مامۆستا مەلا تەحسین عەبدولواحید خۆشناو شارەزا و پسپۆڕ لە شەریعەتی ئایینی ئیسلام بۆ گوڵان:   ئەگەر سیاسەتێك ڕەش بكاتە سپی و سپی بكاتە ڕەش، ئەو جۆرە سیاسەتە بە هیچ جۆرێك لەگەڵ ئیسلام ناگونجێت

مامۆستا مەلا تەحسین عەبدولواحید خۆشناو  شارەزا و پسپۆڕ لە شەریعەتی ئایینی ئیسلام بۆ گوڵان:     ئەگەر سیاسەتێك ڕەش بكاتە سپی و سپی بكاتە ڕەش، ئەو جۆرە سیاسەتە بە هیچ جۆرێك لەگەڵ ئیسلام ناگونجێت

 

لە دوای ڕووخانی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبووڵ، ڕێكخراوی ئیخوان موسلیمین و چەندین ڕێكخستنی دیكە لەسەر فكری ئیسلامی دروست بوون، كە لەلایەن ئەوانەوە ئیسلام كراوەتە عیبادات و سیاسەت، ئایا ئەم دابەشكردنە مەترسیدار نییە؟ بۆچی گرووپ و لایەنی ئیسلامی هەن، كە خاك و نیشتمان و بەها پیرۆزەكانی وەكو ئاڵا و سروودی نیشتمانی لایان پیرۆز نییە؟ بۆ وەڵامی ئەو پرسیارانە و چەندین پرسیاری دیكە گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ مامۆستا مەلا تەحسین عەبدولواحید خۆشناو شارەزا و پسپۆڕ لە شەریعەتی ئایینی ئیسلام و پێشنوێژ و وانەبێژ و وتاربێژ لە گوندی (حوجران، گردەچاڵ) و ئەندامی ئەنجومەنی ناوەندی و بەرپرسی لقی شەقڵاوەی یەكێتیی زانایانی ئایینی ئیسلامیی كوردستان ئەنجام دا.

 

 

* ئایا ئایینی پیرۆزی ئیسلام بە شێوەیەكی گشتی سیاسەتی تێدایە؟ ئایا دەكرێت ئیسلام دابەشی سەر عیبادات و سیاسەت بێت، چونكە دوای ڕووخانی ئیمپڕاتۆریەتی عوسمانی لە ئەستەنبۆل چەندین گرووپ و لایەنی وەكو ئیخوان موسلیمین دروست بوون، كە ئیسلامیان وەكو عیبادات و سیاسەت بەكار دەهێنا، ئایا ئەم دابەشكردنەی ئیسلام بۆ ئیسلامی سیاسی و عیبادات تا چەند خزمەتی بە ئیسلام كردووە؟

- ئەگەر مەبەست لە سیاسەتی میكافیلی بێت، واتە فڕت و فێڵكردن لە خەڵك و پیشاندانی سپی بە ڕەش و بەپێچەوانەشەوە و گرتنەبەری هەموو ڕێگایەكی شەرعی و ناشەرعی بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەندیی تایبەتی و دەسەڵات و مانەوە لە دەسەڵات بە یاسای چەوتی(الغایة تبرر الوسیلة)، ئەوا ئەو جۆرە سیاسەتە بە هیچ جۆرێك لەگەڵ ئیسلام ناگونجێت و ئایینی پیرۆزی ئیسلام لێی بێبەرییە، بەڵام لە كاتێكدا سیاسەت بە مانای هونەری بەڕێوەبردنی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بێت، بە شێوەیەكی دادگەری و دوور لە زوڵم و ستەم، یان بە مانای پەیوەندییەكی جوان و شەرعی و دادگەرانە بێت لەگەڵ لێپێچینەوە لە نێوان خاوەن دەسەڵات و بێدەسەڵاتەكان، ئەوە ئەو جۆرە سیاسەتە بەشێكی جیانەكراوەیە لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام و هەموو ئایینەكانی دیكە. پێغەمبەری گەورەی ئیسلام (د.خ)دەفەرموێت: «كَانَتْ بَنُو إسْرَائِيلَ تَسُوسُهُمُ الأنْبِيَاءُ، كُلَّما هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ»، هەروەها بوونی خەلیفە و ڕێكخستنی كار و یاسای بەیعەت و هودنە و تۆڵەسەندنەوە لە بكوژ و ڕێكخستنی بازاڕ و پاراستنی سەلامەتیی نێوان دینەكان و مەزهەبەكان و بیروباوەڕە جیاكان خۆی لە خۆیدا ئەوە سیاسەت و هونەری بەڕێوەبردنە لە مێژووی دوور و درێژی ئایینی پیرۆزی ئیسلامدا، بەڵام هەر دابەشكردنێك لە ئایینی ئیسلام بكرێت بۆ عیبادات و سیاسەت، بەتایبەتی لەلایەن ئەو گرووپانەی لەژێر پەردەی ئیسلام ئەو كارە دەكەن، جێگای پەسند و قبووڵكراو نییە، چونكە دەبێتە هۆكارێك بۆ پەرتەوازەیی كۆمەڵگە و مەترسیی گەورە دروست دەكات.

*  ئەوە دەركەوتووە كە هەندێك لە هەڵگرانی فیكری ئیسلامی سیاسی بایەخ بە پرسی خاك و نەتەوە نادەن و پیرۆزییەكانی نەتەوە بێبەها دەكەن، لێرەش لە كوردستان هەندێ جار ئەوە دەبینین كە پڕۆگرامەكانیان سڕینەوەی هزری نەتەوەیی و نیشتمانییە. ئایا سرینەوەی ئینتیما و پیرۆزییەكانی نیشتمانی چ كارەساتێكی لێ دەكەوێتەوە؟ ئایا ئایینی پیرۆزی ئیسلام تا چەند بەرگری لە خاك و نیشتمان بە ئەرك و واجب دەزانێت‌؟

- وەكو لە لای هەموو لایەكمان زانراوە، ئەوەندەی ئایینی پیرۆزی ئیسلام و هەڵگرانی پەیامی ڕاستەقینەی ئەم ئایینە بایەخیان بە ئینتیمای نیشتمانی و گرنگیی پارێزگاریكردن لە خاك و نەتەوە و نیشتمان داوە، هیچ لایەنێكی دیكە بەو ڕاددەیە بایەخیان پێ نەداوە. واتە هیچ بیردۆز و ڕەوت و كۆمەڵ و گرووپێكی ڕاست و چەوت نەیانتوانیوە (1%)ی ئەوەندەی ئیسلام گرنگیی بە پارێزگاریكردن لە خاك و نەتەوە و نیشتمان داوە، بایەخی پێبدەن، ئەگەر بایەخیشیان پێدابێت، لەپێناو پارێزگاریكردن لە بەرژەوەندییەكانیان بووە. دیارە كە یاسایەكی نێودەڵەتی هەیە بۆ هەر گەل و نەتەوەیەك كە دەبێت بە دەوڵەت، ئەویش بریتییە لە خاك و نەتەوە و هێز و سەرچاوەی داهات، ئەمانەش ئەو بنەمایانەن كە لەگەڵ ئایینی ئیسلام یەك دەگرنەوە. هەر بۆیە هەر كەسێك ئەلفوبێیەك لە ئیسلام بزانێت، دەبێت ددان بەو ڕاستییەدا بنێت كە لە كاتێك خاك و نیشتمان و ئازادی نەبێت، ئەوا بەندایەتی و خواپەرستییش بە ئاسانی ئەنجام نادرێت. هەر بۆیە خۆشەویستیی خاك و نیشتمان و بەرگری لێكردنی و پاراستن و پارێزگاری لێكردنی پێش هەموو كەسێك لەسەر موسڵمان و خواپەرستان پێویست و ئەركە.

* ئێمەی كورد وەك گەلێكی موسڵمان، خاوەنی مێژوویەكی پاكی موسڵمانیەتی و كوردایەتین و چەندین زانای گەورەی ئیسلامیمان هەبووە و هەیە. بۆچی هەندێ كەس و گرووپ ئەم مێژووە فەرامۆش دەكەن و دەیانەوێت مێژوویەكی دیكە لە كوردستان بڵاو بكەنەوە، كە ئەویش مێژووی عەرەبییە؟

- ئێمە گەلێكی موسڵمانین و بەبێ هیچ توندوتیژییەك باوەڕمان بەو ئایینە پیرۆزە هێناوە و كەسایەتی و زانای زۆر گەورەمان بۆ خزمەتی ئیسلام هەبووە و هەیە و سەركردەی نەبەردی وەكو سەڵاحەدینی ئەیووبیمان هەبووە، بەڵام ئێمەی گەلی كوردی موسڵمان دوو جۆر لە مێژوومان هەیە، كە مێژووی ئایین و ئاییندارییە، لەم مێژووەدا هەموو چین و توێژ و زمان و نەتەوەكان هاوبەشین و لێك نزیكین، بەتایبەتی نەتەوەی كورد لەگەڵ عەرەب، ئەوەش هەم لە سنوور و دراوسێیەتی و هەم لە خزمەتی لێكدانەوەی دەقەكان و هەم لە پاراستنی بەهای پیرۆزی ئایینی ئیسلام، واتە خاڵی هاوبەشمان یەكجار زۆرە لەگەڵ عەرەب و مێژووی ئایینی، بەڵام ئەوە مانای ئەوە نییە كە كەسانێك بیانەوێت مێژووی عەرەب بەسەر نەتەوەو گەلی كورددا بسەپێنن و مێژووی خۆمان لەبیر ببەنەوە. جۆری دووەمی مێژوومان مێژووی تایبەتی گەلی كورد و نەتەوەكەمانە ئەویش وەكو تێكۆشان بۆ ئازادی و سەركەوتن و شۆڕشەكانی ڕزگاریخوازیی گەلەكەمان بۆ سەربەخۆیی و.. تاد، بەڵام دەكرێت ئێمە گرنگی بە هەر دوو مێژوو بدەین، كە ئاماژەمان پێدا، كە ئەمەش بۆ وەرگرتنی ئەزموون و گەیشتنە بە مافە ڕەواكانمان.

* ئایا ئایینی ئیسلام بۆ ئاشتی و لێبوردەیی و پێكەوەژیانە، یان بۆ‌ بەرهەمهێنانی توندوتیژییە؟ ئایا چاندنی تۆوی توندوتیژی و ئیرهاب لە كۆمەڵگە، تا چەند كۆمەڵگە بەرەو ناسەقامگیری و كاولبوون دەبات؟

- ئایینی پیرۆزی ئیسلام نەك هەر لەناو موسڵمانان، بگرە لەگەڵ ئایینەكانی دیكەش هەمیشە داكۆكی لە ئاشتی و تەبایی و برایەتی و لێبوردەیی دەكات، وشەی ئیسلامیش بە مانای ئاشتی و سەلامەتی دێت، كە بە دەیان جار لە قورئانی پیرۆز و فەرموودەكانی پێغەمبەر محەمەد (د.خ) دووبارە بوونەتەوە، بەڵام با بزانین پەڕگیری خراپە و تێكدەر چ ئەوانەی بە ناوی موسڵمان ئەنجامی بدەن، چ كریستیان و چ جوولەكە و چ هەر دین و بیروباوڕ و بیردۆز و كۆمەڵێك بیكەن، تێكدەری ماددی و مەعنەوییە، هاوكات تێكدەری دەروونی و جەستەییە، هەموو ئەمانە تێكدەری شەرع و یاسایە، بۆیە دەبێت خەڵك و كەسانی موسڵمان زیاتر لە هەموو كەسانێك خۆیان لە هەموو جۆرەكانی توندوتیژی دوور بگرن، چ هزری و بیروباوەڕی، چ لە كایەی پڕاكتیكی، چونكە ئەو كارو هزر و توندوتیژییانە دەبنە هۆكارێكی سەرەكی بۆ بڵاوبوونەوەی ڕەق و كینە و تێكدانی كۆمەڵگە.

* خاڵێكی دیكەی زۆر گرنگ لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام «فتوادان»ـە، ئایا لە ئیسلامدا دەبێت كێ و چۆن فتوا بدرێت؟ وەكو ئاشكرایە لەلایەن حكومەت و لێژنەی باڵای فتوا، یان ئەمیری موئمینین دەكرێت فتوا بدرێت، بەڵام هەندێ كەس و گرووپ و لایەن لەلای خۆیانەوە فتوا ددەن، ئایا فتوادان بەو شێوەیە لە دەرەوەی لێژنەی باڵای فتوادان ئەمە بێماناكردنی فتوا و دروستكردنی ئاژاوەوە نیە لە كۆمەڵگەدا‌؟

- دیارە فتوادان بەشێكی گرنگی ئایینی پیرۆزی ئیسلامە، چونكە بڕیاردانە لە جیاتی خودای گەورە، هەر لەبەر ئەوەشە پێغەمبەری ئیسلام (د.خ) دەفەرمووێت «أَجرَؤكم على الفُتْيا أجْرؤُكم على النَّارِ». بێگومان فتوادەری خراپ و نەزان كارەسات دروست دەكات و دنیا لە خەڵك دەكاتە دۆزەخ و ئاژاوە دەخوڵقێنێت و خانەوداە و كۆمەڵگە پەرشوبڵاو دەكاتەوە، هەر بۆیە پێویستە فتوادەر كەسێكی شارەزای تەواو بێت لە هەموو لایەنەكانی قورئان و فەرموودەی پێغەمبەر و ئایینی پیرۆزی ئیسلام و زانا و خاوەن ئەزموون و باوەڕپێكراوی خەڵك و كۆمەڵگە بێت و گەیشتبێتە پلەی موفتی، لەلایەكی دیكەوە دەبێت لەلایەن حكومەت و لایەنی پەیوەندیدارەوە لێژنەی باڵای فتوا دابمەزرێنێت كە لە كەسانی زاناو شارەزاو خاوەن ئەزموون بن لە تەواوی شەریعەتی ئایینی پیرۆزی ئیسلام و شوێنێكی دیار و ئاشكرایان هەبێت بۆ ئەوەی خەڵك و كۆمەڵگە و هەموو چین و توێژەكان پشتیان پێ ببەستن، هەر وەكو ئەو ئەنجومەنی باڵای فتوادانە كە لە هەرێمی كوردستان دامەزراوە و بۆ هەر فتوایەكیش ئەو زانا و موفتی و لێژنەیەی كە هەیە، تا دواهەنگا دەبێت ڕاوێژ بە كەسانی زانا و پسپۆڕ و خاوەن ئەزموون لەسەر ئایینی پیرۆزی ئیسلام بكەن، ئەو كات دەكرێت فتوایەكی گونجاو بدرێت، واتە بە هیچ جۆرێك ڕەوا و گونجاو نییە و ناكرێت هەر كەسێك، یان لایەن و گرووپێك لەلایەن خۆیانەوە فتوا بدەن. 

 

Top