هاوكات لەگەڵ بەردەوامی تەنگژە سیاسییەكان و پێكنەگەیشتنی لایەنەكان بۆ رێككەوتن لەسەر پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق، رۆژ لەدوای رۆژیش كارە تیرۆیستییەكان لەزیادبووندان و رۆژی سێشەممەی رابردوو گەیشتە ئەو ئاستە لەبەغدا كە ناوی بنێن سێشەممەی خوێناوی، دەستدرێژییەكی گەورە كرایە سەر كەنیسەی نەجات لەبەغدا، لە ئاكامدا 46 كەس شەهیدكران و زیاتر لە 60 كەسیش بریندار بوون، ئەم رووداوە كە ئاماژەیەكی ترسناكە بۆ شەڕی ئایینی دژ بە مەسیحییەكان لەعێراقدا لەهەمانكاتدا زەنگێكیشە بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی بارودۆخەكە لەدەست دەربچێت.

سەبارەت بەم كارەساتە دڵتەزێنە، قەشە یوحننا سلێمان لە كەتدرانیەی مار بولص لە شەقامی سەناعەی بەغدا سەبارەت بەو هەڵكشانەی كارە تیرۆریستییەكان بەمجۆرە بۆ گوڵان رای خۆی دەربڕی و وتی: (سەرەتا پێم سەیرە دەڵێی ئەم رووداوە هەڵكشان یان پێشهاتی ئەمنین، بەڵكو ئەمانە شكستی ئەمنین، دووەمیش ئەو حكومەتەی نەزانێت كەمایەتی بپارێزێت تەنیا ئەوە دەڵێم حكومەتێكە خێری بۆ كەمایەتییەكان نییە، بەشێوەیەكی گشتی ئێمە وەك مەسیحی گلەییمان هەیە، چونكە رۆژێ دوای رووداوەكەی كەنیسەی (سیدە النجاە) چەندین تەقینەوە لەبەغدا روویاندا د.ئەلمالیكی سەردانی هەموو بریندارەكانی ئەم تەقینەوانەی كرد، ئێمە هیوامان دەخواست بەرپرسێك لە تەلەفزیۆن دەركەوێت و تەنیا بە وشەیەك دڵمان بداتەوە، كەچی هیچیان ئەمەیان نەكرد، ئەمە چ حكومەتێكە، ئەمە چ گرنگیدانێكە بە كەمایەتییەكان، ئایا ئەمە پاداشتی كەسانێكە كە خێرو خۆشی بۆ وڵاتەكەی بوێت و هیوای سەركەوتنی بۆ دەخوازێت.

ئێمە دوێنێ نەهاتووین لەم وڵاتە نیشتەجێ بین، ئێمە خەڵكی ئەم وڵاتەین و هیچ زیانێكمان بۆ كەس نییە، تەنیا دەمانەوێت سرووتە ئایینییەكانی خۆمان ئەنجام بدەین كە ئەمەش مافێكی سرووشتی خۆمانە و هەر مرۆڤێك ئازادی خواپەرستی خۆی هەیە و پێویستە لێی بێبەش نەكرێ.

ناكرێ حوكمی كوشتن لەسەر هیچ كەسێك بدرێت بەوەی كەسانێك لەمیسر شتێكیان نووسیوە یان لە ئەمریكا و دانیمارك داوای سووتاندنی شتێكیان كردبێت، سەرەڕای ئەو نەهامەتی و ناخۆشی و دەردەسەریانەی ئێستا لەعێراق هەیە، نازانم بۆچی هەر شتێك دژ بە ئیسلام بوترێت یان بكرێت لە هەر شوێنێكی دنیا ئێمە لە عێراق باجەكەی بدەینەوە، دەمەوێ بزانم ئەو كەسەی ئەم كردەوە قێزەونەی ئەنجامداوە مەبەستی چییە و چ پەیامێكی هەیە تا بیگەیەنێت، چی لە كەسانێكی بێتاوان دەوێ كە لەناو كەنیسەیەكدا خەریكی نوێژ كردنن، ئەگەر خەڵكەكەی بە بارمتە بگرتایە و داوای شتێكی بكردایە تا راددەیەك ئاسایی بوو، بەڵام بەگوێرەی زانیاری ئەو كەسانەی رزگار بوون ئەوانەی هێرشیان كردبووە سەر كەنیسەكە بەنیازی خۆ كوشتن هاتبوون و هەموو جەستەیان بە بۆمب تەوقیت كرابوو)).

سەبارەت بەوەی تاچەند ئەم شكستە ئەمنیانە دەگەڕێنەوە بۆ دواكەوتنی پێكهێنانی حكومەت؟ قەشە یوحننا بەگوڵانی راگەیاند: (راستە پێكنەهێنانی حكومەت تا ئێستا یەكێكە لە خاڵەكان و ئێمەش تا ئێستا سەر و پێمان لە یەكتری جیا ناكەینەوە و نازانین ئەم بارودۆخە بە چ ئاقارێكمان دەبات، سەركردایەتی هێزە ئەمنییەكان و ژووری عەمەلیاتی بەغدا هەر یەكیان بە ویستی خۆیان هەڵسوكەوت دەكەن، سەركردایەتیەكی یەكگرتوویان نییە كە ئەركەكانی پێ بسپێرێت و فەرمانیان پێبكات، بۆیە دەبینین لەكوشتندا عێراق ژمارەی پێوانەیی شكاندووە، بۆ نموونە لە كوشتنی رۆژنامەنووس و خەڵكی بێتاوان، هەروەها لە پێكنەهێنانی حكومەتیش ژمارەی پێوانەییمان شكاندووە. واتە بەپێچەوانەوەی هەموو دنیاوە لەهەموو كارە خراپ و بەدەكاندا ژمارەی پێوانەییمان شكاندووە)).

سەبارەت بەوەشی هەندێك لایەن ئەم كارەساتەی كەنیسەی نەجاتیان وەك كارتێكی سیاسی بەكارهێناوە دژی حكومەتی عێراق، قەشە یوحننا سلێمان پێی وتین: (ئێمە بەهیچ شێوەیەك دەست ناخەینە نێو سیاسەتی لایەنەكانەوە و نازانین لە دەوڵەتی قانون یان لە ئەلعێراقییە چی هەیە و چی نییە، چونكە ئەمە ركابەرێتییەكی سیاسییە لەسەر كورسی سەرۆك وەزیران، بۆیە نازانین بۆچی ئەمەیان بارودۆخەكە دەوروژێنێت و ئەویتریان هێوری دەكاتەوە، بەڵام لەكاتی ناشتنی قوربانیانی رووداوەكەی كەنیسەی (سیدە النجاە) ژمارەیەكی زۆر لە بەرپرسان ئامادە بوون وەك سەید عەممار ئەلحەكیم و بەها ئەلئەعرەجی و عەلی دەباغ و چەندانی تر، بۆیە نازانین كێ لەگەڵمانە و كێ دژمانە، چونكە ئێمە وەك مەسیحی بەهیچ شێوەیەك دەست ناخەینە نێو كاروباری سیاسییەوە تەنیا هەندێك حزب نەبن، بەڵام هەر لەرۆژی ناشتنی قوربانیانی رووداوەكەی كەنیسەی (سیدە النجاە)ـەوە، ژمارەیەكی زۆر لە پیاوانی ئایینی مەسیحی گلەیی و سكاڵایەكی زۆریان ئاراستەی حكومەت كرد بەوەی نەیانتوانیوە شوێنە ئایینییەكان بەتایبەتی كەنیسەكان بپارێزن، بۆ زانیاریتان ناوچەی كەررادە كە رووداوەكەی تێدا روویدا پۆلیسی تەواوی بۆ دانراوە، هەروەها مەفرەزەی پۆلیسیش بەشێوەیەكی بەردەوام لەو ناوچەیە هەیە، چونكە كەناڵی فورات لە كەنیسەكەوە نزیكە و ژمارەیەك ماڵی بەرپرسانیشی لێیە، لە بەرپرسان دەپرسم ئەمانە چۆن بە جلوبەرگی پۆلیسەوە چۆن ئەم ئۆتۆمبیلە سەربازییەیان هێنا و ئەم چەك و تەقەمەنییەیان لەكوێ دەستكەوت؟ لە هەموویش سەیرتر باجی پۆلیسیان چۆن بۆ دروستكراوە كە گشت بازگەكانیان پێ بڕی تا گەیشتنە كەنیسەكە، واتە دەتوانم بڵێم دزە كردن هەیە لەنێو دەزگاكانی ئاسایشی عێراق، بۆیە دەبینین باج و چەك و تەقەمەنی دەفرۆشن بەم كەسانە بۆ ئەنجامدانی ئەم كارە تیرۆریستیانە)).

لەلایەنێكی دیكە و سەبارەت بەوەی ئایا ئەم رووداوە تاچەند مەسیحییەكانی تووشی شۆك كردووە یان كاریگەری ئەوەی هەبێت كە رووداوی لەمجۆرە دووبارە بێتەوە و بیر لەوەبكەنەوە زیدی خۆیان بەجێبهێڵن و كۆچ بكەن، یوحننا سلێمان پێی وتین: ((ناتوانم بڵێم دووبارە دەبێتەوە یان نا، بەڵام ئەوەی تێبینی دەكرێت هەندێكیان دووبارە دەستیان بە كۆچ كردووە 75%یان كۆچیان كردووە و ئەو 25%ی ماوەتەوە لەنێوان بەغدا و كوردستانن، لەبەغداش ئەوەندە زۆر نین بەشی هەرە زۆریان لە كوردستانن، چونكە ناوچەیەكی ئارامە، جگە لەمە ژمارەیەكی زۆر لە مەسیحییەكان ئێستا روو لە كەنیسە ناكەن، بەڵكو لەماڵی خۆیان سرووتە ئایینییەكانیان ئەنجام دەدەن، ئەمەش زیانێكی گەورەیە كە سەرەتا بەر عێراق دەكەوێت، چونكە تا ئێستا مەسیحییەك زیانی بەكەس نەگەیاندووە، بەڵكو بەدڵسۆزی هەر پۆست و پلەیەكیان هەبێت خزمەتیان بە عێراق كردووە.

پێكهێنانی حكومەت و
ئاستەنگە سیاسییەكان

لایەنێكی دیكەی بارودۆخی عێراق ئەو ئاستەنگە سیاسییانەیە كە هەتا ئێستاش چارەسەری بۆ نەدۆزراونەتەوە و هەتا ئێستا لایەنە سیاسییەكان لەسەر یەكلاییكردنەوەی سێ پۆستە سەرەكیەكە رێكنەكەوتوون، بۆ شرۆڤەی بارودۆخی ئێستای عێراق و رۆڵی كورد لەم پرۆسەیەدا، چەند پرسیارێكمان رووبەڕووی هەردوو شرۆڤەكاری سیاسی و تایبەتمەند لەسەر عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كردەوە و بەمجۆرە رای خۆیان بۆ گوڵان دەربڕی:
پرۆفیسۆر ئەمازیا بارام كە یەكێكە لە تۆژە باڵاكانی سەنتەری سابان بۆ دیراسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عێراق لە ئامۆژگای برۆكینگز لە واشنتۆن و هەروەها یەكێكە لە تۆژەرە باڵاكانی سەنتەری سابانی هەمان ئامۆژگا لقی قەتەر، سەبارەت بە بارودۆخی عێراق و رۆڵی كورد لەم پرۆسەیەدا پرۆفیسۆر بارام بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی: (ئەوەی پێوەندی بەتوانای یارمەتیدانی كوردەكانەوە هەبێت بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق، پێموایە ئێوە دەتوانن ئەمكارە بكەن، ئەوەی پێویستە بۆ ئێوە، ئەوەیە ئێوە پشتیوانی لەو بیرۆكەیە بكەن كە ناوەڕۆكەكەی بریتییە لەوەی هەر كەسێك پۆستی سەرۆك وەزیران وەربگرێت، مالیكی بێت یان عەبدولمەهدی گرنگە مەرجەكانی كورد جێبەجێ بكات، گریمانەی ئەوە دەكەم یەكێك لەم دوو كەسایەتیە(مالیكی و عەبدولمەهدی) ئەم پۆستە بگرێتەدەست، بۆیە دەبێت ئێوە بەشداری لەحكومەت بكەن و ئەوەگرنگ نەبێت بەلاتانەوە كام لەم دوو كەسایەتیە ئەم وەزیفەیە دەگرێتە ئەستۆ. بۆ ئێوە وەكو كورد پۆستی سەرۆك كۆمار بەتەنیا بەس نییە، لەبەر ئەوەی سیستمەكە لەم رووەوە هاوچەشنی سیستمی ئیسرائیلە كە سەرۆكی وڵات تەنیا نوێنەرایەتی وڵاتەكە دەكات و دەسەڵاتێكی ئەوتۆی نییە. كەواتە ئەگەر تاڵەبانی پۆستی سەرۆك كۆمار بگرێتە ئەستۆ، ئەوا دەبێت راوبۆچوونی كاریگەری هەبێت لەوەی لە وڵاتەكەدا روودەدات. ئێمە دەزانین مالیكی هێزێكی چەكداری تایبەت بەخۆی پێكهێناوە، ئەمەش بیرۆكەیەكی باش نییە و لە دیموكراسیدا جێی نابێتەوە، لەبەر ئەوەی پێموایە ئێوە و عەللاوی جا پۆستی سەرۆك كۆمارتان هەبێت یان سەرۆكی پەرلەمان دەبێت مافی ڤیتۆكردنی بڕیارە گرنگەكانی سەرۆك وەزیرانتان هەبێت، بە تایبەتی بڕیاری دروستكردنی یەكەی سەربازی، نەبوونی ئەم مافە مایەی مەترسیە. لێرەدا پرسیاری ئەوە دەكەین ئایا لە رابردوودا پێشینەی هاوچەشنی ئەم حاڵەتەمان هەبووە؟ لەوەڵامدا دەڵێین: بەڵێ هەبووە، لە ئیسرائیل كە سیستمەكەی زۆر نزیكە لەو سیستمەی لە عێراقدا هەیە، لە ناوەڕاستی ساڵانی هەشتاكاندا كە شیمۆن پێرێز سەرۆك وەزیران بوو، ئیسحاق شامیر وەزیری دەرەوە بوو، هەر یەكەیان مافی ڤیتۆی بەسەر بڕیارەكانی ئەوی دیكەوە هەبوو، كە دواتر پێریز بوو بە وەزیری دەرەوە و شامیر بوو بە سەرۆك وەزیران، بەڵام پارێزگاری لەم رێسایە كرا و بووە هۆی هێنانەدی حكومەتێكی سەقامگیر، راستە هەندێ دەستپێشخەری كە دەخرانەڕوو لەلایەن لایەنەكەی دیكەوە رەتدەكرایەوە، بەڵام هەروەك ئاماژەم پێكرد ئەمە سەقامگیری لێكەوتەوە. كەواتە پێموایە چارەسەركە لە عێراقدا ئەوەیە كورد و سوننە، كە عەللاوی نوێنەرایەتیان دەكات، مافی ڤیتۆیان هەبێت بەسەر هەموو بڕیارێكەوە كە سەرۆك وەزیران دەری دەكات. هەرچەندە من تەفزیلی ئەوە دەكەم عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران بێت، لەبەر ئەوەی مالیكی چەندین هەڵەی گەورەی كردووە، بەڵام تەنانەت ئەگەر مالیكیش سەرۆك وەزیران بێت، ئەوا دەستەبەركردنی ئەم مافە دەبێت زەمانەتێك بۆ كورد و سوننەكان. ئێمە دەزانین رێژەیەكی زۆری ئەو داواكاریانە قبووڵكران كە لیستی كوردستانی خستویانەتەڕوو، بۆ نموونە مالیكی نزیكەی هەموو ئەو داواكاریانەی قبووڵكردووە، ئەمە لە كاتێكدا مامەڵەكردن لەگەڵ عەللاویدا تا راددەیەك سەختترە، ئەویش لەبەر بوونی لیستی ئەلحەدبا و كەسانی وەك نوجەیفی لە پێكهاتەكەی عەللاویدا، ئەم كەس و لیستانەش بەرهەڵستی داواكاریەكانی كورد دەكەن. لە راستیدا دەبێت كوردەكان ئەو راستیە بزانن كە ناتوانن هەموو داواكاریەكانیان بهێننەدی، ئەگەرچی رەنگە بتوانن زۆرینەی ئەو داواكاریانە بەدەست بهێنن. لەم رووەوە راستە مالیكی نزیكەی بەهەموو داواكارییەكانی كورد رازی بووە، بەڵام كێشەكە ئەوەیە مالیكی راهاتووە لەسەر شكاندنی بەڵێنەكانی، ئەو بەڵێنی زۆر دەدات بەڵام هەموویان جێبەجێ ناكات. رەنگە پێوەندی ئێوە لەگەڵ عەبدولمەهدیدا باشتر بێت، راستە عەبدولمەهدی دەتوانێت بەڵێنی بەدیهێنانی داواكاریەكی كەمتر بە كوردەكان بدات، بەڵام مەسەلەكە ئەوەیە ئەو هەر كاتێك خۆی پابەند كرد بە بەڵێنێكەوە، ئەوا ئەگەری زیاترە جێبەجێیان بكات، لە كاتێكدا رەنگە مالیكی بتوانێت بەڵێنی زیاتر بدات، بەڵام كێشەكە ئەوەیە ئێوە ناتوانن پشت بە بەڵێنەكانی ببەستن. نابێت ئەوەتان لە بیربچێت كە دەبێت عەللاویش بە داواكارییەكانی ئێوە رازی بێت. كەواتە كاتی ئەوە هاتووە كوردەكان ئەوە یەكلابكەنەوە چ بڕیارێك گەورەترین گرنگی هەیە. ئەوەی پێوەندی بە كەركوكەوە هەبێت، ئەوا پێموایە ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی مانگی ئازار جێی سەرنج بوون، لەبەر ئەوەی لەهەندێ ناحیەی ئەو پارێزگایەدا كوردەكان زۆرینەیەكی بەرچاویان بەدەستهێنا كە هەندێ جار گەیشتە لە سەدا 80، ئەمە لە كاتێكدا لە هەندێ ناحیەی دیكەدا ئەم رێژەیە بۆ لە سەدا 20 دابەزی، كەواتە ئەگەر من لە سەركردایەتی كوردستان بوومایە ئەوا پێشنیارم دەكرد ئەو ناوچانەی زۆرینەیەكی بەرچاویان كوردە ببنە بەشێك لە هەرێمی كوردستان. بە تیڕوانینی من ئەمە رێگەچارەیە بۆ ئەم پرسە و من بە ئەمە دەڵێم رێگەچارەی مام ناوەند. دەزانم ئەمە زۆر سەختە بەلای كوردەكانەوە، هەموو هاسۆزیەكم هەیە بۆ كوردەكان و لە داواكاریەكانیان تێدەگەم، بەڵام دەبێت ئێوە قەناعەت بە خەڵكی خۆتان بكەن كە پێویستە ئەمكارە بكرێت. ئەگەر ئێمە بگەڕێینەوە بۆ مێژوو، ئەوا لە ساڵی 1947دا نەتەوە یەكگرتووەكان بڕیاری دابەشكردنی فەلەستینی ژێر ئینتیدابی بەریتانیای دەركرد، بۆ دەوڵەتی یەهودی و دەوڵەتی فەلەستینی، راستە ئەمە كێشە و گرفتی لێكەوتەوە و لە كۆتاییدا عەرەبەكان ناڕازی بوون و رەتیان كردەوە و ئەوەبوو جەنگی لێكەوتەوە، دواتر لیژنەكە كە نوێنەری وڵاتانی ئەمریكا و بەریتانیا و ئێران و توركیا و فەنزویلا و چەند وڵاتێكی دیكەشی تێدابوو، پێشنیاری ئەوەیان كرد ئەو ناوچەی زۆرینەی جولەكەن ببنە بەشێ لە دەوڵەتی ئیسرائیل و ئەو ناوچانەشی زۆرینەی عەرەبن ببنە بەشێك لە فەلەستین. بڕوانن چی روویدا، ئیسرائیل بڕیاری دابەشكردنی قبووڵكرد، بەڵام عەرەبەكان رەتیان كردەوە و شەڕیان هەڵگیرساند، بەڵام جەنگەیان دۆڕاند و ئیسرائیل لە ئەنجامی داگیركاری شەڕەكانەوە دەستی بەسەر خاكێكی زیاتردا گرت، راستە ئەم بڕیارە لە سەرەتا سەخت بو بۆ ئەوەی ئیسرائیلیەكان قبووڵی بكەن، بەڵام هەوڵدرا قەناعەت بە خەڵكەكە بكرێت، لێرەدا من دەڵێم راستە كوردەكان پێیان وایە دەبێت كەركوك بەشێك بێت لە هەرێمی كوردستان و لەم رووەوە باوەڕیان وایە لەرووی مێژووییەوە بەشێك بوو لە كوردستان، كە ئەمەش بانگەشەیەكی راستە، لە رووی مێژوویی كەركوك بەشێ بووە لە كوردستان، بەڵام دەبێت ئەوە بزانین لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا پێكهاتەی خەڵكەكە گۆڕاوە، لە سەردەمی سەددام حوسێندا خەڵكیكی زۆری عەرەب هاتوونەتە ئەم شارەوە و ئێستاش هەوڵدان بۆ ئاڵوگۆڕپێكردنی پێكهاتەی خەڵكەكە كارێكی ئاسان نییە)).

سەبارەت بە مەترسی بارودۆخی ئێستا و دووبارە سەرهەڵدانەوەی توندوتیژیش پرۆفیسۆر بارام بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی: ((ئێوە خاڵێكی باشتان وروژاند، دۆخەكە مایەی مەترسیە، ئەگەر مالیكی بانگەشەی ئەوە دەكات دۆخەكە مەترسیدار نییە، ئەوا بە هەڵەداچووە، یاخود هەوڵدەدات ئەم بانگەشەیە بۆ ئامانجە سیاسییەكانی بەكار بهێنێت. كێشەكە ئەوەیە دۆخەكە بەرەو ئەوە دەڕوات كاری تیرۆریستی بەرەو هەڵكشان بچێت، كەواتە تێكڕای سیستمە سیاسییەكە پێویستی بەوە هەیە سەقامگیربكرێت كە حاڵی حازر ناسەقامگیرە. مالیكی هەوڵدەدات دەست لە چەكدارەكانی ئەنجومەنەكانی سەحوە هەڵگرێت و ئەمەش بۆتە مایەی ئەوەی ئەو چەكدارانە گرنگی بە پاراستنی ناوچەكانیان نەدەن لە هێرشە تیرۆریستیەكان و لە راستیدا بەشێك لە عەشیرەتەكان دووبارە چوونەتە پاڵ ئەلقاعیدە. كەواتە دەبێت مالیكی سیاسەتێكی گشتگیری هەبێت، بە تایبەتی دەبێت پارێزگاری لە ئەنبار بكات، گرنگە لەم رووەوە خەڵكە محەلییەكە بەشێك بن لە سیستمە ئەمنیەكە. راستە رەنگە لەم ساتەوەختەدا ئەم رووداوانە هەڕەشە نەبن بۆ سەر یەكگرتوویی عێراق، بەڵام ئەگەر رەوتی رووداوەكان بەم چەشنە بڕوات، ئەوا مەترسیەكە گەورەتر دەبێت، لەبەر ئەوە گرنگترین شت ئەوەیە حكومەت بڕیاری راست و دروست بدات و بڕیارێكی گرنگ و گەورە بدات لەم رووەوە، بڕیاری ئەوە بدات رێگەی راست هەڵبژێرێرێت كە حاڵی حازر خەڵكی وڵاتەكە پێیانوانییە حكومەت ئەم ئاڕاستەیەی گرتۆتەبەر. ئێوە دەبێت ئەوە بزانن كە حاڵی حازر ژمارەی مەسیحییەكانی عێراق نیو هێندەی ئەو ژمارەیەیە كە لە ساڵی 2003دا لە عێراقدا بوون، ئەمەش ئاماژەیەكی خراپە، لەبەر ئەوەی دەبێت كورد و عەرەبە موسڵمانەكان ئەوە بزانن مەسیحیەكان بەشێكن لە وڵاتەكە و بەشداری لە ئابووری و خۆشگوزەرانی وڵاتەكەدا دەكەن و ئەوەی ئێستا بەسەر مەسیحیەكاندا دێت لە عێراقدا رەفتارەكانی هیتلەرمان لە دژی جولەكەكان بە بیر دەهێنێتەوە، پێموایە هیتلەر كەسێكی گەمژە بوو، لەبەر ئەوەی پێش هۆلۆكۆست هەموو ئەو جولەكانەی كە خاوەنی تایبەتمەندی و توانا بوون و بەشداریان لە ئابووری وڵاتەكەدا دەكرد كۆكرانەوە و تەسفیە كران، ئێستا هەمان حاڵەت بەسەر مەسیحیەكانی عێراقدا دێت، لە ساڵی 1951یدا هەمان حاڵەت بەسەر جولەكەكانی عێراقدا هات كە وڵاتەكەیان جێهێشت، ئەمەش مایەی خەسارەتێكی گەورە بوو بۆ عێراق، لەبەر ئەوەی جولەكەكان چینێك بوون كە خاوەن كار بوون و سەرقاڵی بازرگانی و كاری وەبەرهێنان بوون.

د.شاكر كتاب یەكێكە لە سەركردەكانی لیستی (التجدید) بەسەرۆكایەتی د.تاریق هاشمی لەناو لیستی ئەلعراقیە و هەروەها یەكێكە لەو كەسایەتیانەی كە تەخویلكراوە بەناوی لیستی ئەلعراقیەوە لێدوان بدات، بۆقسەكردن سەبارەت بەهەوڵەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو و هەڵوێستی لیستی ئەلعراقیە، د.شاكر كتاب بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن: (بەشێوەیەكی گشتی، دەستپێشخەرییەكەی بەڕێز مسعود بارزانی دەستپێشخەرییەكی پۆزەتیڤانەیە. تاكو ئەمڕۆ هەر دەستپێشخەرییەك پێشكەشكرابێت، ئێمە پێشوازییەكی گەرممان لێی كردووە. هیوادارین ئەم جۆرە دەستپێشخەرییانە بگەنە ئەنجامێكی پۆزەتیڤ و یەكلاكەرەوە. لیستی «عێراقیە»ش بەشدارییكرد لەدانیشتنەكانی ئامادەكاری لەبارەی دەستپێشخەرییەكەی بەڕێز «بارزانی». هەڵبەتە خۆی لەخۆیدا، دەبێت ئەم دەستپێشخەرییە بگاتە ئەنجامێكی باش و پۆزەتیڤ، بەشێوەیەك كە كاتێك لایەن و قەوارەكان دەڕۆنە دانیشتنەكەی پەرلەمان پێشوەختە رێككەوتنیان لەبەردەستدا هەبێت لەبارەی هەندێ لایەن و بڕیارەكان)).

سەبارەت بە هەڵوێستی لیستی ئەلعراقیەش بەوەی بەشداری دانیشتنەكانی پەرلەمان ناكات، ئایا ئەمە دروستكردنی ئاستەنگ نابێت بۆ دەستپێشخەریەكەی بارزانی؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا د.شاكر بەگوڵانی راگەیاند: (نەخێر، ئێمە نامانەوێت ئاستەنگ بۆ دەستپێشخەرییەكە دروست بكەین، بەڵكو مەبەستەكە ئەوەیە كە دەستپێشخەرییەكە بەردەوام بێت و هەروەها كۆبوونەوە و گفتوگۆ و وتووێژەكان بەردەوام بن لە سێبەری دەستپێشخەرییەكە تا گەیشتن بە ئەنجامێكی پۆزەتیڤ، بەشێوەیەك كە بەو ئەنجامە پۆزەتیڤانەوە بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بڕۆین. ئایا دانیشتنێك چ سوودێكی دەبێت ئەگەر لایەنەكان نەگەیشتبوونە هیچ رێككەوتنێك؟)).

سەبارەت بە هەڵكشانی توندوتیژی و زیادبوونی كارە تیرۆریستییەكانیش لەبەغدا د.شاكر كیتاب بەمجۆرە راو سەرنجی خۆی خستەروو و وتی: (رووداو و تەقینەوەكان مایەی خەم و ناخۆشییە، بەڵام هاوكات لایەنی سیاسیی گەورە لەخۆ دەگرێتەوە. ئەو شتە دەسەلمێنێت كە نالەباربوونی بارودۆخی سیاسی رەنگدانەوەی هەبووە لەسەر باری ئاسایش، هاوكات تێكچوونی رەوشی ئاسایش و درووستبوونی كەلێنەكانی لەنێو دەزگاكانی ئاسایش دەكەوێتە ئەستۆی بەرپرسیارەتیی بارودۆخی سیاسی. لەڕاستیدا پێویست بوو ئەم رووداوانە پاڵ بە هەموو لایەنە پێوەندارەكان بنێت لەپێناو پەلەكردن لە پێكهێنانی حكومەت، بەڵام هەروەك ئاشكرایە حكومەتی ئێستای عێراق هەوڵدەدات ئاستی گرنگیی ئەم رووداوانە كەم بكاتەوە، لەكاتێكدا دوژمنانی حكومەت مەسەلەكان گەورەتر دەكەن لەپێناو بچووككردنەوەی پێگەی حكومەتی ئێستا. هەردوو ئاڕاستە هەڵەیە، پێویستە بەشێوەیەكی بابەتییانە سەیری ئەم لایەنە بكرێت. ئەو رووداوانە رووداوێكی ئاسایی و ئاسان نیین، بەڵكو بارێكی زۆر ترسناك و مەترسیداری خوڵقاندووە و قوربانییەكی زۆری لێ كەوتۆتەوە)).

د.وەلید حلی یەكێكە لەسەركردە دیارەكانی حزبی دەعوا و لیستی دەوڵەتی یاسا و هەروەها یەكێكە لەو سەركردانەی زۆر لە د.نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی ئێستای عێراقەوە نزیكە، بۆ قسەكردن لەسەر هەڵوێستی لیستی دەوڵەتی یاسا و یەكلاییكردنەوەی كێشەی سەرۆك وەزیران و هەڵوێستی لیستی دەوڵەتی یاسا بەرامبەر دەستپێشخەریەكەی بەڕێز مسعود بارزانی بۆ چارەسەركردنی كێشەكان، بەڕێز د.وەلید حلی بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی: ((ئەو دەستپێشخەریەی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشكەشی كرد، خاڵی لەسەر پیتەكان دانابۆ گەڕان بە دوای خاڵە هەستیارەكاندا، بە تایبەتی ئەو خاڵانەی مایەی ناكۆكین لەنێوان كوتلە سیاسییەكان، ئێستا دوای ئەوەی كوتلە سیاسییەكان لەسەر ژمارەیەك لەم خاڵانە رێككەوتن، كارەكان بۆ زۆر لە كوتلە سیاسییەكان روون بوونەتەوە، بەمەش ناكۆكیی نێوان كوتلە سیاسییەكان دەبێتە ناكۆكییەكی بێبنەما، بۆیە پێموایە ئەم گفتوگۆیانە روون و ئاشكران و ئەنجامەكانیشیان بەهەمان شێوە روون و ئاشكرا دەبن و ئەوەی نایەوێ بەشداری بكات هیچ بیانوویەكی نییە بۆ بەشداری نەكردنی، چونكە بەڵگەكان ئاشكران و هەر كوتلەیەكی سیاسی پێیوابێت كە بتوانێت كوتلەكان بۆخۆی رادەكێشێت، لەم كۆبوونەوانە بۆی دەردەكەوێت كە ئایا دەتوانێت دەنگەكان بەدەست بهێنێت یان نا؟ بەڵام ئەگەر بڵێت نەخێر من زۆرینەم و من حكومەت پێكدەهێنم، نازانم چۆن حكومەت پێكدەهێنێت و زۆرینەی لەگەڵدا نییە. بۆیە پێویستە پەنا بباتە بەر كوتلە سیاسییەكانی دیكە.

كوتلە سیاسییەكانی تر كە لەگەڵی كۆدەبنەوە گفتوگۆ لەسەر خاڵەكان دەكەن لەكاتی گفتوگۆ هیچ بەڵگەیەكیان نییە، لەبەر ئەوە ناكۆكی هەیە لەگەڵ كوتلەكانی دیكە لەسەر بەرنامە و شێوەی كار كردن و چەند خاڵێكی جیاواز، كەواتە ئەم كوتلەیە بەتەنیا ناتوانێت بڵێ زۆرینەم هەیە بۆ پێكهێنانی حكومەت. هەر بۆیە دەتوانم بڵێم دەستپێشخەریەكەی بارزانی تەوافقێكی هێنایە ئاراوە بۆ پێكهێنانی حكومەتی شەراكەتی نیشتمانی، پێشتر ئەگەر كوتلەكان ناكۆكییان لەنێوان هەبوایە، ئەوا دیدوبۆچوونەكان بەشێوەیەكی گشتی ناكۆك دەبوون، ئەمڕۆ رێككەوتنێك هەیە لەسەر خاڵە سەرەكییەكان، ئەوانەی ئیشكالیان تێدایە لەنێوان كوتلەكاندا، بۆ نموونە سیستەمی ناوخۆی سەرۆكایەتی وەزیران، یاسای لێپێچینەوە و دادپەروەری، دەستووری عێراقی و چەندین خاڵی دیكە بەهەمان شێوە، دوای ئەوەی ئەمانە هەموویان بوون بە دەسەڵاتەكان، پەرلەمان كە گفتوگۆیان لەسەر بكات، هەر كەسێك دژی ئەمانە بێت، ئەوا بیروڕاكانی گونجاو نین لەگەڵ ئەوانی تر، جیهانی دیموكراسی پێشكەوتوو بەپێی رای زۆرینە بەڕێوە دەچێت، كەمینەیەك كە ناتوانێت لایەنەكانی تر بۆ خۆی رابكێشێت ناتوانێت رای خۆی بەسەر ئەم زۆرینەدا بسەپێنێت، بۆ نموونە ئەلعێراقییە سەرەڕای ئەوەی كە 91 كورسی بەدەستهێناوە ناتوانێت حكومەت پێكبهێنێت ئەگەر (50+1)ی كورسییەكانی نەبێت، كەواتە پێویستە لەگەڵ لایەنەكانی تر رێكبكەوێت بۆ پێكهێنانی حكومەت)).

سەبارەت بە نزیكی هاوپەیمانی فراكسیۆنە كوردستانیەكانیش لەگەڵ دەوڵەتی یاسا و گەیشتن بە رێككەوتن لەسەر 19 خاڵەكەی بەرنامەی فراكسیۆنە كوردستانییەكان، د.شاكر بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی:((ئێمە رێككەوتووین و هاوڕاین لەگەڵ لیستی ئیئتیلافە كوردستانییەكان لەسەر زۆربەی خاڵە سەرەكییەكان و هیچ ناكۆكییەكمان نییە، گرنگترین ئەو خاڵانەی ئێمە پشتگیریمان كردووە بریتییە لە كاندیدكردنەوەی بەڕێز مام جەلال تاڵەبانی بۆ سەرۆكایەتی كۆماری عێراق، ئێمە لە پێشینەی ئەو لیستانە بووین كە پێداگیریمان لەسەر ئەوە كرد كە ئەم پۆستە پێویستە بۆ خودی مام جەلال بێت و ئێستاش هەمان هەڵوێستمان هەیە، چونكە بەو كارەی ئەنجامیداوە خودی مام جەلال لە هەموو كەسێك گونجاوترە بۆ ئەم پۆستە، هەر بۆیە زۆر گەشبینم، چونكە گرفتی سەرەكی لە پۆستی سەرۆك وەزیران بووە و خۆشبەختانە لەلایەن هاوپەیمانی نیشتیمانی چارەسەر كراوە، ئێستا زیاتر لە 90%ی هاوپەیمانی نیشتمانی پشتگیرییان لە د.نوری ئەلمالیكی كرد، فەزیلەش پشتگیریی خۆی بۆی دەربڕیوە، تەنیا چەند كەسێك ماون لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی، لە هاوپەیمانی ئیئتیلافە كوردستانیەكانیش هیچ ناڕەزاییەكی ئاشكرا نییە دژی پاڵاوتنی ئەلمالیكی، برایانی ناوەڕاستیش چەندین جار پشتگیری خۆیان بۆی دەربڕیوە، زۆر ئاساییە هەندێك كەسیش دژی پاڵاوتنەوەی ئەلمالیكی بن، بۆ نموونە لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی 10 كەس دژایەتی پاڵاوتنی ئەلمالیكی دەكەن، بێگومان لە ئەلعێراقیەش كەسانێك هەن دژین، بەڵام ژمارەیەكی زۆریشیان حەز دەكەن بەشداری لە حكومەتدا بكەن و پشتگیری لە ئەلمالیكیش دەكەن)).

پرۆفیسۆر ئالۆن بن مایەر كە ئوستادی پێوەندییە نێودەوڵەتییەكانە لەزانكۆی نیویۆرك، لەهەمانكاتدا یەكێكە لە شرۆڤەوانە جیهانییەكان و تایبەتمەندە لەسەر سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و عێراق و توركیا بە تایبەتی، هەروەها یەكێكە لە ستوون نووسەكانی گۆڤاری (توركیش یوكلی جۆرناڵ) كە ناوەندی توێژینەوەی یۆساك لەتوركیا بەزمانی ئینگلیزی دەریدەكات، هەر بۆیە وەك چاودێرێكی سیاسی بارودۆخی سیاسی عێراق، بەپێویستمان زانی پرۆفیسۆر بن مایەر راوبۆچوونی خۆی سەبارەت بە باری ئێستای عێراق بزانین و بەڕێزی سەبارەت بە باری سیاسی ئێستای عێراق بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن و وتی: ((پێموایە ئەگەر مالیكی پێداگیری لەسەر ئەوە بكات حكومەتێكی هاوپەیمانی تەنیا لەلایەنە شیعەكان، بە تایبەتی لەگەڵ رەوتی سەدردا پێكبهێنێت، ئەوا حكومەتێكی سەركەوتوو نابێت، لەبەر ئەوەی كوردەكان پێیانوایە دەبێت لیستی ئەلعێراقیش بەشداری لە حكومەتەكەدا بكات، كەواتە ئەگەر مالیكی سووربێت لەسەر ئەوەی حكومەتێكی لەم چەشنە پێكبهێنێت و رێگە بۆ بەشداری ئەلعێراقیە خۆش نەكات، ئەوا هەڵەیەكی گەورە دەكات. لەم روانگەیەوە دەبێت پێكهاتە سەرەكییەكانی حكومەتی نوێ بریتی بێت لە كوردەكان، لیستی ئەلعێراقیە، لیستی دەوڵەتی یاسا. راستە دەكرێت بەهۆی زامنكردنی زۆرینەی پێویستەوە لە پەرلەماندا حكومەتێك پێكهێنرێت، بەڵام دوورخستنەوەی ئەلعێراقیە كێشە و گرفتی گەورەی لێدەكەوێتەوە، لە رووی دووبارە سەرهەڵدانەوەی یاخیگەری و توندوتیژی، كە دەبێت بە هەموو نرخێك خۆمان لە دووبارەبوونەوەی ئەم رووداوانە لابدەین. كەواتە مەسەلە بنەڕەتیەكە ئەوەیە ئێمە حكومەتێكی یەكێتی نیشتمانی لە عێراقدا پێكبهێنین، جگە لەم رێگە چارەیە هەر رێگەیەكی دیكە بگرنەبەر، عێراق بەرەو گرفت و كێشەی گەورە دەبات. لەم بارودۆخەدا كوردەكان لە پێگەیەكدان دەتوانن ببنە دروستكەری پاشاكان، بەڵام پێموایە بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆك كۆمار لەلایەن كوردەكانەوە گرنگیەكی زۆری نییە، مەبەستم ئەوەیە مەسەلە سەرەكیەكە ئەوەیە دەسەڵاتەكانی سەرۆك وەزیران كەم بكرێتەوە، بە تایبەتی ئەگەر مالیكی ببێتە سەرۆك وەزیران، واتە دەبێت مالیكی دەست لە بەشێك لەو دەسەڵاتە كەڵەكەكراوانەی هەڵبگرێت كە لە ماوەی چوار ساڵی رابردوودا بنیاتی ناوە، بۆ نموونە چەندین كۆمەڵە و دامەزراوەی دروستكردووە كە بە شێوەیەكی حەسری كار بۆ خودی مالیكی دەكەن. ئەمەش كارێكی تەندروست نییە بۆ عێراقێك، عێراقێك كە بە قۆناغی ئینتیقالیدا دەڕوات، بۆ دەڵێم قۆناغی ئینتیقالی، لەبەر ئەوەی هێشتا توندوتیژی لەم وڵاتەدا بوونی هەیە، هێشتا رێكخراوی ئەلقاعیدە بوونی هەیە، كەواتە ئەوەی عێراق لە كێشەكانی رزگار دەكات، پێكهێنانی حكومەتی یەكێتی نیشتمانیە. كەواتە تەنیا بە پێكهێنانی حكومەت، ئەویش بە بەشداری كوردەكان و ئەلعێراقیە و دەوڵەتی یاسا دەتوانرێت بناغەی حكومەتێكی سەقامگیر بهێنرێتەدی. لە راستیدا بەشداری پێكردنی رەوتی سەدر مایەی گیروگرفت دەبێت بە تایبەتی ئەوەی پەیوەست بێت بە پێوەندیەكانی عێراقەوە بە وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاوە، بە تایبەتی ئەوەی پێوەندی بە مەسەلەی بەرگری كردن و مانەوەی هێزەكانی ئەمریكاوە هەبێت بۆ دوای ساڵی 2011. هەروەها گرنگە ئاماژە بەوە بكەین كە هەڵوێستی كوردەكان گۆڕانگاری بەسەردا نەهاتووە، ئەوان پەرۆشی پاراستنی یەكێتی سیاسی هەرێمی كوردستانن، پەرۆشی كۆنتڕۆڵكردنی كەركوكن، كە ئومێد وایە بتوانن لەرووی گفتوگۆوە ئەم ئامانجە بەدەست بهێنن، ئەگەرنا ناتوانرێت هیچ چارەسەرێك بۆ ئەم پرسە بدۆزرێتەوە. بۆ نموونە ئەگەر پارتە توركمانیەكان بەشداری لە حكومەتدا نەكەن، ئەوا نەك هەر كێشەی یاخیگەری دروست دەبێت، بەڵكو هیچ چارەسەرێكیش بۆ كێشەی كەركوك نادۆزرێتەوە. كەواتە دەبێت كوردەكان دوو كێشە چارەسەر بكەن، كێشەی كەركوك و كێشەی دابەشكردنی داهاتی نەوت، لەبەر ئەوەی بێ چارەسەركردنی ئەم كێشانە ئەوا پێوەندیەكانیان لەگەڵ توركمان و سوننەكاندا ئاڵۆز دەبێت، لێرەدا پێموایە چارەسەركردنی ئەم دوو كێشەیە و هەروەها كێشەی توندوتیژیش پەیوەستە بە پێكهێنانی حكومەتێكی بنكە فراوانەوە)).

سەبارەت بە بارودۆخی ناسەقامگیری ئێستای عێراق و هەڵكشانی كارە تیرۆریستیەكانیش پرۆفیسۆر بن مایەر بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی: (ئەگەر بەم زووانە كوردەكان و لیستی ئەلعێراقیە و دەوڵەتی یاسا نەگەنە رێككەوتن، ئەوا ئەم رووداو و كارە توندەتیژیانە زیاد دەكەن، ئەمە رێگەیەكە بۆ چارەسەركردنی دۆخەكە ئەمنیەكەش، لەبەر ئەوەی ئەگەر لیستی ئەلعێراقیە بەشداری لە حكومەتدا نەكەن، ئەوا زۆرێك لەو سوننانەی پێشتر چەكیان دانابوو، دووبارە چەك هەڵدەگرنەوە و دەبنە بەشێك لە بزووتنەوەی یاخیبوون، بەچەشنی ئەوەی لە رابردوودا بینیمان. كەواتە باوەڕێكی تەواوم هەیە بەوەی ئەمە تەنیا رێگەچارەیە بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەم هەل و مەرجە. بە دەربڕینێكی دیكە ئەگەر كوردەكان و ئەم دوو لیستە سەرەكیە رێگەیەكی هاوبەش نەدۆزنەوە بۆ بنیادنانەوەی وڵاتەكە، ئەوا بارودۆخەكە زۆر خراپتر دەبێت لە رابردوودا. هەروەها راستە حاڵی حازر هەر لایەنە و لە روانگەی بەرژەوەندییەكانی خۆیەوە مامەڵە لەگەڵ بارودۆخەكەدا دەكات، بەڵام ئەگەر حكومەت پێكبهێنرێت و ئەو لایەنانە بەشداری تێدابكەن، ئەوا بەرژەوەندیەكی گەورەیان دەبێت لە رووبەڕووبوونەوەی توندوتیژیدا، بەڵام دوورخستنەوەی هەر لایەنێك لەم پرۆسەیە دەبێتە هۆی ئەوەی پشتیوانیكردن لە كارە توندوتیژیەكان وەك درێژبوونەوەیەكی سرووشتی تەنگژە سیاسییەكە لێكبدرێتەوە. كەواتە دەبێت رێگە لە دروستبوونی قەیرانی سیاسی بگیرێت بۆ ئەوەی دەروازە بە رووی كارە توندوتیژییەكاندا نەكرێتەوە. كەواتە چارەسەری سیاسی و سەرهەڵدانی كاری توندوتیژی پێكەوەگرێدراون، مەبەستم ئەوەیە هەر كاتێك حكومەتی بنكە فراوان پێكهێنرا و لایەنەكان توانیان پێكەوە كاربكەن، ئەوا دەتوانن موعالەجەی توندوتیژی بكەن، بە پێچەوانەوە شكستهێنانیان لە پێكهێنانی ئەم حكومەتەدا دەبێتەهۆی ئەوەی توندوتیژی بە شێوەیەكی كارەساتئامێز سەرهەڵبداتەوە)).

لیستی فەزیلە كە یەكێكە لە پێكهاتەكانی هاوپەیمانی نیشتمانی عێراقی كە هەموو لایەنە سیاسییەكانی شیعە كۆدەكاتەوە، تا هەفتەی رابردوو یەكێك بوو لەو لایەنە سیاسییانەی كە هاوشانی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی و رێكخراوی بەدر كاندیدكردنی مالیكی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران رەتدەكردەوە، بەڵام لە هەفتەی رابردوو ئەم هەوڵوێستەی حزبی فەزیلە گۆڕانی بەسەرداهات و بەفەرمی پشتیوانی خۆیان بۆ كاندیدكردنی مالكیی دەربڕی، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم هەڵوێستە و بارودۆخی عێراق لە روانگەی حزبی فەزیلەوە، بەڕێز حەسەن شەممەری وتەبێژی حزبی فەزیلە بەمجۆرە رای خۆیانی بۆ گوڵان خستەروو: (ئێمە هەستمان بەوەكرد كە پرۆسەی سیاسی وەستانی بەخۆوە بینیوە. هەربۆیە دووبەرە دروست ببوون، عێراقیە و ئەنجوومەنی باڵا بەرەیەك بوون. رەوتی سەدر و دەوڵەتی یاساش بەرەیەكی دیكە بوون. هەروەها «پارتی فەزیڵە» پێشوەختە پێشنیاری پێشكەشكردبوو لەپێناو جوڵاندنەوەی پرۆسەی سیاسی. لەسەرەتادا پێشنیارمان هەبوو كە «د.ئەیاد عەللاوی» ببێتە خاوەن متمانەی قەوارە سیاسییەكان، یانیش «د.مالیكی» و یان «د.عادل» و تەنانەت «جەعفەریـ»ـش. هەروەها پێشنیارمان پێشكەش كردبوو لەبارەی پێدانی دەرفەت بۆ گەلی عێراقی بۆ دەستنیشانكردنی ئەو كەسەی كە حكومەت پێكبهێنێت. ئەمڕۆش پاڵپشتی خۆمان بە بەڕێز «مالیكی» پێشكەشكرد لەپێناو پاڵنان بە پرۆسەی سیاسی بەرەوپێشەوە و گەیشتن بەخاڵی سەرەكی و گرنگ كە بریتییە لە هاوبەشكردنی لیستی «عێراقییە» و لەبەردەم دووڕیانێكی بەهێز دایبنیەن، بەشێوەیەك كە یان ئەوەیە لیستی «عێراقيیە» قایل بكات و حكومەت پێكبهێنێت و ئەوكات مەسەلەكە كۆتایی دێت، یانیش ئەوەیە كە نەتوانێت ئەو كارە ئەنجامبدات و لەئاكامدا پێویستە لەسەر «ئیئتیلافی نیشتمانی» بیر لە ئەڵتەڕناتیڤ و ئەگەر و هەڵبژاردنەكانی بەردەمی بكاتەوە. ئامانجەكەمان جووڵانەوەی پرۆسەی سیاسییە بەرەو پێشەوە و كردنەوەی رێگەكان لەپێش بەڕێز «مالیكی» بۆئەوەی شیاوی خۆی بسەلمێنێت لە پێكهێنانی حكومەت. ئێستاش بەرنامە و بۆچوون و هزرەكان كە لەسەر كاغەز نووسراوە كەوتۆتە چوارچێوەی بەرنامەی»ئیئتیلافی نیشتمانی». كێشەكە پێوەندیی نییە بە چوارچێوەكردن و روانینی بەرنامەكان، بەڵكو مەسەلەكە زیاتر پەیوەستە بە چۆنیەتی بەڕێوەبردنی قۆناغی داهاتوو لەلایەن قەوارە سیاسییەكان و چۆنیەتی گۆڕینی ئەم هزر و بیرۆكانە لە ئاستەكانی تیۆری بۆ واقیعێكی پراكتیكی لەمیانی ئەدائەكانیان لە قۆناغی داهاتوو. ئەمەش شتێكە كە ناكرێ لە ئێستاوە خەمڵاندنی بۆ بكەین، لەبەرئەوەی مەسەلەكە پەیوەستە بە چۆنیەتی و شێوازی مومارەسە و ئەدائی قەوارە سیاسییەكان)).

سەبارەت بە كۆبوونەوەكانیش وەك ئامادەباشیەك بۆ كۆبوونەوەكانی رۆژی دووشەممەی پەرلەمانی عێراقیش، شەممەری وتی:(ئەمڕۆ-مەبەست رۆژی پێنج شەممەیە 4/10/2010- لە»هاوپەیمانی نیشتمانی» كۆبوونەوەیەكمان هەبوو و تاوتۆی ئەم بابەتەمان كرد. بابەتی بانگێشتەكەی ئەنجامدانی دانیشتنەكە و هیواداربووین كەمێك پەلە لەم مەسەلەیە نەكرێت تا كۆتایی هاتنی مەسەلەی دەستپێشخەرییەكەی بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستان. لەبەرئەوەی وادەی رۆژی دووشەممە بۆ ئەنجامدانی ئەو دانیشتنە بازنەكەی لێمان بچووكتر كردۆتەوە بۆ كۆتایی هێنان بە گفتوگۆ و وتووێژەكانمان. هەربۆیە، بۆچوونێكمان هەبوو بۆئەوەی كە تاكو پێمان بكرێت دانیشتنەكە نەكەوێتە رۆژی دووشەممە، بەڵكو هەوڵبدەین بۆ دواخستنی بۆ یەك یان دوو رۆژی تر)).