كاتێك یاسای هەرێمە فیدرالیەكان لە پەرلەمانی عێراق پەسەندكرا، پەسەندكردنەكەی مەرجدار بوو، مەرجەكەش بریتی بوو لەوەی پێویستە دوای 18 مانگ ئەو یاسایە جێبەجێ بكرێت، بەڵام 18 مانگەكەش تێپەڕی كەچی ئەم یاسایە نەخرایە بواری جێبەجێكردنەوە، تەنانەت كاتێك پارێزگای بەسەرا داوای دروستكردنی هەرێمێكی فیدرالی كرد كە هەر سێ پارێزگای ناسریە و عیمارە و بەسرا لەخۆی بگرێت، داواكەیان سەری نەگرت، لەمەش زیاتر هەرێمی باشووری بەغداش كە دەنگۆی ئەوە هەبوو 9 پارێزگاكەی باشوور بگرێتەوە، ئەویش تاڕاددەیەك دەنگی نەما، بەڵام ئەوەی لەو ماوەیەدا هەستی پێدەكرێت دووبارە سەرهەڵدانەوەی دروستكردنی هەرێمە فیدرالیەكانە، ئەوەی جێگە سەرسوڕمانیشە ئەمجارەیان لە پارێزگای ئەنبارەوە سەریهەڵدایەوە، لەگەڵ ئەوەی ئەم باسەی ئەنباریش لەلایەن زۆرێك لە كاربەدەستانی پارێزگای ئەنبارەوە ڕەتدەكرێتەوە و هێشتا ترسی ئەوەیە كە فیدرالیزم كە ماناكەی بە عەرەبی (الاتحاد)ە، هێشتا هەر بە جیابوونەوە و ( الانفصال) لێكدەدرێتەوە، بۆ بەدواداچوونی ئەم پرسە بە باشمان زانی كۆمەڵێك بەرپرسی هەر چوار پارێزگای ( ئەنبار و دیوانيە و نەجەف و كەربەلا) لەم ڕاپۆرتەدا بدوێنین:
قاسم محەمەد عەبد پارێزگاری ئەنبار لە لێدوانێكی تایبەتیدا سەبارەت بە بارودۆخی ئێستای پارێزگای ئەنبار و خۆپیشاندانەكان بۆ چارەسەركردنی كەموكورتیەكانی بواری خزمەتگوزاری بەگوڵانی ڕاگەیاند: (لەڕاستیدا تاڕاددەیەكی زۆر هاووڵاتیان هەقیانە خۆپیشاندا سازبكەن. ڕێژەی %80 لە خۆپیشاندەرەكان داوای دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان و باشتركردنی گوزەرانییان دەكەن، ئێمەیش لەم بارەیەوە پشتگیرییان دەكەین، بەڵام زۆربەی داواكانیان لەدەرەوەی دەسەڵاتی پارێزگایە، هەربۆنموونە شتی زۆر كەممان پێشكەشیان كردووە، لەبەرئەوەی زۆربەی داواكارییەكانیان لەدەرەوەی توانستی پارێزگایە، بۆ نموونە خۆپیشاندەرەكان داواكارن كێشەی كارەبا چارەسەربكرێت، لەكاتێكدا كارەبا لە پارێزگا نیيە، بەڵكو ئیتیحادیە. نموونەیەكی تر، داواكارن مووچەی خانەنشینان باشتر بكرێت، بەڵام ئەم مەسەلەیە لەدەستی ئێمە نیيە، بەڵكو بڕیارەكە بەدەستی پەرلەمانە، بەڵام هەندێك شتی سادە هەیە لە داواكارییەكانیان كە دەكەوێتە چوارچێوەی دەسەڵات و تواناكانمان هەربۆیە كارمان لەسەری كرد، بەڵام بەبێ هاوكاری حكومەت ناتوانین هەموو داواكارییەكانیان جێبەجێ بكەین. ئێستاش بۆ نموونە هەماهەنگیمان لەگەڵ حكومەت هەیە بۆ زیادكردنی بەشە سووتەمەنی و زیادكردنی بەشە نەوت و زیادكردنی بڕی كارەبا...وتاد. ئەمڕۆ بە هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی ناوەندی كاردەكەین لەپێناو جێبەجێكردنی ئەو لایەنانە، بەڵام ژمارەیەك كەس هەنە لەنێو خۆپیشاندەرەكان، ژمارە و ڕێژەكەیان كەمە، كە كەسانێكی ئاژاوەگێڕن و مەبەستیان خوڵقاندنی گێرەشێواوی و فیتنەیە و دەیانەوێت بارەكە بشێوێنن بۆئەوەی سوود لە بارودۆخەكە وەرگرن، لەبەرئەوەی ئەو جۆرە كەسانە ڕاهاتوونە لەسەر سوودوەرگرتن لە بارودۆخەكانی گێرەشێواوی و بێ سەروبەریی)).
هاوكات لەگەڵ ئەم بارودۆخە داواكارییەك هەیە كە پارێزگای ئەنبار ببێتە هەرێمێكی فیدرالی، دەربارەی ئەم مەسەلەیە، پارێزگاری ئەنبار پێی وتین: (هەروەك كە هەموومان دەزانین كە كردنی پارێزگایەك بە هەرێم شتێكی ئاسایی نیيە و لە دەسەڵاتی پارێزگارێك یان كەسێك یان ئەنجوومەنی پارێزگا نیيە، بەڵكو ئەوە شتێكە و پەیوەستە بە ئیرادەی گەل. ئەم بڕیارە بە دەستی گەلە لەبەرئەوەی بەپێی ئەو میكانیزمانەی كە دەستوور دایناوە بۆ پێكهێنانی هەرێمێك لەڕووی ڕێژەییەوە میكانیزمێگەلێكی زۆر درێژ و ئاڵۆزن. هەربۆیە ئەم مەسەلەیە لەكۆتاییدا تەنیا بەدەستی گەلە، نە بەدەستی منە و نە بەدەستی ئەنجوومەنی پارێزگایە و تەنانەت بەدەستی هیچ كەسێكی تر نیيە. ئەو داواكارییانە ڕا و بۆچوونی هاووڵاتیانە و هاووڵاتیان مافی خۆیانە بەئارەزووی خۆیان بیربكەنەوە، بەڵام هێشتا هیچ هەنگاوێكی پراكتیكیمان نەهاوێشتووە بەرەو ئەو ئاڕاستەیە. یەكەمین هەنگاو ئەوەیە كە ئەنجومەنی پارێزگا دانیشێت بەمەبەستی تاوتۆكردنی، پاشان بەرزدەكرێتەوە بۆ پەرلەمان دواتر بۆ گەل و كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان و لەكۆتاییدا دەكەوێتە دەنگدان و هەڵبژاردنێكی جەماوەریی بۆ سازدەدرێت، ئەمە ڕێگەیەكی دوورە)).
لەبەشێكی دیكەی لێدوانەكەی بۆ گوڵان و سەبارەت بەڕای خۆی وەك پارێزگاری ئەنبار بۆ بوونی ئەنبار بەهەرێمێكی فیدرالی قاسم محەمەد عەبد وتی: (لەڕووی تیۆرییە بەڵێ من پێم باشە ببێتە هەرێمێك، بەپێی دەستووریش بوار هەیە، بەڵام ئەم مەسەلەیە لەڕووی پراكتیكییەوە پێویستیی بە میكانیزم و هەنگاوی زۆر هەیە، مەسەلەكە تەنیا بە حەز و قسە و خواست ئەنجام نادرێت، هیچ داواكاری یان داخوازییەك سوودی نیيە لەم بارەیەوە، نە بە پشتگیری و نەش بە دژایەتیكردنی. ئەمە مەسەلەیەكی دەستووریە و پەیوەستە بە خواستی گەل، ئەگەر هات و گەل ئەم شتەی ویست ئەوكات ئێمەیش لەگەڵیانداین. ئێمە لایەنێك نین لەم مەسەلەیە و بەهیچ شێوەیەك دەستێوەردان ناكەین، نە داواكاری پێشكەش دەكەین و نەش بەرهەڵستكاری دەكەین. ئێمە لە حكومەتی لۆكاڵدا لایەنی جێبەجێكارین، ئەم مەسەلەیەش پەیوەستە بە بڕیارێكی سیاسی و سەركردایەتی و بڕیاردانی لەدەستی گەلە)).
لە دوماهیی لێدوانەكەشیدا سەبارەت بە پێوەندی دروستكردنی ئەم هەرێمە بە ئەزموونی هەرێمی كوردستانەوە، یان بە واتایەكی دیكە چەند هەرێمی كوردستان وەك نموونەیەك بۆ ئەم دیاردەیە سەیر دەكرێت، پارێزگاری ئەنبار وتی: (بێگومان ئەزموونی هەرێمی كوردستان كاریگەریی لەسەر پارێزگاكان هەیە لەبەرئەوەی ئەزموونی كوردستان سەركەوتوو بوو لەڕووی میكانیزمی بەڕێوەبردن لەسەر بنەمای فیدراڵییەت، بەڵام هەرێمی كوردستان خاوەن تایبەتمەندییەكی جیاوازە)).

تاریق خیكانی ئەندامی ئەنجوومەنی پارێزگای كەربەلا سەبارەت بە كۆبوونەوەی سەرۆكی ئەنجوومەنی پارێزگاكان بۆ تاوتۆكردنی مەسەلەی دروستكردنی هەرێمەكان لە پارێزگاكانی باشوور لە لێدوانێكی تایبەتدا بە گوڵانی ڕاگەیاند: (لە دوایین كۆنگرەدا كە هەموو سەرۆك ئەنجوومەنەكانی پارێزگاكانی لەخۆگرتەوە لە كەربەلا بەڕێوەچوو، ئەم بیرۆكەیەمان خستەڕوو، بەڵام كۆدەنگیی لەسەر نەبوو و هەمووان پەسەندیان نەكرد بەو ئیعتیبارەی كە ئەم بیرۆكەیە نوێیە و ترس و نیگەرانی لەم بارەیەوە هەبوو. چەند پێشنیارێك پێشكەشكرا لەبارەی پێكهێنانی هەرێمەكان، بۆ نموونە پێشنیارێك هەبوو بۆ پێكهێنانی هەموو هەرێمێك لە 3 پارێزگا، بۆ نموونە «ناسڕیە» و «عیمارە»، یان «دیوانيە» و «كەربەلا» و «كوت»، یانیش «دیوانيە» و «كەربەلا» و «نەجەف»، بەڵام پارێزگای «نەجەف» بەپێش هەموو پارێزگاكان كەوت و داوای كرد بۆ كردنی «نەجەف» بە تەنیا بە هەرێمێك. پارێزگای «نەجەف» لەچەند ڕوویەكەوە خاوەن سەرچاوە و سامانە، لەبەرئەوەی بەم دواییانەدا نەوتیان لە خاكی «نەجەف» دۆزیوەتەوە، لەكاتێكدا پارێزگای «كەربەلا» ئەم جۆرە سەرچاوانەی نیيە و خاوەن هیچ ژێرخانێكی ئابووری نیيە. هەربۆیەش، بەهۆی نەبوونی سەرچاوەی دارایی، زۆر زەحمەتە پارێزگای «كەربەلا» بتوانێت هەرێمێك بەتەنیا ڕابگەیەنێت. ئێمە لەم ڕووەوە سەیری ئەزموونەكەی هەرێمی كوردستان دەكەین وەكو ئەزموونێكی سەركەوتوو، بەڵام جیاوازییەكەی لەگەڵ پارێزگای «كەربەلا» ئەوەیە كە لە پارێزگای «كەربەلا»دا هیچ سەرچاوەیەكمان نیيە و سامانەكانی نەوت و غازمان نیيە. هەربۆیە لەوانەیە ڕاگەیاندنی هەرێم زیان بە پارێزگا بگەیەنێت زیاتر لەوەی كە سوودی پێ بگەیەنێت، لەلایەنێكی ترەوە هەرێمی كوردستان خاوەن ژێرخانی پێویستە بۆ پێكهێنانی هەرێم، لەكاتێكدا ئەو جۆرە ژێرخانانە لە پارێزگای «كەربەلا» بوونی نیيە. هەروەكو كە پێشتریش ئاماژەم پێدا كە ئێستا چەند پێشنیارێك هەیە بۆ پێكهێنانی هەموو هەرێمێك لە 3 پارێزگا، بەڵام ئەنجوومەنی پارێزگاكان جارێ ئەم بیرۆكەیەیان ڕەتكردۆتەوە)).


باقر شەعلان ئەندامی ئەنجوومەنی پارێزگای دیوانيە و سەرۆكی لیژنەی كشتوكاڵی لە پارێزگای دیوانيە، سەبارەت بە بەبوونی پارێزگای دیوانيە بە هەرێمێك یان چەند پارێزگایەك بە هەرێمێك، ڕای بەو جۆرەیە كە دیوانيە خاوەنی هیچ سەرچاوەیەكی سروشتی نیيە و بۆیە ئەگەر حكومەتی فیدرالی بودجەی بۆ تەرخان نەكات، یان لەگەڵ یەكدوو پارێزگای دیكە نەبێت، ناتوانێت خۆی بەڕێوەبەرێت، لەمبارەوە بە گوڵانی ڕاگەیاند: (هەروەك هەمووتان ئاگادارن پارێزگای «دیوانيە» كەوتۆتە ناوجەرگەی «فوراتی ناوەڕاست»، و خاوەنی هیچ سەرچاوەیەكی سروشتی نین، نە لەڕووی كانزا و سامان و نەش لەڕووی گەشتیاری و لایەنەكانی تر، ئێمە تاكو ئەمڕۆش پشتمان بەو سەرچاوانە بەستووە كە لە حكومەتی ئیتیحادییەوە بۆمان دێت. هەربۆیە، داوامانكرد بەشێكمان بۆ تەرخان بكرێت لەلایەن حكومەتی ئیتیحادییەوە بۆ پارێزگاكەمان. هەروەك لای هەموومان ئاشكرایە كە پارێزگای «دیوانيە» ناوچەیەكی كشتوكاڵیە، بەڵام حكومەتی ئیتیحادی كەرتی كشتوكاڵیی بەشێوەیەكی فراوان فەرامۆشكردووە. ئەو شتانەی كە لە میدیاكاندا دەبینین و دەبیستین و دەخوێنینەوە لەبارەی دەستپێشخەرییەكان و پڕۆژەكانی حكومەتی ئیتیحادی لەبواری كەرتی كشتوكاڵی زۆر دوورە لە ڕاستی، كەرتی كشتوكاڵی بە تەواوەتی ڕووخاوە لە پارێزگای «دیوانيە». هەربۆیە، ئێمە داوای فیدرالییەتمان كردووە بەپێی پێدانی بەشی پارێزگای «دیوانيە» بۆ پارێزگاكەمان لەلایەن حكومەتی ئیتیحادییەوە لەسەر بنەمای پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان، ئەمڕۆش لە وتووێژی بەردەوامین لەگەڵ پارێزگاكانی دراوسێمان لەبارەی چۆنیيەتی و شێوازی ئەم فیدرالییەتە. هەر بۆیە تا ئێستا مەسەلەی فیدرالییەتەكە تەنیا بیرۆكەیەكە و پێشنیازكراوە و خراوەتە بەردەم پارێزگاكانی تر، ئێوەیش دەزانن كە هەر بیرۆكەیەك پێویستیی بە میكانیزم و فاكتەری پتەوكەر هەیە بۆئەوەی بتوانرێت جێبەجێبكرێت. خۆپیشاندان و داواكارییەكانی هاووڵاتیان بوون بە هاندەر بۆ حكومەتی لۆكاڵ بۆ ئەوەی بیر لەم جۆرە شتانە بكاتەوە و بیر بكاتەوە لەبارەی فیدرالییەت و هەروەها جۆری فیدرالییەتەكە. لەماوەكانی ڕابردووشدا لەگەڵ حكومەتی ناوەندی دانیشتین و تاوتۆی ئەم مەسەلەمان كرد، بەڵام بە تێروتەسەلی نەچووینە ناو وردەكارییەكانەوە، ئێستاش چاوەڕوانین بزانین چ ئەنجامێكی لێ دەكەوێتەوە و دەگاتە چی، پاش دیراسەت و تاوتۆكردنی ئەم مەسەلەیە لەلایەن حكومەتی ناوەندییەوە. هەروەك پێشتریش ئاماژەم پێدا كە ئێمە بەش بەحاڵی خۆمان تاوتۆی ئەم مەسەلەیەمان كردووە و ئێستا چاوەڕوانی پێشنیاز و ڕاسپاردەكانی حكومەتی ناوەندی بۆ پارێزگاكەمان دەكەین لەبارەی مەسەلەی فیدرالییەت)).
سەبارەت بە تێڕوانینی بۆ هەرێمی فیدرالی هەرێمی كوردستان، باقر شەعلان بە گوڵانی ڕاگەیاند: (لەڕاستیدا من لەنزیكەوە ئاشنام لەگەڵ ئەزموونەكەی هەرێمی كوردستان، لەبەرئەوەی من چەند ساڵێك لە هەرێمی كوردستان بووم، پاشان لەساڵی 2010دا كوردستان-م بینیيەوە، گۆڕانكارییەكی زۆر فراوانم بینی لە هەرێمی كوردستان لەنێوانی 1999 و 2010. هەڵبەتە ئەمەش ئەنجامی فیدرالییەتە، كە بۆتە هۆی دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان و باشتركردنی گوزەرانی هاووڵاتیان و بایەخدان بە شارەكان و هاووڵاتیان، لەڕاستیدا زۆر هەستم بە دڵخۆشی كرد بۆ ئەو پێشكەوتنانە. بێگومان هەموو پارێزگایەك یان هەرێمێك خاوەن تایبەتمەندییەكی جیاوازە و هەموویان وەكو یەك نین، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی من پێموایە كە ئەزموونەكەی هەرێمی كوردستان زۆر سەركەوتووە)).

بەپێی قسەكانی تاریق خیكانی ئەندامی ئەنجوومەنی پارێزگای كەربەلا، ئێستا پارێزگای نەجەف خوازیاری ئەوەیە بەتەنیا هەرێمێك دروست بكات، هۆكارەكەشی بۆ ئەوە گێڕایەوە بەوەی ئێستا لە نەجەف نەوت دۆزراوەتەوەو ئەمەش سەرچاوەیەكی داهات بۆ ئەو پارێزگایە دابین دەكات، سەبارەت بەم لایەنە محەمەد ڕەزا فەتلاوی ئەندامی ئەنجوومەن و ئەندامی لیژنەی ئابوری لە ئەنجوومەنی پارێزگای نەجەف بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن: (سەبارەت بە مەسەلەی پێكهێنانی هەرێمەكان و كردنی هەموو پارێزگایەك بە هەرێمێك، بەڕای من مەرجەع بەتایبەتی مەرجەعی سەماحەتی «سەید سیستانی» لەم بارەیەوە هیچ بەرهەڵستكارییەكی ئەوتۆی نیيە، بەڵام بەپێی تێگەیشتن و خوێندنەوەم بۆ بۆچوونەكانی، وابزانم «سیستانی» هاوڕایە لەگەڵ سەربەخۆیی عێراق لەسەرەتادا، پاشان پشتگیری لەم بیرۆكەیە دەكات، بەڵام بە مەرجێك ئەم بیرۆكەیە نەبێتە هۆی دابەشبوون، ئێمەش لەڕووی مەبدەئیەوە هاوڕاین و پشتگیریی لێ دەكەین، بەڵام ئەمڕۆ كە هێزی داگیركەر لە وڵاتەكەدا بوونی هەیە و دەوڵەت بەپێی پێویست بەهێزنیيە، دەترسین ئەم مەسەلەیە ببێتە مایەی ناكۆكی و دابەشبوونی وڵات، بەڵام وەك بیرۆكە ئێمە لەگەڵ بیرۆكەی دروستكردنی هەرێمەكانین لەبەر ئەوەی بێگومان بارەكە باشتر دەبێت، ئەو بودجەیەی كە تەرخاندەكرێت باشە و لەهەمان كاتیشدا دەسەڵاتی ناوەند لەسەر هەرێم كەمتردەبێت، بەتایبەتی لەڕووی بونیادنان و وەبەرهێنان و پڕۆژەكان، بەتایبەتی پڕۆژەكان لەبەرئەوەی بەهۆی ڕێنمایی و یاساكان وەزارەتەكان كاری پڕۆژەكانی زۆر ئاڵۆزكردووە. هەربۆیە لەگەڵ ئەم بیرۆكەیە هاوڕام)).
سەبارەت بە بەراوردكردنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستانیش لەگەڵ پارێزگاكانی عێراق، فەتلاوی بەمجۆرە ڕای خۆی دەربڕی و وتی: (هەرێمی كوردستان شایستەی ڕێزلێنانە و پیرۆزتان بێت و دەستخۆشییان لێ دەكەم بەتایبەتی لەڕووی خزمەتگوزارییەكان و بونیادنانەوە، لە نێو پارێزگانیشدا بەتایبەتی «هەولێر»، لە بەراوردكردنیدا لەگەڵ پارێزگاكانی تر من «هەولێر» بە باشترین پارێزگا دەزانم لە عێراقدا لەبەرئەوەی بینیوومە چۆنە)).