ڕچەكانی هونەری شێوەكاری

ئامادەكردنی/تاریق كارێزی

تێگەیشتن لە هونەری شێوەكاری و پەسند كردنی بەو جۆرەی ئێستا لە هەموو جیهاندا باوە، بە دڵنیاییەوە بەرهەمی شارستانیەتی ئەوروپایە. ئەو شارستانیەتەی لە سەدەی پازدەمەوە لەگەڵ سەرەتای ڕێنیسانسەوە، نەشونمای كرد و توانیی لە سایەی شۆڕشی پیشەسازی و كۆلۆنیالیزم و دۆزینەوەی جیهانی نوێ (جووتە كیشوەری ئەمریكا)، مۆدێلی شارستانیەتی نوێ پێش بخات و بیكاتە تاكە مۆدێلی جیهان یان باڵاترین مۆدێلی سەردەم، هەر لە نیوەی دووەمی هەزارەی دووەمی زایینەوە تا دەگاتە ئێستا.
هەموو شارستانیەتەكانی بەر لە شارستانیەتی ئەوروپا بایەخیان بە هونەر داوە، توخمەكانی هونەری شێوەكاری بە شێوە و ئاستی جودا جودا، لە تێكڕای شارستانیەتەكاندا بە گشتی، بایەخیان پێ دراوە، بەڵام بەم فۆرمەی ئێستا، ئەم هونەرە زادەی شارستانیەتی ئەوروپایە. هونەرمەندانی شێوەكاری كوردستان و ڕەخنەگرانی بوارەكەش، پەیوەست بەم هونەرە، تا ئێستا چەند شتێكیان لە نێو زمانی كوردیدا ساغ نەكردووەتەوە، بۆیە ئێمە لە ڕێی ئەم نووسینەوە هەوڵ دەدەین زاراوەكان، ڕیشە و مێژووی هونەری شێوەكاری، ڕچە و ڕەوتەكانی ئەم هونەرە، بكەین بە كرۆكی بابەتەكەمان، بە ئامانجی ئەوەی ئیدی هونەرمەندان و قوتابیانی هونەر، ڕوونتر بچنە نێو جیهانی ئەم هونەرەوە.

ڕەخنەگرانی هونەری شێوەكاری لەوەدا كۆكن، كە سەرەتای سەدەی پازدەمی زایین، سەرەتای هونەری ڕێنیسانسە، لەو كاتەوە هونەرمەند لە بری توانەوە لە نێو كۆمەڵ و جڤاكدا، هەستی تاكایەتی تێیدا چەكەرەی كردووە و شانازیی بە بەهرەكەی خۆییەوە كردووە. هونەرمەند وەك بەهرەمەندێكی باڵا دەركەوتووە. هاوكات كەسانی دارا و دەسەڵاتداری ئەو سەردەمەش، بایەخیان بە هونەرمەندان داوە، دەبینین لە ساڵی 1600ز بە دواوە، دوو تەرزە هونەری نیگار (ڕوكۆكۆ، بارووك) پەیدا دەبن، یەكەمیان هونەری بنەماڵەكانی دەسەڵاتدار بوو، دووەمیشیان (ڕوكۆكۆ) بوو بە هونەری چینی دارا و دەوڵەمەندی ئەوروپا. لەگەڵ شۆڕشی فەرەنسا 1789ز-دا، ئیدی خۆری هونەری ڕوكۆكۆ ئاوا بوو، هونەرمەندان بەرەو بنەماكانی هونەری گریك و ڕۆم گەڕانەوە، بەم هونەرەشیان گوت كلاسیكی نوێ. باشە كلاسیك یانی چی؟
كلاسیك واتە شتێكی نموونەیی، بە ئەندازە و پێوەر، بەهایەكی هەمیشەیی و ئاستێكی بەرزی بێ كۆتای هەیە. كلاسیك تەنیا بە هونەرەوە پەیوەست نییە، بەڵكوو وێژە و پێشەسازی و كولتوور بە گشتی دەگرێتەوە. كلاسیك، هونەرێكی دامەزراوی تەژی لە جوانی، ڕوون و سادە و كتومت لە شێوە دەنوێنێت. ڕوونی و ئاشكرایی خەسڵەتی هەر بەرهەمێكی كلاسیكە، بینەر سەرسام و شێت و شەیدا دەكات. هونەری كلاسیك لێڤەگەڕ (مەرجەع)ێكی نموونەیی و زۆر باو و پەسند دەسەپێنێت. ئەمە پێناسەیەكی كورتی كلاسیكە.

بەر لەوەی بە مێژووی هونەری شێوەكاریدا بچینە خوارێ، گرنگە هەڵوەستە لە ئاست زاراوەی (قوتابخانەی هونەری)دا بكەین. بە كاریگەریی ڕەخنەی شێوەكاری لە زمانی عەرەبیدا، وشەی قوتابخانەی هونەری هاتە نێو زمانی ڕەخنەی كوردییەوە. بەكار هێنانی زاراوەی قوتابخانە دەرهەق بە مێژووی هونەری شێوەكاری، دروست نییە. دروست ئەوەیە بڵێین ڕەچەكانی هونەری شێوەكاری، ئەوانەی لە سەدەی نۆزدەم و بیستەمدا پەیدا بوون، قوتابخانەی هونەر نەبوون، بەڵكوو ڕچەی هونەر بوون نەك قوتابخانە. ئیدی لێرە بە دواوە بەكار هێنانی وشە/ زاراوەی قوتابخانە بۆ مێژووی دوو سەدەی ڕابردووی هونەری شێوەكاری هەڵەیە، لە بری ئەوە وشە/ زاراوەی ڕچە پێشنیار دەكەم، پێشم وایە پڕ بە پێستی ئەو گەشە كردن و گۆڕانكارییەی هونەری شێوەكارییە، كە لە مێژووی هەردوو سەدەی نۆزدەم و بیستەمدا ڕووی دا.