونی پشتبەستن بە وەهم و كۆمەكی دەرەكی، كە بەردەوام دەوەستێتە سەر بەرژەوەندییەكان، دۆخی هەرێم ناسەقامگیر دەكات، هەروەها ڕووبەڕووی هەڕەشە دەبێتەوە، دیارە ئەو گەلانەی لە دابینكردنی خۆراك و داوودەرماندا پشت بە خۆیان دەبەستن، هەرگیز ژێردەستە نابن.