پێشەكی
هەرچەندە كە پێویستی بە هەبوونی بەڕێوەبەرایەتی پەروەردە شتێكی نوێ نیە و بۆ سەرەتای دەستپێكی ژیانی شارستانی و سەرهەڵدانی یەكەم هەنگاوەكانێ پەروەردە و فێركردن دەگەڕێتەوە بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بیرۆكەی دانانی بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەیی وەك مەیدانێكی زانستیانە یان بەشێوازێكی پیشەیی كە فۆرموولی ناسراو و بنەماكانی تایبەتی خۆی هەبێ مێژوویەكی كۆنی نیە و بۆ دوایین دەهەی سەدەی نۆزدەهەم دەگەرَێتەوە و ئەگەرەكەشی بۆ ئەو چەندە دەگەڕێتەوە كە پێداویستیەكانی ئەركی مامۆستایەتی و بەرپرسیاریەكانی ڕۆژ لە دوای ڕۆژ بەرفراوانتر دەبو و پێش ئەو سەردەمە لە مێژوودا هیچ نوسینێك یان باسێكی تایبەت لەمبارەیەوە بەدیناكرێت. و ئەوە مانای ئەوەیە كە ئیتر پەیتاپەیتا بەڕێوەبردنی پەروەردەیی پەرەی سەند و ئەمەش هاوشان لەگەڵ پەرەسەندنی هەندێ چەمكی پەیوەست بە بەڕێوەبەرایەتیەكانی وەك بەڕێوەبەرایەتی كار و پیشە و وزە و .. هتد.
بەڕێوەبەرایەتی و قوتابخانە:
ئەركی بەڕێوەبەری قوتابخانەكان و خۆدی قوتابخانە لە بەڕێوەبردنی قوتابخانەكانیان و هەڵسوكەوتكردن لەگەڵ قوتابیان و ئەندامانی دەستەی وانەوتنەوە و مامۆستایان و هەروەها تاكەكانی پەیوەست بە پیشەی پرۆسێسی پەروەردە و فێركردن لەسەر بنەمای یەك جۆری بەڕێوەبەرایەتی شتێكی ئەستەم و زەحمەتە، و لە بەكارهێنان و جێبەجێكردنی پرۆگرامەكانی قوتابخانەیی یان پەیادەكردنی سیاسەتی پەروەردەیی لە قوتابخانەكان تەنیا پشت بە یەك شێواز نابەستن، بگرە ئەوان لە هەڵسوكەوتكردن لەگەڵ كەسایەتی و بەكارهێنانی جۆری سیستەمەكانی جێبەجێكاری و كەرەستەكانی بەڕێوەبەرایەتی بە جیاوازی فەلسەفە پەروەردەییەكان لە لایەكەوە و لە لایەكی تریشەوە بە جیاوازی ئامادەكردن و ڕاهینان و پەرەپێدانی كارامە و تیۆرییەكانی بەڕێوەبەرایەتی پەیوەست و گرێدراوە بووە.
لەسەر بنەمای ئەم جیاوازیانە ئێمە ناتوانین جۆرێكی هاوشێوە لە جۆرەكانی بەڕێوەبەرایەتی و شێوازێكی یەكگرتوو و تۆكمە لە هەڵسوكەوتەكانی بەڕێوەبەرایەتی بەڕێوەبەری قوتابخانەكان بە تێكڕایی بدۆزینەوە كە بگۆنجێ لەگەڵ گشت هەڵوێست و ڕەفتارەكان، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لێكۆلەری ڕاست و لێهاتوو بە چاوپێداخشاندنێك لە ڕێبازانە بە پێی جۆری جیاوازییەكان و ئاستەكانیان لە كارەكانی بەڕێوەبەرایەتی و هەڵسوكەوتەكانی كەسایەتی دەتوانێ بەلای كەمەوە چوار جۆری لەم بەڕێوەبەرایەتیانە و ڕێبازەكانی بەڕێوەبەرایەتی جیا و دەستنیشان بكاتن كە هەر یەكەیان بە خەسڵەت و هێمایەكانی تایبەت جیاوازیان لەگەڵ یەكتریدا هەیە. ئەم ڕێبازانە بریتین لەمانەی خۆارەوە:
1- بەڕێوەبەرایەتی دیمۆكراتی.
2- بەڕێوەبەرایەتی ئۆتۆكراتی.
3- بەڕێوەبەرایەتی دیپلۆماتیك.
4- بەڕێوەبەرایەتی ئاسانكارە.
لێرەدا ئێمە بەكۆرتی ئاماژەیەك بە واتا و مانای بەڕێوەبەرایەتی دیپلۆماتیك و بەڕێوەبەرایەتی ئاسانكاریانە دەدەین بۆ ئەوەی لە خۆدی بابەت دوور نەكەوینەوە و دواتر دەچینەوە سەر بابەتی سەرەكیمان.
بەڕێوەبەرایەتی دیپلۆماتیك ئەو جۆرە بەڕێوەبردنە كە تیایدا بەڕێوەبەری دیپلۆماسی تاكێكە كە بڕوای هەیە بە بنەماكانی دیمۆكراتیك و هەوڵ دەدەتن بۆ بەدیهێنانی ئەو بنەمایانە لە میانەی پەیوەندیەكانی لەگەڵ ئەو فەرمانبەرانەی كە لەگەڵیدا ئیش و كار دەكەن و كاریگەرییەكانی لە هەڵسوكەوتەكانی كەسایەتییە جۆراوجۆرەكانی لە بەڕێوەبردن بەدیاردەكەون. بەڕێوەبەر لەم سیستەمەدا بە هاوكاری و بەشداریكردنی دەستەی وانەوتنەوە و بە ڕاوێژكردن لەگەڵیاندا پرۆگرام و سیاسەتی قوتابخانە دادەڕێژێ.
بەڵام لە بەڕێوەبەرایەتی جۆری ئاسانكارانە دا بەڕێوەبەر تاكێكە بریتیە لە چەندین خەسڵەتی كەساتیەكی تایبەت بە خۆی، كەسێكە بڕ،ای تەواوی بە بنەماكانی دیمۆكراتیانە هەیە و هەروەها بڕوای بە ئازادیی تەواوی هەموو ئەو فەرمانبەرانەی كە لە گەڵیدا خەریكی كار و چاڵاكی و ئێشكردنن هەیە و ڕێز لە هاوكاری و هەوڵی دولایەنە دەگرێ و بۆ درێژخایەنكردنی ماوە و پەرەپێدانی بۆنەكان بۆ هەموو ئەو كەسانەی كە لە قوڵایی دڵیاندا بڕوا و متمانەیان هەیە بۆ كاركردن و دروستكردن و داهێنان، و هەوڵ دەاتن بۆ ئەوەی كە كەش و هەوای قوتابخانە بە جۆرێك گۆنجاو و لێهاتوو بكاتن تا تیایدا كەساتیەكان گەشە بستێنن و دەروبەر ئامادە بكات تا تیایدا دەرفەتێ:ی باش بدرێتە مامۆستا بۆ ئەوەی بە كارەكەی خۆی هەڵبستێ و بە شێوەیەكی ڕێك و پێكتر ئامانجەكانی بێتەدی.
بەڵام با بگەڕێینەوە سەر باسەكەی خۆمان و وەڵامی ئەم پرسیارە بدەینەوە كە ئایا چ جیاوازییەك یاخۆد لێكچۆنێك هەیە لە نێوان بەڕێوەبەرایەتی دیمۆكراتیانە و بەڕێوەبەرایەتی ئۆتۆكراسیانە؟ بەرلەوەش باشتر وایە هەر یەكە لەم زاراوانە لە چەند دێرێكدا ڕوون بكەینەوە.
بەڕێوەبەرایەتی دیمۆكراتیانە لە كاركردنی كۆمەڵێك مرۆڤەوە مرۆڤەوە سەرچاوەدەگرێ، و یان هەستكردن و یان ڕۆحی هاوكاری و تەباییە كە سوود و قازانجەكەی بۆ مامۆستایەكان و ڕابەرەكانی بەڕێوەبردن دەگەڕێتەوە، بەڵام ئەم هاوكارییە بە شێوەیەكی سروشتی لە دەستەڵات و ئەركی بەڕێوەبەر كەم ناكاتەوە. لە بەڕێوەبەراتی جۆری ئۆتۆكراتیانەدا پەیوەندییەكانی مرۆڤەكان جۆرێكی فەرمی بۆ خۆیانەوە دەگرن. بەڕێوەبەر ناتوانرێتن ببینرێ مەگەر بە فرمان و مۆڵەتی خۆی، بەواتایەكی تر بۆ دیتی دەبێ مۆڵەتی پێشتر وەربگرێتن. بەڕێوەبەر بەم جۆرە هەڵسوكەوتانە هەوڵ دەداتن كە داكۆكی لەسەر ڕۆڵی لێپرسراوێتی خۆی بكات و دەستهەڵاتی ڕەهای خۆ بسەپێنێ. ئەوەشیان سەرچاوەی ئەو بیر بۆچۆنانەیەكە بەڕێوەبەر سەبارەت بە خۆی و پلە و پایەكەی هەیە و ئەوەش جۆرێكە لە دیكتاتۆریەت.
ئەگەر ئێمە زۆر بە وردی لەم دوو سیستەمەی بەڕێوەبەرایەتی قوڵ ببینەوە بە ئاشكرایی و ڕاشكاوانە بۆمان دەردەكەوێ كە خاڵە جیاوازی و هاوبەشەكانیان خۆیان لە خاڵەكانی خۆارەوەدا دەبینن:
أ‌- دەستەهڵات لە بەڕێوەبەراتی ئۆتۆكراتیدا لە سەرەوە بۆ خۆارەوە ڕێكدەخرێت و هەر ژێردەستێك دەبێ فرمانەكانی لێپرسراوی سەروتری خۆی جێبەجێ بكات. دەبێ قوتابی ملكەچی مامۆستا بێت و جێگری بەڕێوەبەر ملكەچی بەڕێوەبەر بێ و ئەویش بۆ بەڕێوەبەری پەروەردە و بەڕێوەبەر پەروەردەش بۆ بەڕێوەبەر گشتی و بەڕێوەبەری گشتی بۆ سەرۆكی باڵای خوێندن و .. هتد، و بەم شێوەیە هەرچی فرمانێك لە سەرووتر دادەبەزێ دەبێ ئەوانەی خوارەوە بە بێ دووسێ و گۆمانەوە جێبەجێی بكەن.
ئەگەر چی ئەو لێكچونەوەیەی لە نێوان ڕێكخستنی قوتابخانە و ژمارەی ئەركەكاندا هەیە لە هەر دوو جۆری بەڕێوەبردندا هەیە بەڵام جیاوازی سەرەكی لە نێوانیاندا لە جێبەجێكردن و ڕۆحیەتی كاركردندایە. ب جۆرێك كە لە بەڕێوەبەراتی دیمۆكراتیدا بۆ نموونە بڕیار و ئامۆژگارییەكان باس و گفتگۆیان لە بارەیەوە دەكرێ و ئەوەی خراپ بێ و زیان بە ڕەتی خوێندن بگەینێ دوور دەخرێن و سوودمەندەكانیان دەخرێنە ژێر لێكۆڵینەوە بۆ زانینی ڕادەی نەرمایەتی و گۆنجانیان لەگەڵ كەش و هەوای خوێندن و دەخرێنەبەردەم ڕای گشتی و دوای ئەوە بۆ پیادەكردن و جێبەجێكردنیان ئامادە دەكرێن. لە نێوان پرۆسێسی پلاندانان و جێبەجێكردنی پلانێك لە ڕێكخستنی قوتابخانەییدا لە ژێر سێبەری سیستەمی ئۆتۆكراتیدا جیاوازییەكی تەواو هەیە. بەڵام لە سیستەمی دیمۆكراسیانەدا هەموو ئەوانەی كە لە قوتابخانەدا كار دەكەن لە بەڕێوەبەراتیەكان و فەرمانبەران و مامۆستایان و قوتابیەكان لە سنوورداركردنی سیاسەت و پرۆگرامەكانی پەروەردەكردن لە قوتابخانەكەیاندا و هەروەها دانانی پلانەكانی گۆنجاو بە شێوەیەكی گشتی و جێبەجێكردن و ڕاپەراندن و پێشكەشكردنیدا بەشدار دەبن. و لەگەڵ ئەوەشدا لە سیستەمی دیمۆكراتیدا نوێنەرایەتی ئەو فەلسەفەیە دەكاتن كە ڕێز لە تواناییەكانی تاك دەگرێ و ڕەچاوی ئەو جیاوازییە تاكانەی كە لە نێوان مرۆڤەكاندا هەیە دەكات و بڕوایان بە جیاوازییەكانی دەوروبەر و لە ژیانی قوتابخانەییدا هەیە.
ب‌- لە سیستەمی ئۆتۆكراسیدا سەرۆك ئارەزووی لە ڕێزگرتن لە ژێردەست و فەرمانبەرەكانی لە لا هەیە و هەروەها ڕێز لە بیروبۆچوونەكانیان دەگرێ و هەوڵی بەرگریكردن و داكۆكی كردن لێیان دەداتن، بەڵام لە بەڕێوەبەراتی جۆری دیمۆكراتیانەدا ئەم شێازە بە بێ ڕێزی لایەنەك بۆ لایەنەكی تر هیچ واتا و ڕامانێكی نیە، بگرە تیایدا گۆڕانی دوو لایەنە هەیە لە بیر و ڕا و هەستەكانیاندا، و هەروەها لە هاندانی تاك و پارێزگاریكردن لە هەموو هەبوونەكانی.
لە سیستەمی ئۆتۆكراسیدا كارامەیی مامۆستا لەوە بەدیار دەكەوێ كە سەركەوتنی و یان سەرنەكەوتنی قوتابیەكان لەبەر دەم سەرپەرشتیاری پەروەردەیی، كە زۆر جار سەردانەكەی لە ناكاون چەندە و تا چ ڕادەیەكە، و بە پێچەوانەوە لە سیستەمی دیمۆكراتیدا هەڵسەنگاندنی مامۆستا لەوەدایە كە چەند لە پیشەكەیدا پەرەی سەندووە و چەند كاریگەری هەبووە لەسەر كەسایەتیاندا، واتە كەسایەتی قوتابیەكانیدا و ئەم كاریگەریەش چۆن و ب چ شێوازێك بووە و بەتایبەت لە بوارەكانی وانەگۆتنەوەدا. و لێپرسراوەتیەكان لەسەر بنەمای تواناییەكان و لێهاتوویی و ئامادەیی بەسەر مامۆستادا دابەش دەكرێ. و مامۆستاكان و بەڕێوەبەر هەموویان بەیەكەوە وەك یەكەیەكی تەواو كار دەكەن بۆ گەیشتن بەو ئامانجانەی كە بریتیە لە چاكتركردنی پرۆسێسی پەروەردەكردن و پێداچوون بۆ بەرەوپێش بردن و گەشەسەندنی قوتابی، و بەڕێوەبەر بەشێكی هەرە زۆری لێپرسراوێتی قوتابخانە لەسەر هەموو ئەو مامۆستایانەی كە لەگەڵی دا كاردەكەن دابەش دەكاتن و ئەوەش لە چوارچێوەیەكی زانستی و هەر لە سەرەتایی دەستپێكی ساڵی خوێندندا. و هەولێ هاندانی مامۆستایان دەداتن بۆ هاوكاری پۆزتیڤانە لە گفتگۆكردن لەسەر چۆنیەتی و كەرەستەكانی وانەووتن لە سیستەمی نوی جیهانیدا و هەڵبژارتنی باشترین و بەسوودترینیان و بەكارهینانی لە میانەی ئەركەكەیدا و هەوڵی هاندانی قوتابیەكان بۆ كاركردن و داهینان دەداتن، و بەم شێوەیە ئەم جۆرە بەڕێوەبردنە دیمۆكراتیانە یارمەتی مامۆستا دەداتن بۆ ئەوەی گەشە بستێنێ هەنگاو بە هەنگاو و بە پێی ئەو گۆڕانكارییانە نویێانەی كە لە بۆاری پەروەردەدا روودەدەن و دەبێ مامۆستا هەردەم ئاگاداری ئەو تیۆرییە و بیرۆبۆژۆنە نوێیانە بیتن كە لەگەڵ تێپەڕبوونی كات و ساتدا و بە هۆی گۆڕانكارییە بەپەلەیانەی كە لە ژیانی ئەمرۆی مرۆڤایەتی دێتە ئاراوە. بەڵام لە سیستەمی بەڕێوەبەراتی ئۆتۆكراسیدا مامۆستا دووهەم ڕۆڵ لە پرۆسێسی پەروەردەییدا دەگێڕێ و بەڕێەر ڕۆڵی سەرەكی دەبینێ و كەمتر مۆڵەت و دەرفەت بە مامۆستایەكان دەداتن تا بەشداریكەر بن لە ئەركەكانی بەڕێوەبەردن و چاڵاكیەكانی تری قوتابخانەدا و مامۆستا زۆرینەی جار نەچار دەبێ لە پەیرەوكردنی تەواوی ئەو ڕێگە و كەرەستانەی كە دەزگاكانی سەرووتر و لێپرسراوەكانیان لە بەڕێوەبردندا بەسەریدا دەسەپێنن، كەچی لە بەڕێوەبردنی جۆری دیمۆكراتیانەدا مامۆستا ئەو دەستەڵاتەی هەیە كە پەیرەویان بكاتن یان پەسندیان نەكاتن و یان خۆی بە پێی شوێن و كاتی پێویست جۆرە شێوازێكی وانەووتن بەكار بێنێ و كەرەستەی پێویست لەم بوارەدا بەكار بهێنێ.
ج- قوتابی لە سایەی سیستەمی ئۆتۆكراسیدا ڕێزی لێناگێرێتن و هەموو قوتابیەكان دەبێ فەرمانەكان و پرۆگرامەكانی قوتابخانەیی بڕیاردراوەكان جێبەجێبكاتن و بەكەمترین دەرچوونێك لە چۆارچێوەیان تووشی سزای تووند دێتن بێ ئەوەی كە هۆكارەكەی بزانرێ و ئەم شێوازە ووشك و مردوویەی سیستەمی پەروەردەیی خۆی لە خۆیدا دەبێتە ئەگەری مرۆدنی ڕۆحی داهێنان و گەشەسەندن لە كەسایەتی قوتابیاندا. و دەبێتە ئەگەری ئەوەی قوتابی ئەو بڕوا و متمانەی بە خۆیەوە هەیەتی لە دەستی بداتن. و ئەو بابەتانەی كە وەكو وانە پێشكەشی قوتابی دەكرێن قوتابی دەبێ وەكو كەرەستەیەكی بێڕۆحی دەستكرد لەبەر بكاتن و جارێكی تر لەبەر دەم مامۆستا دا وەك خۆی بڵێتەوە و ئەوەش بەبێ ئەوەی كە هیچ كاریگەرییەكی هەبێ لەسەر هەڵسوكەوتی كەساتیان یان لایەنە كۆمەڵایەتیەكەی و بە بێ ئەوەی هیچ سوودێكی یان هەتاكو زیانێكی بۆیان هەبێ. كەواتە بایەخدان لێرەدا تەنیا بایەخدانە بە لایەنێك لە لایەنەكانی گەشەسەندنی كەسایەتی قوتابی و ئەویش لایەنی ئەقلییە و هیچی تر. كەش و هەوای قوتابخانە لەو جۆرە بەڕێوەبردنەدا ووشكی و ڕۆتین باڵی بەسەر دا كێشاوە و ژیان تیایدا بێ مانایە و و بەلای مامۆستایەكان پڕ لە ژەهری كۆشندەیە. بەڵام بۆ قوتابیان و لە سیستەمی بەڕێوەبردنی دیمۆكراسیدا كەش و هەوایەكی تر باڵی بەسەر بارودۆخەكەدا كشاوە. مۆڵەت و ماوە بۆ ئەوەی كەسایەتی قوتابی گەشە بكات لەبارترە، و پەروەردەكردنیان بە ڕێك و پێكی و تەندروستیانەتر روودەداتن، و هەموو كاتێك بۆ ئیشكردن هاندەرن، و هەروەها بۆ داهێنان لە ڕێگەی هاوكاری هاوبەش لە بەینی قوتابیەكان و مامۆستایان و بەڕێوەبەرەكانیان و گرنگی و بایەخ پێدان بە كەسایەتی قوتابی لەهەموو ڕوویەكەوە ئاوەڵایە، و پرۆگرامەكانی خوێندن لەسەر بنەمای ئارەزووی قوتابی و ویستیان و بۆچوون و ئامادەكاری بۆیان دادەنرێ، لەگەڵ ئەوەی كە توانایی تەواویان هەیە بۆ ڕێگەخۆشكردن بۆ بەشداریكردنی قوتابیە ساغ و تەندروست و چەندێتی كاریگەریی و هاوكاریی چاڵاكانەی لە ئاوەدانكردنەوەی كۆمەڵگای داهاتووی مرۆڤەكان.
د- لە سیستەمی بەڕێوەبەراتی دیمۆكراسیدا مامۆستایان، بەڕێوەبەركان، و قوتابیان هەست بەوەدەكەن كە خۆ لەخۆیدا بیربۆچۆن و هەستێكی ئارەزوومەندانەیان هەیە بۆ كاری خۆیەتی و داهێنەرانە و ئەوەش بەهۆی ئەو كەش و هەوایە پەروەردەییە تەندروستیانەی كە بۆیان ڕەخساوە و لە ئاكامدا هەست بەگرنگی قوتابخانەیان دەكەن و گرنگی هاوكاری چالاكانەیان لە پێناو پەرەپێدانی قوتابخانەكان بۆیان بەدیار دەكەوێ. پەیوەندییەكان لە نێوان قوتابخانە و كۆمەڵگای دەوروبەر و دەزگا و ڕێكخراوەكانیتر _ دەكرێ بە ڕاشكاوانە بگۆترێ نیە _ هەر بۆیەش بەڕێوەبەر ناتوانرێ سوود لە بیروبۆچوونەكانی كۆمەڵگا وەربگرێ، ئەو بیروبۆچوونانەی كە سەبارەت بە گیر و گرفت و كۆسپەكانی قوتابخانە و شێوازەكانی چارەسەركردنیان دەردەكەون. و ئەوەش هەروەك ئاماژەمان پێكرد دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە لەم جۆرە بەڕێوەبردنەدا سیستەمی قوتابخانەیی پابەندی تەواوی ئەو پرۆگرامەیە كە پێشتر بۆی دانراوە و بڕیاری لەسەر دراوە بە بێ ئەوەی ماوەی پێبداتن و سوود لە سەرچاوەكان و لایەنەكانی تر وەربگرێ. بەڵام بۆ ئەو بەڕێوەبەر و دەستەی وانەگۆتنەوە كە لە بەڕێوەبەرایەتی جۆری دیمۆكراتیانەدا كار دەكەن بارودۆخەكە شیاوترە و جیاوازە لەگەڵ ئەوانی تر . لێرەدا پرۆگرامی پەیوەندییەكانی گشتی لەبەردەم دەسهەڵاتدارانی پەروەردەیی و كۆمەڵگای ناوخۆیی ڕوون دەكات و هەولێ ئەوەش دەدات كە بەشداری تەواو و ڕاشكاوانە لە هەردوو لا دا بكرێت لە چاڵاكیەكاندا و هاندانیان بۆ بەشداریكردنی دایك و باوكی قوتابیەكان لە هەموو چاڵاكیەكانی قوتابخانەدا و لە هەموو بۆارەكاندا و ئەوە ڕێگای ڕاست و دروستە لە پێناو پەرەپێدانی پرۆسێسی پەروەردەكردن و چاكتر كردندا.
شایەنی باسە كە جێبەجێكردنی ژیانی دیمۆكراتیانە بەشێوەیەكی ڕاستیانە لە گۆڕەپانی بەڕێوەبەراتی پەروەردەییدا لە وڵاتی ئێمەدا و هەموو وڵاتانی جیهانی سێیەم زۆر زۆر زەحمەتە و كۆسپێكی زۆر دێنیتە سەر ڕێگامان و ئەویش بەهۆی ئەو چەوسانەوەیەی كە بۆ ساڵانێكی زۆر دەوڵەتە داگیركەرەكان بەسەرمانیدا سەپاندوویانە و هەوڵی ئەوەی داوە كە سیستەمی نادروستی ئۆتۆكراسی لە ناو بەڕێوەبەراتی قوتابخانەكانماندا بسەپێنن و بڵاوی بكەن و ئەمەش تا ڕادەیەكی زۆر جێگەی خۆی لە ناویاندا كردووتەوە. بۆ گەیشتن بە شێوازی دیمۆكراتیانەی ڕاستەقینە بەڕێوەبردنی قوتابخانەكانمان و فێربوونمان لەسەر پراكتیككردنی و پیادە جێبەجێكردنی و بەكارهێنانی، ماوەیەكی دورو درێژیان پێویستە و ئەمەش بەتایبەت بۆ كۆمەڵگایەكی وەك كوردستان، و بەهۆی ئەوەی كە ژیانی قوتابخانەیی خۆی لە خۆیدا بەشێكە لە ژیانی كۆمەڵگا و بەڕێوەبردنی قوتابخانە لە بنەڕەتدا هەوڵی بەدیهێنانی ئامانجەكانی كۆمەڵگا دەدەن، بۆیەش هەر كۆسپێك بكوێتە بەردەم ڕێگەی ئەم بەدیهێنانە، كاریگەرییەكی ڕاستەوخۆیان دەبێ و پێویستی بە دانانی پلانێكی تایبەتە تا بتوانێن بە جێبەجێكردنی سیستەمی دیمۆكراسیەت لە بەڕێوەبەراتی قوتابخانەكانمان بچەسپێنین و بۆ بەردەوامیدان بە ڕەوڕەوەی خۆێندن لە ناوچەكەماندا، و دەبێ خۆمان بە تەواوەتی بۆ ئەم سیستەمە ئامادە بكەین و خۆمان وا پەروەردە بكەین و ڕابهێنین كە ڕۆحیەتی وەرگرتنمان هەبێ لە داهاتوو و لە قوڵایی دڵمانەوە و بەتایبەت كە ناوچەكەمان بەروەرووی گۆڕانی زۆر گەورە دەبێ و بە تایبەتی دوای جەنگی رَێكخراوی دەولەتی ئیسلامی داعش و كۆتایی هاتنی پەیمانی شوومی سایكس-پیكۆ، كە دووای سەد ساڵ هەرگیز نەیتوانی ولاتانێكی سەربخۆ لە ناوچەكە پێكبهێنێ و ئاسوودەیی و كامەرانی بۆ گشت خەڵكی و هەموو سەكتەرەكانی و بەتایبەت بواری گرنگ و هەستیاریی پەروەردەیی و فێركردن دەستەبەر بكاتن.
سەرچاوەكان:
_ابراهیم، مجید و علی هداد رهیف(1976). الإدارە التربویە، أسسها النڤریە و مجالاتها العلمیە، بغداد.
*مامۆستایێ ئەكادیمی/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و سایكۆلۆژی/زانینگەها زاخۆ