پشتی جەنگێ ڤێتنامێ ڤەكۆلینێن سایكۆلۆژی ئەو ڕاستیە دەرخست كە هژمارەكا بەرچاڤ ژ سەربازێن پشكداری د ڤی جەنگی دا كرین تووشی ئێش و ئازار و بەلكۆ ژی نەساخیێن دەروونی و مێنتالی(عەقلی) بووینە. ئەڤی شەڕێ مەزن ل چەند سالان ڤەكێشا ب سەدان هزار قۆربانی ژ هەر دوو لایان هەبوون و نەخاسمە بۆ ئەمریكیان ئەڤ جەنگە هند كۆشندە بی كە بوویە ئەگەرێ گرێیەكا دەروونی لنك وان كە ناڤێ وێ كرییە گرێیا ڤیێتنامێ.
دبیتن هندەك جاران هزر د وێ چەندێ دا بهێتە كرن كە ئەڤ یاسایە و پشكداریكرن د جەنگێ دا لسەر وان پێشمەرگا ژی بهێتە جێبەجێكرن یێ دژی تیرۆریستێن ڕێكخراوا دەولەتا ئیسلامیا داعشێ دجەنگن. هەلبەت ناهێتە ڤەشارتن كە ترس و ل ئاستێن گەلەك بلند و ب ڕێژەیەكێ زۆر و كێم و ل قۆناغا فۆبیایێ ل هەر جهەكی و كاودانەكی و نەخاسمە ژی كاودانێن مەترسیدارێن جەنگی دا دبیتن دەستپێك و سەرەتایا گەلەك ژ نەساخیێن دەروونی بیتن. بەلێ ئەڤ چەندە ژی نابیتن بهێتە ژبیركرن هەكەر ل جەنگەكێ وەك ڤێتنام دا هژمارەكا سەرباز ژ وەلاتێ خۆ دویركەفتبن و چۆبنە وی سەری جیهانێ و وەك داگیركەر ب بۆمب و چەكێ گران و كۆشندە زۆری ل خەلكانەكێ كربیتن و ب سەدان هزار ژ وان كۆشتبیتن بێی هندێ كە هیچ ئارمانجەك لۆژیكی بۆ ڤێ ئێڕشێ و پەلاماردانێ هەبیتن، چ گۆمان تێدا نینە هژمارەكا گەلەك ژ وان سەربازان، ژبلی وان كەسێن كەفتینە د كەمینەكێ و هەلوێستەكێ ترسناك و تووشی فۆبیا و پاشی نەساخی یێن دەروونی هاتبن، د كاودانەك ئاساییدا هزر د كارو كریارو ڕەفتارێن خۆ كربیتن و بەردەوام هەستەكا نەخۆشا گۆنەهباریێ لنك پەیدا بیتن. هەستكرن ب گۆنەهباریێ(guilty Feeling)كاودان و حالەتەك دەروونی و ئازراندنی یە كە كەسەك هەست ب بنپێكرنا پیڤەرێن مرۆڤی یان ڕەوشتی یان ئایینی دكەتن و ئەڤ هزرە بەردەوام وی ئازارو ئەشكەنجە ددەتن. ئەڤ تێگەهە، ئانكۆ هەستكرن ب گۆنەهباریێ، د فەرهەنگێ سایكۆلۆژیایێ دا یا بەرنیاسە و جۆرەكێ هەڤدژیێ دناڤبەرا خۆدێ تاكی و ویژدانێ وی و مێتا-خودێ لنك وی دورست دكەتن و ب ئێك ژ ساخلەت و تایبەتمەندیێن خەمۆكی(depression)یێن دۆمدرێژ و سایكۆتیك دهێتە هژماردن.
دەمێ ئەم دبینن كەسانەك وەكی پێشمەرگێن قەهرەمان و مێرخاس بۆ بەرگریكرن ژ ئاخ و پرستیژ و نامیس و خەلك و كەس و كارێن خۆ چۆینە سینگێ دوژمنەكێ بێ ویژدان و ژ خودێ نەترس، هیچ گۆمان تێدا نینە تشتەك پیرۆز ئەنجام ددەتن. كارەك پیرۆز كۆ جوانترین بۆهایێن مرۆڤایەتی و هەڤوەلاتیبوون و كوردەوارینە، لەوما پێدڤی ب هندێ ناكەتن كە هیچ هەستەك ژ ڤی بابەتی و ژ جۆرێ هەستا گۆنەهباریێ لنك وان دورست ببیتن و دیتنا كەلواشێ پارچە پارچە بوویێن تیرۆریستێن داعشێ وان تووشی ڤی هەستێ كۆژەك بكەتن كە بۆچی وی ئەو(تیرۆریستە) كۆشیتنە و پشتی هنگی ئەڤ هەستە كارتێكرنا خراب لسەر بارێ دەروونیێ وان پێشمەرگا بكەتن. بلا ئەو پێشمەرگە پشتڕاستبن ئەو لسەر هەقیێ و ڕاستیێ نە و ئەوێ نەهەق و نەدورست تیرۆریستێن داعشێ نە كە هەر ئێك ژ وەلاتەكی هاتی و مال و حالێ خۆ هێلای و لسەر ئاخا پیرۆزا كوردستانیان خەلكێ سڤیل دكۆژیتن و تنێ وێرانیێ ئەنجام ددەتن. بلا دیتنا ڤان كەلەخێن تیرۆریستان هندی سەرێ درێزیكەكێ كارتێكرنێ د مۆرال و ستراكتووری ئاسایێ و دەروونییا وان نەكەتن، بەلكۆ بەرۆڤاژی ئەڤ قارەمانی و مێرخاسییا وان ببیتە جهێ شانازیێ، كۆ ئەڤرۆ كە ئەو دشێن بەڕەڤانیێ ژ هزاران مرۆڤان و هزاران ئۆمێدان دكەن وەك سەرۆك مەسعۆد بارزانی دفەرموتن" پێش جیهانێڤە جەنگێ تیرۆرێ دكەن"، و یێ شەهمزار و ڕووی ڕەش هەر ئەو تیرۆریستن یێن كەس و ئەو بخۆ ژی نزانن ل پێناو و ژ پێخەمەت كێ و چی دجەنگن. ئەون هەكەر ژ تیر و كەڤان و گوللەیێن پێشمەرگەی قۆرتال ژی ببن هەستا گۆنەهباریێ بەروبەرسینگێن وان بگریتن و وان تووشی نەساخی یێن دەروونی بكەتن چونكی ژ بلی كۆشتنەكا بێ مفا و وێرانكرنەكا بێ ئارمانج هیچ مفایەك نەگەهاندییە كەسەكێ، تنێ داگیركرن نەبیتن.
• ئەڤبابەتە یا ل ڕۆژناما (ئەڤرۆ )/ بەرپەڕێ بیر و ڕا هاتیە بەلاڤكرن ژمارە(1824 ) ل ڕێكەفتی(16/2 /2016) ل. (12 ).
• *مامۆستایێ ئەكادیمی/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و سایكۆلۆژی/زانینگەها زاخۆ