كەساتیێ جهەكێ تایبەت یێ د فەرهەنگێ سایكۆلۆژی و ڕێباز و بیردۆزێن وێدا هەی، و پێناسەیێن جیاوازێن بۆ هاتینە كرن. بۆ نموونە ( كۆڤالێڤ ) وێ ب بابەت و خۆدێ خۆدانێ پەیوەندیێن جڤاكی ددەتە نیاسین و ب باوەرا ( لیۆنتێڤ ) ی خۆدانێ بزاڤان كەساتیە، و ( پلاتۆنۆڤ ) د وێ باوەرێدایە كۆ كەساتی كارامەیی و ژێهاتنا ئەندامەكێ جڤاكێ و هەستكرن ب ڕۆلێ خۆیە تێدا [4 : 29 ]. بڤی ئاڤایی هەكەر ئەم ڤان پێناسەیا لسەر تاكەكێ تیرۆریست ژی جێبەجێبكەین، لسەر وی ژی پەیادە دبیتن، بەلێ پرسیار د هندێدایە كە ئایا ئەڤ كەساتیە ژ جۆرێ دیمۆكراتیە یان نە؟ چونكی د ڤێ چەندێ دا نینە كە ئەو كەساتی بیتن یان گرنگ ئەوە كە كەساتیەك دیمۆكراتی بیتن و لدویڤ پیڤەرێن وێ بلەیزیتن. و دیمۆكراسی بخۆ وەك پێناسە بریتیە ژ ئەو سیستەمێ دەستهەلاتداریێ د وەلاتەكێ دایە كۆ تێدا هەمی خەلك دشێن ڕاستەوخۆ و بڕێكا دەنگدانێ نوێنەرێ خۆ هەلبژێرن [3 :334 ]، و دیمۆكراسە ئەڤرۆكە ئێكە ژ بەربەلاڤترین تێگەه د زانستێ سیاسەتێدا كە د بنەرەتدا ژ دوو وشەیێن یەونانیا كەڤ ( demos ) ئانكۆ خەلك و مرۆڤ و ( kratos ) ئانكۆ دەستهەلات پێكدهێتن و پێكڤە دەستهەلاتا خەلكێ دگەهینیتن كە دیرۆكا وێ بۆ پێشی بیست و پێنج سەدەیا دزڤڕیتن كە بۆ ئێكەم جار ل باژێڕێ ئاتێن یا هاتیە پەیادەكرن[2 :510 ].
كەساتیا دیمۆكراتی ئەو تێگەهە كۆ زانستێ دەروونناسیا سیاسی گرنگیێ پێددەتن وەك ئێك ژ پیدڤیاتیێن ژیانا هەڤچەرخ، و د ڤێ ڕاستێدا بزاڤێن هاتینە كرن بۆ هندێ كە سالۆخەتێن ڤی جۆرێ كەساتیێ بكەنە نموونە و مۆدیلەك بۆ چاڤلێكرنێ و پیادەكرن لسەر تاكێن دیترێن جڤاكا هەڤچەرخ. ژ ڤان بزاڤا ژی كارێ لاسوێل ( Lasswel، 1950 ) یە كۆ ب باوەرا وی كەساتیا دیمۆكراتی بخۆدانێ هەست و هەلوێستێن پر ژ دلۆڤانی دهێتە هژمارتن و هەروەسا پشكدارە د بۆهایێن خەلكا دیتر، و ئەو بخۆ ژی خۆدانێ سیستەمەكێ بەرفراوانێ بۆهاییە و باوەریا ب جڤاكا دەوروبەرێ خۆ هەی، و ئەنگێلس ژی ڤی كەساتی ب خۆدانێ سالۆخەتێن وەكی قەبیلكرناخەلكا دیتر دزانیتن كە ل ئاست ئەزموون و هزروبیرێن نوی دا یێ ڤەكرییە، و بەرامبەر دەستهەلاتێ هەستا بەرپرسیارەتیێ یێ لنك هەی، و بەرامبەر جیاوازییان و تشتێ نەوەكی خۆ شیانا لێبۆرینێ یا هەی، و بسەر هەست و سۆزێن خۆ دا یێ زالە و وان كۆنترۆل دكەتن [ 1: 571].
دەمێ ئەم ڤان پیڤەرا و كەساتیا تیرۆریستەكی ددەینە بەر ئێك، لڤێرێ ڕاستیەك بۆ مە دیار دبیت كە كەساتیا تیرۆریستەكی دویرە ژ مۆدێلێن كۆ بۆ كەساتیەكێ دیمۆكراسی هاتیە دەیناندن. نەبوونا هەستا بەرپرسیارەتیێ لنك وی بەرامبەر جڤاكێ و خەلكێ و دەستهەلاتێ، و هەبوونا كۆمەكا بۆهایێن دژی مرۆڤایەتیێ و جڤاكێن هەڤچەرخ، و نەبوونا باوەری ب خۆدێ خۆ و جڤاكێ، و نەپەرژاندن و قەبیلكرنا هزروبیر و بۆهایێن جیاواز و ڕێز ل وان نەگرتن، و كەسەكێ كۆ كەفتیە بن كارتێكرنا هەست و سۆزێن بێ دلۆڤانیێ، و نەبوونا شیان و ڤیانا لێبۆردنێ و ژیان دگەل كەس و نەتەوە و ئایین و مەزهەبێن جیاواز لنك وی، ڤێ راستیێ دگەهینیتن كە ئەڤ كەساتیە نەك ب پیڤەرێن ئاسایی یێن وەكی كەساتیا دیمۆكراسیدا، بەلكۆ ب پیڤەرێن كەساتیەكا هۆڤ و دڕندە دهێتە پیڤان و هەلسەنگاندن.
ژێــــــدەر:
[ 1 ] الأسود، صادق(1990). علم الأجتماع السیاسی، وأسسه وأبعاده، بغداد، ص. 656.[ 2 ] گلوعی، محمود ( 1390 ).فرهنگ جامع سیاسی، چاپ چهارم، نشر علم، تهران، 1103 ص.
[ 3 ]Hornby، A. S. ( 2003) . Oxford advanced learner's dictionary، 7th. Ed. Ed. Oxford university press،چاپ پنجم، چاپخانە نگین، 1539 ص
[4 ] ------- ( 2005).Общаяпсихология:Конспектлекций. сост. М. В. Оленникова. - М: ООО«Сова»، - 93 с.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە (1316 ) ڕێكەفتی (28/4/2015) ل(6 ).