سامی ئەلعەسكەری سیاسەتوانی عەرەبی شیعەو پەرلەمانتاری پێشووی عێراق، لە تۆڕی (عراق القانون) لە بەرواری 5ی ئەیلوولی ئەمساڵداو لەژێرئەم ناونیشانەدا بابەتێكی لە دوو ئەڵقەدا نووسیوە، ئەمەی دەیخەمە بەر دیدەتان ناوەڕۆكی ئەو خاڵانەیە كە پەیوەستن بە ئایندەی كورد و عێراقەوە.
لەبەشی یەكەمی وتارەكەیدا دەڵێت: «لە رووخاندنی رژێمی عێراقەوەو لەگەڵ سەرهەڵدانی هەر كێشەیەكی سیاسی، یان ئەمنی، باس لە یەكپارچەیی خاكی عێراق و مەترسیی دابەشكردنی دەكرێت لەناوەو دەرەوەی عێراقدا، سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین كە ئەم باسە زۆر هەستیارەو، دووریش نییە باسكارانی بە ناپاك و خائین ناو ببرێن، پێویستە جەخت لەسەر ئەوەش بكەینەوە كە هەرچەندە تەڵاق ناخۆش بێت، بەڵام وەك دواچارەسەر دانراوە لە (بوارە كۆمەڵایەتییەكەدا)، كاتێك كە رێگەچارەكانی دیكە دەبنە مەحاڵ.
یەكەم: پێویستە بپرسین: چۆن سنووری ئێستای عێراق دیار كراوە؟ ئایا ئەم سنوورانە كۆنن؟ یان نوێ؟
واتە ئەگەر 200 ساڵ بۆ دواوە بگەڕێینەوە، ئەم رووبەرەی ئێستا عێراقی ناو لێنراوە، یەك پارچە بووە؟ یان پارچەی جیاواز بووە و دواتر كۆكراونەتەوە بۆ پێكهێنانی دەوڵەتێكی نوێ؟
لەدیاركردنی سنووری عێراقیش رای هیچ عێراقییەك وەرنەگیراوە، لەوساوە تا ساڵانی نەوەدەكانیش كە نەتەوە یەكگرتووەكان هیچ بایەخێكی بە رای عێراقییەكان نەدا لەنەخشاندنی سنووری نوێی نێوان عێراق و كوێت.
كەواتە سنووری دەرەوەی عێراق پیرۆزیی نەبووە و بەردەوام دەستكاری كراوە، ئەوە سنووری نێوخۆی عێراقیش خراپتر بووە، لەبەر زۆر هۆكاری سیاسی و ئیداری بەردەوام دەستكاری كراوە، بەبێ ئەوەی لەمەشدا رای هیچ هاووڵاتییەك وەربگیرێت.
ئەمە وامان لێدەكات بپرسین: ئایا پێكهاتەی كۆمەڵگەی عێراقی یەكگرتووە لە رووی نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبییەوە؟ یان عێراق كۆمەڵگەی عەرەب و كوردو توركمان و نەتەوەی دیكەیە؟ یان عێراقی موسڵمان و ئایینەكانی دیكەیە، یان عێراقی سوننە و شیعەیە؟
ئەم دابەشبوونە بە درێژایی چەندین سەدە بەكارهێنراوە، وەك چەكێك لەنێوان زلهێزەكاندا لەسەر خاكی عێراق شەڕەكانیان یەكلا كردۆتەوەو ئەم پێكهاتانەیان كردووە بەگژ یەكتردا.
لە شەڕی عوسمانی سەفەوی و لە شەڕی عوسمانی و ئینگلیزدا، لەسەردەمی پاشایەتی و سەردەمی رژێمەكانی دوای ئەوانیش.
هەرچەندە لەساڵی 2003دا، واچاوەڕوان دەكرا، دەوڵەتێكی نوێی عێراقی بونیاد بنرێت لەسەر بنەمای دیموكراسی، واتە فەرمانڕەوایی زۆرینە و رێزگرتن لە كەمینە، بەڵام تا ئێستاش ئاگری شەڕی تائیفی هەر گڕەی دێت.
بەڵام مەسەلەكە لێرەدا ناوەستێت: ئەی چی لەبارەی كوردەوە هەیە؟
كورد وەك نەتەوەكانی دیكەی ناوچەكە لە دوای رووخاندنی دەوڵەتی عوسمانییەوە زیاتر لە هەوڵی جیابوونەوەو دروستكردنی دەوڵەتی كوردی بووە، بەڵام رێككەوتنامەی سایكس بیكۆ لەو مافەی بێبەش كردن، هەتا راپەڕینەكەی ساڵی 1991 كە ناوچەی سەروو هێڵی 36 بۆ كورد دروستكراو، واقعێكی جیای لە عێراق بۆ بەرهەم هێنان، دواتریش لەساڵی 2003دا كورد هاتەوە نێو عێراق. بەڵام لەماوەی 10 ساڵی رابردوودا هەرچەندە كورد بەردەوام خەونی سەربەخۆیی هەیە، بەڵام كۆمەڵێك رێگر لە بەر دەمیدایە لەوانە:
یەكەم: نەبوونی ژێرخانی ئابووری و سیاسی و سەربازی و دیبلۆماسی.
دووەم: نەبوونی كەشێكی سیاسیی نێودەوڵەتیی و ئیقلیمی كە راگەیاندنی دەوڵەتی كوردی قەبوڵ بكات.
بەڵام ئێستاش لە دوای تێپەڕبوونی 23 ساڵ بەسەر راپەڕین و ناوچەی ئارامی سێ پارێزگاكە، ئەمڕۆش رێگەخۆشكردن بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی كوردی لەئارادایە.
ئێستا سوننەكان تووڕەن لە رووخانی رژێمێك كە ئەوان فەرمانڕەوا بوون تیایدا بۆ ماوەی دەیان ساڵ شیعەكان دوای قوربانیدانێكی زۆر تازە حوكمی عێراقیان كەوتۆتە دەست. كوردیش نزیكە لەبەدیهێنانی خەونی نەتەوەیی خۆی لەدەوڵەتێكی سەربەخۆدا، ئایا دەتوانرێت هەموو ئەمانە لە دەوڵەتێكدا كۆ بكرێنەوە؟ ئایا یەكێتی عێراق شتێكی پیرۆزە؟»
لە بەشی دووەمی وتارەكەیدا دەڵێت: «كورد بە گشتی و بەڕێز مەسعود بارزانی بەتایبەتی بەردەوام باس لە سەربەخۆیی كوردستان دەكەن و، زۆربەی سەركردایەتی كوردیش باس لە مافی بڕیاردانی چارەنووس دەكەن. كوردستان وەك دەوڵەتێك لەناو دەوڵەتی عێراقدا هەڵسوكەوت دەكات، لەبەر ئەمەو زۆر هۆی دیكە مرۆڤ دەتوانێت بزانێت كە هەرێم ملكەچی حكومەتی فیدڕاڵیی نییە.
سەبارەت بەپرسیاری پەیوەست بە بەرژەوەندیی عێراقەوە لەسەربەخۆبوونی كوردستاندا، دەتوانین بڵێین: عێراق قازانج دەكات ئەگەر هەرێمی كوردستانی لێ جیا بێتەوە؟
یەكەم: چیدی عێراق 17%ی بودجە بەكوردستان نادات
دووەم: رزگار دەبین لە دەستێوەردانی كورد لە كاروباری عێراق.
سێیەم: لەبارەی سنووریشەوە، هەرچی كورد بیبات لە خاك، لەپارێزگاكانی موسڵ و سەللاحەددین و دیالە و كەركووكی دەبات، كەواتە شیعە بۆ ناڕازی بێت، ئەگەر سوننەكان خاكی خۆیان بەكورد بدەن؟
بەسرە، یا نەجەف چ زیانێك دەكەن؟ ئەگەر كورد نیوەی موسڵ و سێ لەسەر چواری سەلاحەددین و هەموو كەركووك ببات؟
كورد ئەگەر ئەم ناوچانە بەدانوستانیش نەبەن، بەهێزی سەربازیی دەیبەن، كەسیش لەبەغداوە بیر لە ناردنی سوپا ناكات بۆ شەڕی كورد لە پێناوی ئەو ناوچانە.
دواكەوتنی عێراقییەكان لە رازیبوون بە بیرۆكەی سەربەخۆیی كوردستان لە بەرژەوەندیی عێراقییەكاندا نییە، چونكە ئەم كارە هەر روو دەدات، بۆیە عێراقێكی بێ دەستێوەردانی كورد لە بڕیارە سیاسی و ئەمنییەكانی، واتە عێراقێكی زیاتر ئارام و سەقامگیر» .