نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر لەدیمانەیەكی (گوڵان)دا كە لەدوای سەردانەكەی بۆ ئەمەریكا لەگەڵیدا ئەنجامدرا، باسی لەو سەركەوتنەی ئیدارەی هەولێر دەكرد كە بۆتە جێی تێڕوانینی ئەكادیمییەكان و بەرپرسانی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا، هەولێر لەنێوان ساڵانی2004 تا 2009 بەپاڵپشتی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانی سەركەوتنەكەی بەدیهات، گۆڕانكارییەكی راستەقینە لەژیان و گوزەرانی دانیشتووانی پارێزگاكەدا روویدا. پارێزگاری هەولێر لەم دیمانەیەدا باسی گرفت و ئاستەنگەكانیش دەكات، كە ئێستا لەئاكامی كەمی بودجەو ناپارسەنگی لەنێوان ئەنجامدانی پرۆژە ستراتیژی و گەورەكان لەلایەك و پرۆژە بچووكەكان لەلایەكی ترەوە رووبەرووی بوونەتەوە، بەڵام لەگەڵ بوونی ئەم گرفتانەش بەهەموو پێوەرەكان ئەوەی لەم پارێزگایە ئەنجامدراوە جێی تێڕوانینی گشت شارەزایانە، هەر لەم روانگەیەشەوە تۆماس فریدمان دەڵێت: (ببینە ئەم شارە ((هەولێر)) عێراقە خەڵكی پێكەوە دەژین و ئایینی جیاواز هەیەو یەك ئەمەریكی لەم شارە خوێنی نەڕژاوە، ئەمە خەون نییە، ئەمە راستییە).

پارێزگای هەولێر .. ئەزموونێكی سەركەوتوو لەبەڕێوەبردنی ئیدارە

گوڵان: دوای ئەوەی لەسەر بانگهێشتی زانكۆی تەفت Tuftsسەردانی ئەمەریكات كرد، بەڕێزت سمینارێكت سازداو چەند دیدارو كۆبوونەوەیەكیشت لەو وڵاتە بەئەنجام گەیاند، ئایا گرنگی ئەم سەفەرەو ئەنجامدانی سمینارو گفتوگۆكان لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە چ رۆڵ و بایەخێكی بۆ شاری هەولێر بەتایبەتی و كوردستان هەبوو؟
نەوزاد هادی: دوای ئەوەی لەزانكۆی تەفت لەشاری بۆستنی ئەمەریكایی داوەتنامەیەكم بۆ هات، بەمەبەستی پێشكەشكردنی سمینارێكی تایبەت لەبارەی (سەركەوتنی ئیدارەی حكومەتی كوردستان لەهەولێر)، كە لەماوەی پێنج ساڵدا بەتایبەتی لەكابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەڕێوەچوونی كارو پرۆژەكان پێشكەوتنێكی بەرچاوی بەخۆوە بینیوە، بۆ ئەم مەبەستە سمینارەكەم سازداو تێیدا بەتێروتەسەلی باسی هۆكارەكانی ئەو سەركەوتنانەم كرد كەلەپارێزگای هەولێر لەساڵی 2004 تا 2009 قۆناغ بەقۆناغ لەهەموو سێكتەرەكانی ژیان(ئاسایش و تەندروستی و كاروباری كۆمەڵایەتی و پەروەردەو كارەباو ئاوو..تاد)) گۆڕانكاری نەوعی بەخۆیەوە بینیوە، ئەمە بەراستی سەركەوتنە بۆ پارێزگای هەولێرو ئیدارەكەی، چونكە ئەو بودجەیەی بۆ پارێزگای هەولێر تەرخانكراوە لەسەرجەم پارێزگاو ناوچەكانی تری عێراقدا هەمان بودجەو توانای ماددی هەبووە، باشە بۆچی لەهەولێر بەمشێوەیە توانرا بەسەر گرفت و كێشەكان زاڵبین و بەرەو پێشخستنی كەرتەكان هەنگاو بنێین؟
لەم روانگەیەوە بانگهێشتی ئێمە كراو گوێبیستی بەرنامەو هەنگاوەكان بوون تاوەكو لەم ڕێگاو میكانیزمانەوە لەپارێزگاكانی تر هەنگاوبنرێت و هەمان ئەزموون بگوازرێتەوە بۆ شوێن و شارەكانی تری عێراق، ئەم مەسەلەیە بۆ خودی داڕێژەرانی سیاسەت و بڕیار بەدەستدانی ئەمەریكایی جێی بایەخ و پێزانینە، چونكە دەیانەوێت لە ڕێگای ئەزموونی سەركەوتنی ئیدارەی پارێزگای هەولێرەوە لەشارەكانی تری عێراق هەمان ئەزموون دووبارە بكرێتەوە. وەكو ئاگادارن لەدوای ئازادكردنی عێراق ئەمەریكا بە 17 ملیار دۆلار هاوكاری حكومەتی عێراقی كرد ئەویش بۆ پاڵپشتیی و پشتگیریكردنی پرۆژەكانی وەبەرهێنان و چاككردنەوەی ژێرخانی عێراق، تا ئاسایش و ئارامی لەعێراقی نوێ سەقامگیر بێت و ئاوەدان بكرێتەوەو هەموو سێكتەرەكانی ژیان باش بكرێنەوە، ئەمەش پاڵپشتە بۆ ئاسایبوونەوەی ژیانی هاوڵاتییان.
ئەمەریكییەكان بەسەركەوتنی ئیدارەی هەولێر دڵخۆشكەرو بەئومێدن، بۆیە دەیانەوێت لەهۆكاری ئەم سەركەوتنە تێبگەن، بۆ ئەوەی لەرووی ئەكادیمی و زانستی لێكۆڵینەوەوە توێژینەوە ئەنجام بدرێت. لە سمینارەكەی زانكۆی تەفت لەشاری بۆستنی ئەمەریكایی جگە لە ئامادەبوونی پرۆفیسۆرو مامۆستاكان هەموو قوتابیەكانی تر كەنامەی ماستەریان دەخوێندو بابەتەكانیان تایبەت بوو بەكوردستان و عێراق ئامادەبوون، لەسمینارەكەدا كە باسم لەمێژووی هەولێرو- ئەو گۆڕانانەی بەسەر سێكتەرەكانی ژیاندا هاتوون كرد، رۆڵی گرنگی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەكابینەی پێنجەم لەچۆنیەتی بەرەو پێشڤەچوونی هەرێمەكە بەگشتی و هەولێری پایتەخت بەتایبەتی بەشێوەی زانستی باسی لێوەكرا.
هەروەها لەباسەكەدا قۆناغەكانی مێژوویی لەپارێزگای هەولێرو ڕووبەر و جیۆگرافیاو ژینگەو وەرزەكانی ساڵ و هونەرو كەڵچەرەكەیم خستەڕوو، كە كەڵچەرێكی دۆستانەو نەرم و دوور لەتوندو تیژییە. ئەمە جگە لە ئارامی و بوونی ئەمنییەتی هاووڵاتییان كە تارادەیەكی باش سەقامگیرە، گەر بەبازاڕی گەورەی كۆنی قەیسەری دا بڕۆی فرۆشیارەكان لەكاتی چوونیان بۆ نوێژ دوكانەكانیان تەنیا بەپارچەقوماشێك داپۆشییەو بەجێیان هێشتووە، ئەم حاڵەتانە بەدەگمەن لەشارو ناوچەكانی دەوروپشت و بگرە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبینرێت.
لەلێكۆڵینەوەكەدا باسم لەرۆڵی كابینەی پێنجەم كرد كە تواناو ناوەندێكی بەهێزی هەبوو بۆ پاڵپشتیكردنی خەڵك و بەرەو پێشچوونی بوارەكانی ژیان و هەلی كارو وەرزش و ئەنجامدانی دەیان پرۆژەو كاری وەبەرهێنان لەپارێزگای هەولێردا رەخساند، بەگشتی باسی ئەو بودجەیەم كرد كە لەكابینەی چوارو پێنج لەشاری هەولێر خەرجكراوە كە بڕی 4 ملیار دۆلار بووە، لەم بڕە پارەیەش دا 300 ملیۆن دۆلار بۆ فڕۆكەخانەی هەولێری نێودەوڵەتی خەرجكراوەو پرۆژەكانی ئاوو كارەباش پشكی گەورەیان بەركەوتووە.
هەروەها لەتەوەرێكی سمینارەكەی زانكۆی تەفت باسم لەرۆڵی ئافرەتی كورد كردووە كەچۆن ئەمڕۆ لەكاری ئەمنی و پاراستنی سەروماڵی هاووڵاتییان كار دەكەن.

قەبارەی وەبەرهێنان لەپارێزگای هەولێر 8 ملیار دۆلارە

گوڵان: ئایا تاچ رادەیەك لەسمینارەكەدا ئاماژەت بەوەبەرهێنان كردووە، پێت وانییە بیزنسكارو سەرمایەداری كوردستانی بەتایبەت لەهەولێر هەنگاوی گەورەیان بەرەو پێشەوە ناوە، ئایا قەبارەی وەبەرهێنان لەم پارێزگایەدا چەندە؟
نەوزاد هادی: لەسمینارەكەدا رۆڵی وەبەرهێنانم لەپێشخستنی هەولێر نیشاندا، كە 8 ملیار دۆلار خراوەتە بواری وەبەرهێنان و زۆربەشی لەلایەن خودی وەبەرهێنەرانی نێوخۆییەوەیە. وەبەرهێنەرانی هەولێرو كوردستان بەگشتی لەشارەكانی تری عێراقیش هەر لەبەسرە تا بەغدا وەبەرهێنان ئەنجام دەدەن، بۆ بونیاتنانی ژێرخانی شارەكانی تری عێراق، ئەمەش نیشانەو پێوەرێكی باشە كەچۆن توانیومانە هانی وەبەرهێنەران بدەین و كار ئاسانییان بۆ بكەین تاوەكو زیاتر كارو پرۆژەی وەبەرهێنان ئەنجام بدەن.

گوڵان: بەڕێزت لە كوێ خەڵات كرایت؟
نەوزاد هادی: لەدوای تەواوبوونی سمینارەكە سەردانی پەیمانگای پێگەیاندنی سەركردە جیهانییەكانم كردوو، لەم پەیمانگەیەدا وەكو پارێزگار بۆ سەركەوتن لەئیدارەو تەكنوكرات و بەرەوپێشبردنی هەولێر ڕێزم لێنرا، لەواشنتۆنیشەوە پێوەندیم پێوەكرا تاوەكو بچمە وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا، لەوێش خاتوو مۆلی ڤی بەڕێوەبەری عێراق لەوایت هاوس و لەئەنجوومەنی نەتەوەیی ئەمەریكییە لەگەڵ جۆن پرۆسەر بەڕێوەبەری كاروباری عێراق لەوەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكاو چەند كەسێكی تری شارەزا ئامادەبوون لەپاشان قوباد تاڵەبانی نوێنەری كوردستان لەئەمەریكا هات، لەكۆبوونەوەیەكدا كە ئەوەی زۆر گرنگ بوو خاتوو مۆلی وتی : ئێستا هەولێر دیزڵی لاندی (Disney land)ی عێراقە، لەوێش باسی ئەو سەركەوتنەی هەولێرم كردوو پێیان باش بوو بۆ شارەكانی تری عێراق سوود لەو ئەزموونە وەربگرن، تاوەكو عێراق لەم قۆناغە خراپەی تێیدایە بچێتە قۆناغێكی دیكەی باش و ژێرخانی بەهەموو سێكتەرەكانەوە بونیات بنرێتەوە.
لەوەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكاش پرێس كۆنفرانسێكم بۆ سازدرا، تێیدا چەندین كەناڵی عەرەبی و بیانیی ئامادەی بوون و باسی گۆڕانكارییەكانی هەولێرو بەرەو پێشبردن و سەركەوتنی ئیدارەكەی كرا، پرسیاریش لەبارەی رۆڵی گرنگی سەرۆكی هەرێم لەسەر ئاستی سیاسی لەعێراق و هەوڵدانی بەڕێزیان لە لێكنزیكبوونەوەی پێكهاتە سیاسییەكانی عێراق كرا.

هەولێر بۆتە ناوەندێكی پزیشكی گرنگ بۆ هەموو عێراق

گوڵان: باست لەپێوەرەكانی سەركەوتنی پارێزگای هەولێر كرد، ئایا لە لای ئەوان پێوەری سەركەوتن چی بوو؟
نەوزاد هادی: سەرەتا نیشانەی هەموو سەركەوتنێك داتاو زانیارییەكان دەریدەخەن، ئێمە لەوێ بەداتاو زانیارییەكان قسەمان دەكردوو خۆشیان شارەزاییان لەزۆر بواردا هەبوو، ئێمە بودجەی پارێزگامان بەشەفافییەت خستەروو، كە بڕی پارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە لە 17%كە دراوەتە هەولێر و بڕی ئەو بودجەو هاوكارییانەی لەلایەن ئەمەریكا بەشداری كردووەو پارەی كۆرییەكان و پرۆژەكانمان نیشانداو بەتێروتەسەل باسمان لێوەكردن، لەلایەكی ترەوە راپەڕاندنی كارو پرۆژە لەهەموو دنیادا رێژەییە و ئەمانەشم بەدیكۆمێنت نیشانداو یەكە یەكە سێكتەرەكانی ئاوو كارەبا و پەروەردەو فێركردن و تەندروستی و ئاوەڕۆ و جوانكاریم . باسكردن، بۆ نموونە باسی ئەوەمان كرد كە لە2003 تەنیا 34 هەزار ئۆتۆمبێل هەبوو ئێستاكە گەیشتۆتە 400 هەزار ئۆتۆمبێل ئەمەش نیشانەیە بۆباشبوونی داهاتی تاكەكەسی و بژێوی ژیانی هاووڵاتییانی پارێزگاكەیە، هاوكات لەبواری نیشتەجێبوون لەماوەی ئەو پێنج ساڵەدا 60 هەزار خانوو لەلایەن شارەوانییەوە مۆڵەتی پێ دراوەو سەدان گوند تۆڕی كارەبای نیشتمانییان بۆ راكێشراوە.
بەمشێوەیە هەموو سێكتەرەكانی تر بەداتاو زانیاری پێویست خرانە روو. سەڕەرای ئەم دەستكەوت و پرۆژانە باسی گرفت و كەموكورتییەكانیشمان كرد كە لەداهاتوودا بەرنامەو پرۆژە بۆ چارەسەركردنیان ئامادەكراوە.
هەولێر لەلای ئەمەریكیەكان واتا ناوەندێكی گرنگی سیاسی و ئابووری و بازرگانی و جێی بایەخ و گرنگیدانیانە بەتایبەت بوونی ژمارەیەكی بەرچاوی كۆمپانیا بیانی و نێوخۆییەكان و بوونی حەڤدە كونسوڵییەت و باڵێۆزخانە و سەنتەرو ناوەندی رێكخراوی كۆمەڵگای مەدەنی تێیدا، ئەمە جگە لەبوونی دەیان كەناڵی جیا جیای میدیای ئازادو حزبی و حكومی و رێكخراوەیی، لەبواری تەندروستیشدا هەولێر دەبێتە ناوەندێكی پزیشكی گرنگ بۆ هەموو عێراق ئەوەتا گەورەترین سەنتەری نەخۆشی دڵ لەم شارەدایەو لەداهاتووشدا چەندین پرۆژەی تری تەندروستی دادەمەزرێت، هەموو ئەمانەش بە نیشانەیەك دادەنرێن بۆ هەڵسەنگاندن و پێوەرێكی باشن بۆ ئیدارەی پارێزگای هەولێر، لەكاتێكدا گەر ئەم كارو پرۆژانە بەراورد بەبەغداو شارەكانی تری عێراق بكەین كە بەشێوەی ئێمە ژێرخانیان وێران نەبوو بوو ئێستاكە بارودۆخی ئێمە زۆر باشترەو پەرەپێدانێكی باش دەستی پێكردووە گەرچی ئیمكانیاتی ئەوان لەئێمەش زیاترە.

گوڵان: لەپشت هەموو سەركەوتنێكەوە پاڵپشتی و هاوكارییەكی مەعنەوی و ماددی هەیە، ئایا كێ پاڵپشتی و پشتگیری پەرەپێدانی پایتەختی كوردستان بوو؟
نەوزاد هادی: هۆكارو پاڵپشتییەكان زۆرن ؛ رۆڵ و پشتگیری بەڕێز سەرۆك بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و رۆڵی رێزدار نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەكابینەی پێنج، هەروەها رۆڵی وەزیرەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان و بەڕێوەبەرو فەرمانبەرانی حكومەتەكەمانە، بەڵام پاڵپشتی و پشتگیری خودی هاووڵاتییان نەبێت من وەكو پارێزگاری شارێكی وا گەورە نەمدەتوانی سەركەوتن بەدەست بهێنم، هەورەها هاوكاری و دڵسۆزی دەزگا ئەمنییەكانە كە توانیویانە سەرو ماڵی هاووڵاتییان بپارێزن، لەم رووەشەوە دیسانەوە پاڵپشتی هاوڵاتییان زۆر گرنگ بوو كە وایكرد ئارامی و ئاسایشی پایتەخت پارێزراو بێت.
پشتگیری و جێبەجێكردنی یاسا جێی دەستخۆشی دانیشتووانی هەولێرە كە بەو پەڕی دڵسۆزی و دوور روانینەوە ڕێزیان لەیاسا گرتووە. چەندین هۆكار هەیە كە وایكرد لەدوای یەكی شوبات ژینگەیەكی لەبار دروست بێت بۆ سەركەوتنی ئیدارەی هەولێر، بەتەئكید پشتگیری و بەدواداچوونی شەخسی رێزدار نێچیرڤان بارزانی بەتایبەتی لەهاوكاریكردنی ماددی و مەعنەوی و دانانی بودجەیەكی تایبەتی بۆ گەشەكردن و بەرەوپێشچوونی هەولێر، ئەمەش رۆڵێكی یەكجار گەورەو بەرچاوە نەك تەنیا بۆ پارێزگای هەولێر بەڵكو بۆ پارێزگاكانی ترو وەزارەتەكانیش. بەڕێزیشیان دەرئەنجامی بەرنامەو كارو پرۆژەكانی بینیوە بۆیە پاڵپشتی زیاتری كردووم.

گوڵان: ئایا چۆن دەتوانرێت ئەزموونی هەولێر لەئیدارەكردنی شارو پێشكەوتنی پرۆژەكان بگوازرێتەوە شارەكانی تری عێراق، لەم رووەوەچ هەنگاوێكی پراكتیكی نراوە؟
نەوزاد هادی: چەند ساڵە نوێنەرانی پارێزگاكان و ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانی شارەكانی تر هاتوونەتە هەولێرو سمینارو وۆرگ شۆپ لەلایەن حكومەتی عێراق و نەتەوە یەكگرتووەكان و ئێمە لەهەولێر سازدراوە، نموونەو ئەزموونی خۆمانمان نیشانداون و بۆمان باسكردوون و سەردانی فەرمانگەو یەكە ئیدارییەكانی هەولێریان كردووەو ئالییەتی پێوەندی و هاوكاریمان نیشانداون لەهەموو سێكتەرەكاندا چۆنیەتی چارەسەركردنی گرفت و كێشەكانمان بۆ شیكردوونەتەوە.
لەلایەكی ترەوە ئێمە سەردانی شارەكانی تریشمان كردووە كە لەم دواییەدا سەردانی شاری بەسرام كردوو لەمەراسیمی كردنەوەی شیراتۆن ئامادەبووین، چونكە بەشێكی ئەو پرۆژەیە لەلایەن وەبەرهێنەری ئێمەوە ئەنجامدراوەو ژمارەیەكی زۆری بیزنسكارو وەبەرهێنەرانی كوردستانی لەهەولێرەوە چوونەتە بەسرە، ئەمەش هاندانێك بوو بۆ ئەوەی بیزنسكارو وەبەرهێنەرەكانمان لەشارەكانی تری عێراق وەكو وەبەرهێنەر كار بكەن كە ئێستا لەبەسرەو نەجەف و دیالەو بەغدا بیزنسكاری كوردستانی كارو پرۆژەی باش ئەنجام دەدەن. ئەم بارودۆخە نیشانەی هاندان و پاڵپشتی كردنی حكومەت و ئیدارەی كوردستانییە بۆ وەبەرهێنەران، چونكە مومكین نییە بێ پاڵپشتی و پشتگیری وەبەرهێنەرو كەرتی تایبەت بۆ پێشەوە بچن ئەمە ئەزموونی وڵاتانی پێشكەوتووە.


هەولێر بەستنەوەی باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیایە بۆ ئەوروپا

گوڵان: پێش ماوەیەك لەمەوبەر باستان لەپرۆژەیەكی گرنگی های وای و هێڵی ئاسنینی شەمەندەفەر كرد كە لەڕێگای هەولێرەوە عێراق دەبەستێتەوە بە توركیاو ئەوروپای پێشكەوتوو، هاوكات لەبەسراشەوە عێراق دەبەستێتەوە بەباشووری رۆژهەڵاتی ئاسیاوە؟
نەوزاد هادی: لەمەراسیمی كردنەوەی شیراتۆنی بەسرا كە وەزیری گواستنەوەی عێراقی فیدرال ئامادەی بوون لەوتارەكەی خۆم تەئكیدم لەم ڕێگا ستراتیژییە گرنگە كردەوە، كە لەبەسراوە بەعێراق و بەكوردستاندا دەچێتە توركیاو لەوێش بۆ ئەوروپا، ئەمەش بەستنەوەی باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیایە بۆ ئەوروپا كە ڕێگایەكی بەدیل دەبێت لەبری كەناڵی سووێس، ئەمەش سوودێكی زۆری بۆ هەموو بەشەكانی عێراق دەبێت، وەزیری گواستنەوەی عێراقیش پشتگیری لەم پرۆژەیە كرد.

گوڵان: لەكۆنفرانسەكەی ئەمەریكا ئاماژەت بەوە كردبوو كە 1ی شوباتی هەولێر وەكو 11 سێپتەمبەری ئەمەریكا وایە، ئایا ئەو كارەساتە دڵتەزێنە چۆن وای لە خەڵكی هەولێرو ئیدارەكەی كرد ئەو كارەساتە ناخۆشە بكەن بەوەرچەرخانێك بۆ ئەوەی دووبارە دەستی تیرۆر نەگاتە شارەكەو گۆڕانكاری لەبارودۆخی ژیانی هاووڵاتییان بكرێت؟
نەوزاد هادی: بەراوبۆچوونی من لاپەرەیەكی تازە بوو دوای روخانی سەدام؛ ئێمە بەرامبەر بەدوژمنەكانمان و ئەو جینۆسایدەی بەسەرماندا هاتبوو وامان دەزانی دوژمنمان نەماون، یەكی شوبات بەئاگای هێناینەوە لەرۆژێكی وا پیرۆزو لێبووردەیی و گەردن ئازاییدا دەستی رەشی تیرۆرستان گەیشتە رۆحی كۆمەڵێك پیاوی جوامێرو مرۆڤ دۆست و سەركردەی گەلەكەمان و شەهیدیان كردن، بۆمان دەركەوت هێشتا دوژمنی گەلەكەمان هەیەو دەبێت بەیەك دەست كاربكەین، بۆیە هاووڵاتییان پاڵپشتیان كردین و پشتگیری هەنگاوەكانمانیان كرد تاوەكو شارەكەو كوردستان بەرەو پێشەوە ببەین، بۆ ئەوەی جارێكی تر منداڵەكانمان بێ باوك نەمێننەوەو چیتر سەركردەو مرۆڤدۆستەكانمان شەهید نەكرێن، ئەمەش بوو كە وایكرد هەموو ئەوانەی دانیشتوانی هەولێرن پاڵپشتیمان بكەن و گۆڕانكارییەكی وا گەورە لەهەموو سێكتەرەكان رووبدات، ئێستاكەش دەبێت زیاتر چاو كراوە بین، چونكە تیرۆر سنووری نییەو ناحەزانی كوردستان كەم نیین.


هەولێر شاری پێكەوە ژیان و لێبوردەییە

گوڵان: ئەو كارەساتە تیرۆرستییەی بەرامبەر بەكریستیانەكان كرا لەبەغدا لەناو كڵێسەی نەجات، كە تێیدا ژمارەیەك لەمەسیحییەكان تیرۆر كران و رووبەرووی توندوتیژی بوونەوە، سەرنجی خەڵك وایە كوردەكان نەك تەنیا بەرامبەر كارە تیرۆرستییەكەی 1 ی شوبات هەڵوێست وەرگیرا، بەڵكو بەرامبەر كەمینەو هەموو پێكهاتەكانی تری عێراق هەڵوێست وەردەگرن و ئیدانەی دەكەن و هاوكاری قوربانییەكان دەكەن، ئایا كریستیانەكانی كە كۆچیان كردووە بۆ كوردستان ئێوە تاچەند هاوكاری و یارمەتییان دەدەن؟
نەوزاد هادی: لەچەند ساڵی رابردوودا بەهەزارەها خێزان لەكریستیانەكان كۆچیان بۆ كوردستان كردووە، چونكە كوردستان جێی پێكەوە ژیان و لێبووردەییە، بەشی زۆریان لەكریستیانەكان خەڵكی كوردستانن و لەكاتی خۆیدا چوونەتە بەغداو شارەكانی تری عێراق، ئێمە كە لەدەستووری عێراق هاوبەشین هەركەسێك رووبەڕووی توندوتیژی و تیرۆر ببێتەوە لەكوردستان پێشوازی لێدەكەین و هاوكاری دەكەین، جگە لە برا كریستیانەكان ژمارەیەكی زۆری برا عەرەبەكان و كوردەكانی موسڵ و ناوچە دابڕاوەكان كە رووبەرووی توندوتیژی بوونەتەوە روویان لەهەولێرو شارەكانی تری كوردستان كردووە، ئێمە دژی هەموو كارو كردەوەیەكی تیرۆرستین كە كارێكی قێزەوەن و دژ بەمرۆڤایەتییە.
لەسمینارەكەی زانكۆی تەفت لەئەمەریكا ئاماژەم بەوە كردووە كە لەهەولێر موسڵمان و مەسیحی و یەزیدی و كاكەیی و هەموو ئاینێكی تر هەیەو بەتەبایی و ئاسوودەیی پێكەوە دەژین، دەتوانین بڵێین هەولێر شاری لێبووردەیی و پێكەوە ژیانە، هەروەها باسی (تۆماس فریدمان)م كرد كاتێك هاتبووە هەولێر نووسیویەتی و دەڵێت:(( ببینە ئەم شارە(هەولێر) عێراقە، خەڵكی پێكەوە دەژین و ئایینی جیاواز هەیەو یەك ئەمەریكی لەم شارە خوێنی نەڕژاوە، ئەمە خەون نییە، ئەمە راستییە)).

گوڵان: بابێینەوە سەر بوارەكانی خزمەتگوزاری و ئەنجامدانی پرۆژەكانی 2011 ئایا وەكو پارێزگا بەرنامەو پلانتان بۆ ساڵی داهاتوو چییە؟
نەوزاد هادی: بەردەوام دەبین لەسەر تەواوكردنی ئەو پرۆژانەی لەساڵانی رابردوو دەست بەجێبەجێكردنیان كراوە لەسەرجەم سێكتەرەكان، ئەمەش نەك تەنیا لەسەنتەری شار بگرە لە قەزاو ناحیەو گوندەكانیش، واتا بەچاوێكی یەكسانانەو دادپەروەرانە دەڕوانینە ئەنجامدانی پرۆژەكان، هەروەها بۆ جوانكردن و نۆژەنكردنەوەی سەنتەری شار و كاروباری تەرمیمی شوێنەواری قەڵا بەهاوكاری رێكخراوی یونسكۆو كۆمپانیایەكی ئیتاڵی و شارەوانی و شوێنەوار بەردەوام دەبین.
هەروەها دەرگای ئێستای قەڵا تێكدەدەین و دەیگەڕێنینەوە بۆ سەر دەرگا رەسەنەكەی خۆی، هاوكات بۆ جوانكاری قەڵاو پاراستنی دەوروبەری چەند بینایەیەك و شوێنێك لادەبەین وەكو بینایەی پارێزگاو دادگاو لەشوێنی ئەو بینایانە پرۆژەی جوانكاری ئەنجام دەدەین.

بۆ هەموو پرۆژەكان هەماهەنگی هەیە لەنێوان بودجەی پەرەپێدان و وەزارەتەكان.

گوڵان: ئەی بۆچی پرۆژەكانی 2010 لەهەولێر بەراورد بەساڵانی رابردوو كەمتر بووەو پرۆژەی گەورەو ستراتیژی وەكو جاران نابینرێت؟
نەوزاد هادی: پرۆژەكان كەمتر نییە، بەڵكو دەستپێكردنی پرۆژەكان دواكەوتوون، تەنانەت چۆنیەتی هەنگاونانی جێبەجێكردنی پرۆژەكان كاریگەری لەسەر ئەم دواكەوتنە هەیە.
ئەو پرۆژانەی كە لەهاوڵاتییانەوە نزیكە زیاتر دەبینرێت و هەستی پێ دەكرێت بۆ نموونە دوو سایتی ڕێگای كۆڕێ بۆ قەندیل پرۆژەیەكی ستراتیژی و گەورەیە كە لەبودجەدا 172 ملیۆن دۆلاری بۆ تەرخان كراوە، بەڵام خەڵكی راستەوخۆ هەستی پێ ناكەن وەكو نەبوونی كارەبا لەگەڕەكێكدا یا گوندێكدا هەروەها ئەمساڵ پارسەنگی دابەشكردنی بودجە كەمێك بڵانسی تێدا نەبوو، بۆ نموونە پتر لە370 گوندمان مابوو تۆڕی كارەبای نیشتمانی بۆ ببەین، بەڵام لەبەر ئەو دابەشكردنەی بودجە كە بەپێی پێویست نەكرا پتر لە 100 گوند توانرا تۆڕی كارەبای نیشتمانی بۆ ببرێت. خزمەتگوزارییەكانی تریش بەمشێوەیەیە. من پێم وایە پارسەنگ لەنێوان پرۆژە گرنگ و ستراتیژییەكان و لەگەڵ پرۆژە بچووكەكان و مامناوەندییەكان نەبووە، بۆیە وادیاردەبێت كە ئەنجامدانی پرۆژە كەمترە، ئەمە جگە لەوەی داواكاری خەڵك گۆڕانكاری گەورەی بەسەرداهاتووەو جاران بە كارەبای موەلیدە رازی بووەو ئێستا كارەبای نیشتمانی دەوێت و خواست و داواكارییەكان زیادی كردووە.

گوڵان: ئایا بودجەی پەرەپێدانی پارێزگای هەولێر كەمتر بووەتەوە؟
نەوزاد هادی: بودجەكە كەمتر بووە؛ ئەو بودجەیە وەكو ژمارە لەبەغدا دادەنرێت لەهەرێمی كوردستان زیادكرا، بەڵام بەراورد بەساڵانی رابردوو كەمترە، ساڵانی پێشتر ئەو پرۆژانەی لەپێداویستی هاووڵاتییان نزیكبوو بەبودجەكە ئەنجام دەدرا، بەڵام ئێستا بەو خێراییە بەو بودجەیە ناتوانرێت بەپێی پێویست پرۆژەكان جێبەجێ بكرێت.

گوڵان: سەبارەت بەپرۆژەو بەرنامەو كارەكانی پارێزگا بۆ شاری كۆیەو دۆڵی بالیسان چی كراوە؟
نەوزاد هادی: بۆ شاری كۆیە ژمارەیەكی زۆری پرۆژە خراوەتە بواری جێبەجێكردنەوە كە بڕی 100 ملیار دیناری بۆ تەرخان كراوە، كە ئەمەش لەڕێگای بودجەی پەرەپێدان و وەزارەتەكانەوەیە پرۆژەكان زۆر گرنگ و ستراتیژییە، هاوكات كارو پرۆژەشمان بۆ دۆڵی بالیسان لەبەردەستدایە.

گوڵان: یەكە ئیدارییەكان لەگرفت و داواكارییەكانی هاووڵاتییانەوە نزیكن، ئایا تا چ رادەیەك وەزارەتەكان كار ئاسانی بۆ بەڕێزتان دەكەن ؟
نەوزاد هادی: وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە رێژەییە واتا لەوەزارەتێكەوە بۆ وەزارەتێكی ترو لەنێوان بەڕێوەبەرێكی گشتی بۆ بەڕێوەبەرێكی تری گشتی جیاوازی هەیە، بەتەئكید گرفت و كێشەمان لەگەڵ هەندێك وەزارەت هەیە.

گوڵان: وەكو دەبینرێت كۆمپانیای جەنائین لەكارەكانیاندا سەركەوتوو نەبوون یان بابڵێین رەخنەو گلەییەكی زۆریان هاتە سەر، بەرنامەی ئێوە بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە چییە؟
نەوزاد هادی: كاتی خۆی وەزارەتی شارەوانی گرێبەستیان لەگەڵ كۆمپانیای جەنائین كردووە، نە ئێمە وەك پارێزگای هەولێر و نە وەكو ئەنجومەنی شارەوانی هەولێر باوەڕمان بەم كارە نەبووە، كە لەوەزارەت بڕیاردرا كاری ئێمەو پاڵپشتی ئێمە تەنیا بۆ سەركەوتنی كارەكە بووە، ئامانجی ئێمە پاكوخاوێنی شارەكەیە، بەڵام كۆمپانیاكە لەو ئاستە نەبوو گرفت دروست بوو ناچار بۆ چارەسەركردنی چووینە ناو گرفتەكەو لیژنەیەكمان بەسەرۆكایەتی قایمقامی هەولێر دانا، تاوەكو سەرپەرشتییان بكات و بەدواداچوونیان هەبێت.
ئێستا شارەوانی (ناوەندوو 4)مان لێوەرگرتنەوەو ئامێرو ئۆتۆمبێلمان بۆ دابینكردون و بەڕێكوپێكی كارەكانی خۆیان جێبەجێ دەكەن، لەدانانی كارگەی ریسایكلین بۆ سوود وەرگرتن لەزپڵ و خاشاك سەركەوتوو نەبوون، ماوەی گرێبەستەكەیان كە پاكوخاوێنكردنەوەی ناو شارەو زۆری نەماوەو كۆتایی دێت لەگەڵ بەڕێز وەزیری شارەوانی گفتوگۆمان كردووەو دووبارە ئەم كارە بدرێتەوە تەندەرات.

گوڵان: ژمارەی دانیشتووانی هەولێرو پارێزگاكە زیادیكردووە بۆچی وەكو پێویست نەخۆشخانەی پسپۆڕی كەمتر دەبینرێت بە نموونە نەخۆشخانەی شێرپەنجە؟
نەوزاد هادی: گەورەترین و باشترین سەنتەری دڵ لەسەر ئاستی عێراق لەهەولێر هەیە، نەخۆشخانەیەكی ئێمرجینسی گەورە بەهاوبەشی لەگەڵ ئەمەریكا لەكۆتایی گەڕەكی نەورۆز دروستكراوە كە ئەمەریكا 14 ملیۆن و ئێمە 9 ملیۆن دۆلارمان بۆ تەرخانكردووە، نەخۆشخانەیەكی تری فریاكەوتن لەتەنیشت نەخۆشخانەی رزگاری لەسەر بودجەی كۆرییەكان دروست كراوە، ئەمساڵیش لەشاری هەولێر لەگەڕەكی باداوە نەخۆشخانەیەكی گەورەی لەدایكبوون و منداڵان دروست دەكەین لەشاری سۆران لەسەر بودجەی ئێمە نەخۆشخانەیەكی نوێ دروستكراوە، هەروەها لەو شارە لەسەر بودجەی كاك نێچیرڤان بارزانی نەخۆشخانەیەكی تر لەژێر جێبەجێكردندایەو چەندین نەخۆشخانەی تر لەشارۆچكەو ناحیەكانی تر كراوەتەوە، بەڵام تاكو ئێستا ئیمكاناتی وا گەورەمان لەبەردەستدا نەبووە بۆ هەموو نەخۆشییەك نەخۆشخانەو سەنتەرێكی پێشكەوتوو دروست بكرێت.