پێداچۆن ب دیرۆكێ وانەیەك مەزنە بۆ هەر نەتەوەیەكێ بڤێتن ئاییندەیەكێ بۆ خۆ ئاڤا بكەتن. هەرچەندە كۆ رەوشنبیر و سیاسەتوانێن عێراقی دیرۆكا خۆ یا كەلتووری و جڤاكی ب وان شارستانیەت و نەتەوەێن كەڤنارێن كۆ ل ئاخا میزۆپۆتامیایێ ژیاین ڤە گرێددەن، لێ راستی تشتەك دیترە و ئەو كەسێن كۆ نۆكە لڤی جهێ جۆگرافیایی دا دژین نە ژ دویر و نە ژ نێزیكڤە پەیوەندی ب شارستانیەتێن وەكی ئەكەدی و سومەری و میدی یا ڤە نینە و دیرۆكا وان چەند هزار سالان پشتی هنگی دەست پێدكەتن و هەر دگەل هندێ ژی هەمی ئەو تاوانێن د ماوەی ڤان چەند هزار سالێن بۆری لسەر دەستێ دەستهەلاتدار و تاكێن ئاسایی و سیڤیل ل ڤی وەلاتی هاتینە ئەنجامدان هیچ پەیوەندی ب وان شارستانیەتانڤە نینە و هەر تاكێ عێراقی بخۆ بناسێ ئێكەم و دۆماهیكە. راستە پشتی داگیركرنا بەغدایێ ژ ئالیێ مەغۆلان ل ( 1258 ) و یا ئۆسمانیان ل سالا ( 1534 ) و ل هەر دوو جەنگێن ئێكەم و دووهەم ژ لایەن بەریتانیانڤە و ل سالا ( 2003 ) ژ ئالیێ ئەمریكاڤە، زیانێن مەزن گەهاندنە خەلكێ عێراقێ، لێ پشتی هەر ئێك ژ ڤان روویدان و لسەر دەمێن ئەمەوی و عەباسیان بگرە و هەتاكۆ سەردەمێ دروستبوونا پاشاتیا عێراقێ و پشتی هنگی رژێما كۆماری و هەتا سەردەمێن نوی و سەردەمێ سەدامێ گۆڕ ب گۆڕ و پشتی هەڕفتنا رژێما بەعسا فاشی ئێكەم و دۆماهیك تاوانبار بەرامبەری وەلات و دەستهەلات و تاكێ ڤە وەلاتی هەر تاكێ عێراقی بخۆ بوویە. ئایا كێ خەلكێ عێراقێ نەچار كرییە دژی ئیمام حۆسێن ( س ) و لایەنگرێن وی ئەو تاوانا مەزن ئەنجام بدەن یان خەلیفەیێن عەباسی بكەتە دڕندەترین گۆرگێن خەلك و نەیار و دۆست و دوژمنان و وان ب دڕندانەترین شێواز پارچەپارچە بكەن و سەر ببڕن و یان لسەر دەمێن نەدویر ژ نۆكە سۆننەیێن ڤی وەلاتی لبن دەستهەلاتا بەعسا فاشی مەزنترین تاوانان دژی شێعە و كوردان ئەنجام بدەن یان د سەردەمێ پشتی هەڕفتنا ئەفسانەیا سەدامێ گۆڕ ب گۆڕ شێعە هەمان رەفتاران و ب هێجەت و شێوازێن بەعسییان ل دژی سۆننەیان بكەن دا ببیتە دەرگەهەك كە سۆننە ژی ژ ترسێن خۆ و یێن شێعەیان ببنە داعش و ئەڤرۆكە قافیلەیێن خەلك و زارۆك و پیر و نەساخان ژ ڤی سەری بۆ وی سەری و ژ وی سەری بۆ ڤی سەری بڕەڤن و هێشتان ژ مرنێ و كۆشتن و سۆتن و سەرژێكرن و مالوێرانیێ قۆرتال نابن؟ مەغۆلان یان ئۆسمانیان یان ئینگلیز و ئەمریكیان وەگۆتیە وان؟ ئایا مەغۆل و ئۆسمانی و ئینگلیز و ئەلمانی و ئەمریكی یا فەرمان دایە كە وەزیرەك و سەرۆك وەزیر و سەركردەیێن شێعە و سۆننە بۆ هەڤدۆ تەنویرێن سۆتنا مرۆڤان دروست بكەن و هزاران تەرمێن بێ سەر بهاڤێژنە د رویبارێن دیجلە و فۆراتێ؟ ئایا ئەبو جەعفەرێ مەنسور، مۆختارێ سەقەفی، هارون ئەلرەشید، سەدام حۆسێن و .. هتد، پەروەردەیێن ژینگەها مەغۆلستانێ بوون یان یێن بەریتانیا یان یێن ئەمریكایێ یان یێن عێراقێ؟ ئایا وەك جڤاكناسێ بەرنیاس عەلی وەردی دبێژیتن و خەلكێ عێراقێ ب دووانیزم دهژمێریتن یان باقر یاسین ب خۆدانێ سێ سالۆخەتێن دژایەتیكرن و زالبوون و تووندوتیژی پێناسە دكەتن یان حەجاجێ یوسفێ سەقەفی ب دوورووی و دووبەرەكی پێناسەی عێراقیان دكەتن، د نەهەقن یان هەقن؟ ئایا ئاخەك و كەلتوور و فەرهەنگەكێ كۆ مرۆڤێن ژ ڤی جۆری تێدا پەروەردە دبن و پێدگەهینیتن دێ چ مفایەكی گەهینیتە كەسەكی؟ ڤێجا ئەڤ كەسە كورد بیتن؟ ئایا كوردان پەند و وانە ژ هندێ وەرنەگرتینە كە ڤان سالۆخەتێن نەمرۆڤایانە و نەئاسایی یێن عێراقیان و كەلتوورێ وێ چ كارتێكرن لسەر كەساتیا تاكێ كوردی كر و نموونەیا تاوانێن وەكی وان ل شەڕێ ناڤخۆیی ل دژی ئێكدیتر بكار ئیناندن؟ ئایا نەتەوەیەك و گەل و وەلاتەك تاكێ وێ لسەر بنەمایێن دووروویی و دووبەرەكیێ و دووانیزم و تووندوتیژیێ و دژایەتیكرنێ و خوینڕێژیێ و ناكۆكیێ و دەستهەلاتخوازیێ و غەدركرنێ و تاوانێ هاتبیتە پەروەردەكرن و پێگەهاندن دێ چ مفای گەهینیتە كەسەك دیتر؟ ئایا باشترین خۆپاراستن ژ خێر و شەرێ ڤی وەلاتی نەجۆدابوون و دورەپەرێزییە ژ سنوور و ئاخ و ئاڤ و هەوایێ وێ؟ ئایا نەك ئەڤە بەلكۆ ژی باشترین تشت و ڕێك ئەو نینە كە تاكێ كوردستانی هەتاكۆ لسەر ئاستێ سایكۆلۆژی ژی خۆ ژ وشە و تێگەهێ عێراقێ بشۆتن و قۆرتال بكەتن؟ و بەلكۆ ژی دیرۆك ڤێ راستیێ دسەلمینیتن كە رۆژا هندێ یا هاتی كە شارستانیەتا مرۆڤایەتی خۆ ژ وشەیەكێ بناڤێ ( عێراقێ ) قۆرتال بكەتن و بەلكۆ ژ ئەگەرێ هندێ گەلەك برین بهێنە كەواندن و بەلكۆ بیردانكا دیرۆكێ و مرۆڤایەتی و خەلكێ دەڤەرێ هندەك ژ خەنێن نەخۆش و ( كابیسێن) كۆ ژ هزرا بوونا جهەكێ جۆگرافی بناڤێ عێراقێ تووشی مرۆڤان دبیتن ئازاد ببیتن. چاڤێ مە ل چ تشتێ عێراقێ یە؟ ژێدەر: [ 1 ] صالح، قاسم حسین ( 2011 ). الشخصیە العراقیە المڤهر و الجوهر – تحلیلات سیكوسوسیولوجیە، گ. 2، ڤفاف، بغداد، ( 241 )ص.[ 2 ] الوردی، علی (1996). خوارق اللاشعور أو أسرار الشخصیە الناجحە، گ 2، دار الوراق، لندن، 239ص. [ 3 ] الوردی، علی (1994). منگق ابن خلدون فی چوء حچارته و شخصیته، گ 2، دار كوفان، بیروت، 287ص.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە (1368 ) ڕێكەفتی (12/7 /2015) ل(6).