تێتە گۆتن كە تیرۆریستێن داعشێ حەزەكا بێ وێنە یا بۆ ژناڤبرنێ هەی كە خۆ د وان كاولكارییا دا دبینیتن كە ئەم رۆژانە د شاشەیێن تەلەفزیۆناندا دبینین و نموونەیا هەرە دیارا وێ باژێرێ كۆبانێیە كە چاڤدێر ئاماژەی ب هندێ ددەن كۆ جهێ ژیارێ نەمایە. ئەڤە ئاماژەیەكە بۆ هندێ كۆ نیشانددەتن ئەڤ تیرۆریستە چەند تامەزرۆیێن وێرانكرنێنە و بەردەوام جهێن وەك مزگەفت یان پەرستگەهێن دیتر یان جهێن كەڤنار و دیرۆكی دپەقینن. جۆرەكێ دیترێ رەفتارێن نەئاسایی لنك وان تیرۆریستێن تاریپەرەست د وێ ئارەزوویا بێ وێنەیە د كۆشتنێ بگشتی و خۆپەقاندنێ بتایبەتیدایە كە وەك رەفتارەك نەئاسایی و نەسروشتی دهێتە زانین. هەكەر بۆ خەلكا ئاسایی ئەڤ رەفتارە تشتەك سەرسورهێنەرە، بەلێ بۆ زانستێ سایكۆلۆژیایێ ئەڤ چەندە تشتەك نەپەنی نینە. زانست ژ مێژەیە دگەل تێگەهێ سیندرۆم ( syndrome ) ئاشنایە. سیندرۆم هندەك بیروباوەر یان جۆرەك رەفتارانە كە تایبەتمەندییەكێ ددەتە كەسەكی یان ئاراستەیەكێ یان ئاریشەیەكا جڤاكی [ 3 : 1319]، و ئەو سیندرۆمێ كۆ ڤێ رەفتارا نەئاساییا تیرۆریستەكی و ڤیانا وی یا زێدە د خۆكۆژیێدا هەی سیندرۆمەكێ تایبەتە كە ناڤێ وێ یێ كۆ زانستێ سایكۆلۆژیایێ پێدئاخڤیتن ئامۆكە ( Amok،s syndrome )، كە سیندرۆمەكێ گرێدایە ب لایەنێ كەلتووریڤە كە ئێكەم جار ل وەلاتێ مالیزیایێ هاتیە دیتن پاشی هاوشێوەی وێ ل وەلاتێن لائۆس، فلیپین، پاپۆا گینەیا نوی، پۆلینێزیا، پۆرتۆریكۆ و هندەك جهێن دیتر ژ كیشوەرێ ئەمریكایا باكوور هاتینە تۆماركرن [ 2 : 30 ]. وشەیا وێ یا مالیزیایی وی جۆرێ پێكدادانێ دگەهینیتن یاكۆ مرۆڤ شێتی جەنگكرنێ بیتن. ئەڤ سیندرۆمە هندەك ئێڕشێن تووندێن هۆڤانەنە كە ژ نیشكەكێ ڤە و بێی هندێ كە لنك مرۆڤی پالدەرەك هەبیتن، دهێتە ئەنجامگرتن. ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەرێ هندێ كە ئەو كەسێ هەلگرێ ڤێ سیندرۆمێ یە ب كێرك یان هەر چەكەكێ گەرم و سار كە بەردەستێ وی بكەڤیتن وەك شێتەكی غار بدەتن و بێی جیاوازی و جۆداهیكرن دناڤبەرا مرۆڤان یان گیانەوەران، ئەوێ بكەڤیتە بەرسینگێ وی ئێڕشێ بكەتە سەر و بزاڤا لێدان یان كۆشتنا وان بكەتن و د ڤێ ڕاستێدا هنگێ دێ ڕاوستیتن هەتا یان وی بكۆژیتن یان بهێتە كۆشتن. بەری ڤان جۆرە ئێڕشا ڤی كەسی كۆمەكا هزرێن د مێشكیدا هەین و تووشی جۆرەكێ خەیالاتیبونێ و هندەك خەمۆكیێ دبیتن. پشتی ڤێ ئێڕشێ ئەڤ كەسە دێ هەست ب بێهێزیێ كەتن و شتی هنگی جۆرەكێ ژبیركرنێ تووشی وی دبیتن و بەهرا پتریا وان كەسان پشتی ڤان كریارا خۆ دكۆژن [ 1 : 66 ]. دبیتن پشكەكا مەزن ژ وان كۆشتنێن سەركردەیێن تیرۆریستێن داعشێ دگەل وان كەسێن ژبەرسینگێ شەڕی دزڤڕن، دهێتە كرن جۆرەك ژ خۆ ڕاهینانێ بیتن دكۆشتنێ و بلندكرنا ئاستێ هۆڤاتی و دڕندایەتی و نەهێلانا ترسا كۆشتنێ لنك ئەندامێن خۆ، هەكەر نە گەلەك ژ وان كەسان، وەك ئەڤ ژێدەرێ زانستی ئاماژەی پێددەن، ب نەچاری دێ خۆكۆژن و ناهێلن ساخ. ئەڤ ژێدەرە هەروەسا ئاماژی ب هندێ ددەن كە ئەڤ سالۆخەتێ پسیكۆپاتۆلۆژیك و دژی مرۆڤایانە بۆ پەروەردەكرنەكا تووند و سنوورداركری یا وان جڤاكا دزڤڕیتن ئەوێن گەلەك زێدە فشارێ لسەر سنێلە و زارۆكان پەیادە دكەن، و پشكەك ژ ڤان جۆرە رەفتارا ژی بۆ بیروباوەرێن فەرهەنگی و كەلتووری دزڤڕیتن كە ئاماژەیەكە بۆ بسەرداگرتنا رۆحێن ئەهریمانی ( بۆ نموونە لنك مالیزیاییان ) كە دبیتە ئەگەرێ پەیدابوونا وێ لنك هندەك كەسان[ 1 : 66 ].
ژێدەر :
[1 ] پورێفکاری . نصرت ا.. (1380) . فرهنگ معاصر جامع روانشناسی وروانپزشکی وزمینه های پیوسته انگلیسی وفارسی، جلد 1 -2،تهران، 814 ص.
[ 2]Colman، M. Andrew ( 2009). Oxford Dictionary of Psychology، 3th.Ed. Oxford university press، USA، 882 pp.
[ 3 ]Hornby، A. S. ( 2003) . Oxford advanced learner's dictionary، 7th. Ed. Ed. Oxford university press،چاپ پنجم، چاپخانە نگین، 1539 ص
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە ( 1292 ) ڕێكەفتی ( 17 /3 /2015) ل( 6).