مەحفووز مایی، ئەندامی بازنەی گفتوگۆ و ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە، لە گفتوگۆی ئەمجارەی بازنەی گفتوگۆ (هەرێمی كوردستان لەناو گێژاوی ململانێی هەرێمی و نێودەوڵەتیدا» بەمجۆرە بیر و بۆچوون و پێشنیارەكانی خستەڕوو.

 

 

تایتڵی گفتوگۆكە (هەرێمی كوردستان لەناو گێژاوی ململانێی هەرێمی و نێودەوڵەتیدا)، ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە لە ‌ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئێستا گێژاوی ململانێیەك هەیە كە جوگرافیای هەرێمی كوردستانیش بەشێكە لەو جوگرافیایە و لەمەش زیاتر جەمسەرە بەهێزەكانی ناو ئەم ململانێیەش كە هەردوو دەوڵەتی توركیا و ئێرانە، دراوسێی هەرێمی كوردستان و دراوسێی عێراقیشن و، هەموو ئەم ململانێیەش كاریگەریی ڕاستەوخۆیان لەسەر هەرێمی كوردستان هەیە. ئەوجا لەبەر ئەوەی هەرێمی كوردستان هەتا ئێستا هەرێمێكە لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراق، ئەوا ناتوانێت وەك دەوڵەت هەڵوێستی تایبەتیی خۆی هەبێت، لە بەرانبەریشدا عێراق وەك دەوڵەت نەیتوانیوە وەك پێویست سەروەریی خۆی بپارێزێت.

پرسیار لێرەدا ئەوەیە: بۆچی عێراق وەك دەوڵەت ناتوانێت سەروەریی خۆی بپارێزێت؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا شتێكی شاراوە ناڵێین ئەگەر بڵێین: ئێستا عێراق بە تەواوەتی لەژێر هەژموونی كۆماری ئیسلامیی ئێراندایە و، كۆماری ئیسلامیی ئێرانیش كۆمەڵێك بەرژەوەندیی خۆی هەیە، كە لەگەڵ عێراقێك یەك ناگرێتەوە كە فیدڕاڵی و دیموكراتی و پەرلەمانی بێت.

بەڕێز ئەبو میساق ئەلمساری كە ئەندامی مەكتەبی سیاسیی ڕێكخراوی بەدرە و بە سوپاسەوە لەم گفتوگۆیە لەگەڵمان بەشدارە، زۆر ڕاشكاوانە دەستی خستە سەر برینەكان و پێی گوتین: برایان ئەوەتان لا ڕوون بێت، ئێستا لە عێراقدا دوو جۆر شیعە هەیە (شیعەی ئەقڵانی و شیعەی چەكدار)، لەمەش زیاتر داوای لێ كردین، هاوپەیمانی شیعەی ئەقڵانی بین و بە لێدوانەكانی شیعەی چەكدار ئیستفزاز نەبین.

من تەقدیری ئەم ڕاشكاوییەی ئەبو میساق دەكەم، بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا شیعەی ئەقڵانی دەتوانێت كۆنتڕۆڵی شیعەی چەكدار بكات؟ هەر بەڕێزیان لەمەشدا پێی گوتین: «هەتا ئێستا نەمانتوانیوە كۆنتڕۆڵی شیعەی چەكدار بكەین». ئەم واقیعە زۆر ڕاشكاوانە پێمان دەڵێت: عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە گرفتار‌ی شیعەی چەكدارە كە ئێران سەرپەرشتی و ئاراستەیان دەكات، كەواتە گرفتی سەرەكی لە عێراقدا هەژموونی ئێران و گرووپە چەكدارەكانی شیعەن، كە ڕێگە نادەن حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدڕاڵی بە دیالۆگ و لە چوارچێوەی دەستووردا كێشە كەڵەكەبووەكانی نێوان هەرێم و بەغدا چارەسەر بكەن، باشترین نموونەش ڕێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغدایە بە سەرپەرشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ ئاساییكردنەوەی بارودۆخی شنگال و گەڕانەوەی ئاوا‌رەكانی خوشك و برا ئێزدییەكانمان بۆ سەر ماڵ و حاڵی خۆیان و، ئەوەشی ڕێگری لە جێبەجێكردنی ڕێككەوتنی شنگال دەكات، گرووپەكانی شیعەی چەكدارە و شیعەی ئەقڵانیش لە ئاستیان دەستەوەستانە.

خاڵێكی دیكە كە دەمەوێت هەڵوێستەی لەسەر بكەم، دانوستاندنەكانی دوای هەڵبژاردنەكانی ئۆكتۆبەری 2021 بۆ پێكهێنانی حكومەتە كە لە سەرەتا پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ هاوپەیمانیی سیادە و تەیاری سەدر ڕێك كەوت بۆ پێكهێنانی حكومەت، بەڵام دوای ئەوەی سەدر لە پرۆسە سیاسییەكە كشایەوە، لەگەڵ لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی ڕێككەوتن كرا، كە لە چوارچێوەی هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت حكومەتەكەی محەمەد شیاع سوودانی پێكبهێنرێت، ئەم حكومەتەش لەسەر پڕۆگرامێكی وەزاری دامەزراوە، كە جیا لەوەی كۆی لایەنەكانی هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت ئیمزایان كردووە، پەرلەمانی عێراقیش دەنگی لەسەر داوە و پەسەند كراوە، بەڵام با پرسیارەكە ئەوە بێت، لە ماوەی زیاتر لە ساڵ و نیوێك لە دەستبەكاربوونی ئەم حكومەتە، چەند خاڵی ئەو پرۆگرامە جێبەجێ كراوە؟ تەنانەت لە پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵەكانی (2003، 2004 و 2005) هەتا ئێستاش پشكی هەرێمی كوردستان كێشەی بۆ دروست دەكرێت و فەرمانبەرانی كوردستان مووچەی سێ مانگی ساڵی 2023یان وەرنەگرتووە.

ئێمە كە گفتوگۆ دەكەین بۆ چارەسەركردنی كێشەكان، زۆر گرنگە واقیعی سیاسیی عێراق و هەرێمی كوردستانە چۆنە، وەك خۆی بە بێ زیاد و كەم باسی بكەین، بۆ ئەوەی بە گفتوگۆیەكی بەرهەمدار دەربچین. هەندێك لە بەڕێزان باسیان لە پەرتەوازەیی نێوماڵی كوردستان و پێویستیی یەكڕیزی و یەكگوتاری كرد، پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەم پەرتەوازەییەی ناوماڵی كوردستانیش وەك پەرتەوازە‌ییە‌كەی ناوماڵی شیعە كاریگەریی ئێرانی لەسەر نییە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە واقیعی كوردستان دەیداتەوە، هەر بۆ نموونە كاتێك دادگای فیدڕاڵیی عێراق كۆمەڵێك بڕیار لە دژی هەرێمی كوردستان دەردەكات وەك «هەڵوەشانەوەی پەرلەمانی كوردستان، ڕەتكردنەوەی كورسیی كۆتاكان، هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان و...هتد»، دەبینین لە هەولێر و دهۆك ئەو بڕیارانە سەركۆنە دەكرێن و ڕەت دەكرێنەوە، بەڵام لە بەرانبەردا و لە شارەكانی دیكەی كوردستان ئاهەنگی بۆ دەگێڕێت، كە ئەمەش زۆر ئاشكرا، دیارە هەژموونی كۆماری ئیسلامی لەو شارانەی كوردستان ئەو دیاردانەی دروست كردووە.

لە دوماهیدا دەخوازم بڵێم: سەرۆك بارزانی و پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر ئەو پرسەی كە دەبێت مافە دەستوورییەكانی گەلی كوردستان جێبەجێ بكرێت، سازش ناكەن، ئەم ڕاستییە بە كۆی لایەنە سیاسییەكانی عەرەبی شیعە و سوننە گوتراوە و ڕێككەوتنی لەسەر ئیمزا كراوە. لە مانگی ڕابردوو مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان لە بەیاننامەكەیدا زۆر ڕاشكاوانە پەیامی خۆی بە عێراق و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ڕاگەیاند، ئەگەر ڕێككەوتنی هاوپەیمانی بۆ بەڕێوەبردنی دەوڵەت جێبەجێ نەكرێت، ئەوا پارتی ناچار دەبێت لەو هاوپەیمانییە بكشێتەوە.

دوای ئەم بەیاننامەیەی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان، هەموو لایەك بە عێراقییەكان و دەوڵەتانی هاوپەیمان و نەتەوە یەكگرتووەكانیشەوە گەیشتوونەتە‌ ئەو قەناعەتەی بەو ئەقڵییەتەی كە تێدا گرووپەكانی شیعەی چەكدار تیایدا باڵادەستن، حوكمڕانی لە عێراقدا ناكرێت و، دەبێت ئەو ئەقڵییەتە گۆڕانكاری بەسەردا بێت، یان كۆنتڕۆڵ بكرێت.