Mirovî mezn le dwayi awabûnî ledayk debêt (sbey) mêjuwekeyi dest pê dekat

«eyi estêreyi mezn, eyi çawî qûllî bextiyarî, to çi bextewerîyekt debû, eger ême nebuwînaye û boman bidrewşêytewe? mirov wek darêkî gewre waye, çend biyewêt berew berizayî û rûnakîyi ziyatir hellbikşê, regekanî behêztir bo naw qûllayî zewîyi dekşên û rodeçn. demewêt manayi «bûn» fêrî mirovekan bikem, mirovî balla wek brûskeyeke lenaw hewrî reş. eweyi le mirovda mezne, eweye ke ew prde nek amanc, eweyi dekrê le mirovda xoşit bwêt, eweye ke qonaxêk û awabûnêke. xoşm dewên ewaneyi bo xobextkrdin le ho nagerrên, bellku xo bo xak bext deken, heta ew xake rojêk hî mirovî balla bêt. ew kesem xoş dewêt ke xoyi amadeye giyanî xoyi bext bikat, ew supasî kesî nawêt û supasî kesîş nakat, çunike ew her debexşêt û xoyi leberçaw nîye. xoşm dewê ewaneyi dahatû be heq dezanin û rabrdû rizgar deken û mebestiyetî giyanî le pênaw êsta bext bikat».

 

frdrîk nîçe

«wehayi gut zerdeşit»

 

 

 

frdrîk nîçe le ktêbî «dijî mesîḧ» le zarî xoyewe pêman dellêt: «em ktêbem bo xellkanêkî zor kem nûsiywe, lewaneye kesêkîş lew xellke keme hêşita le dayk nebûbin, boye çon detwanm xom legell ew xellke têkellaw bikem û be niyaz bm her le êstawe gwêm bo bigirin, teniya sbeyi serdemî mine û xellkanêk hen heta awa nebin, le dayk nabin».

prsiyar lêreda eweye em peyiveyi feylesûfêkî gewreyi wek nîçe, ẍrûre yan tûrreyî? wellamî em prsiyare 'elî msbaḧ wergêrrî ktêbî «dijî mesîḧ» demandatewe û pêman dellêt: «nîçe zor tûrreye w‌ rexine le serdemekeyi xoyi û netewekeyi xoyi ke (ellmane) degrêt, tûrreye leber eweyi yekgrtû nîn û pert û billaw bûn û, em pert û billawîyeş lenaw xakekeyi xoyan namoyi krdûn û, neyantwaniywe wek her neteweyekî dîke qewareyek bo xoyan drust biken.

kewate nîçe deyewêt be netewekeyi xoyi billêt: «bêdengbûn leser em pert û billawîye gêjellûke be dwayda dêt, başitirîn hzir ke detwanêt raberayetîyi cîhan bikat, ew hzireye ke leser ballekanî kotirêkewe boman dêt, ew keseşî debête xawenî ew hzire «mirovî balla»ye le zarî zerdeşitewe pêman dellêt: aşitîtan wek çekî şerre tazekantan xoş bwêt, tenanet aşitîyi kurt ptir le drêj».

lem çend dêrrewe eger sîfet û taybetmendiyekanî «mirovî balla» hellhêncênîn, ewa nîçe pêman dellêt: mirovî balla ew keseye ke:

1. debêt bwêr û çawnetirs bêt û be çekuş nerîte konekan bşkênêt, dahêner û drustkerî aşitî bêt.

2. dijî pertewazeyî û pert û billawîyi neteweyi xoyi bêt û le pênawî xakekeyda bebê eweyi bo hîç hoyek bigerrêt, giyanî xoyi bext bikat.

3. le naw hzirî xoyda manayi « bûn»î netewekeyi pênase bikatewe.

lêrewe eger ew prsiyare le xoman bikeyin: eger dwayi têperrbûnî 130 sall carêkî dîke le hzirî nîçewe «êsta» le peyivekanî zerdeşit gwêbîst bîn, aya le hzirî mstefa barizanîyewe carêkî dîke peyivekanî‌ «îdrîs barizanî» gwêman naziringênêtewe?

îdrîs barizanî

bîrî neteweyî.. tebayî.. yekrrîzî

dktor 'ebidulllla agrîn ke yekêke le doste nzîkekanî şehîd fetaḧ aẍayi fermandeyi hêzî xebat le şorrşî eylûl û le şestekanî sedeyi rabrdû berdewam serdanî krduwe û, berdewam billawkrawekanî kajîkî bo debrd bo şax, le dîdarêkda leser hzir û xebatî şehîd fetaḧ aẍa pêyi gutm: «şehîd fetaḧ aẍa çirayek bû le naw bîrî neteweyî kurdîyda, le nawerrastî ‌şestekanî sedeyi rabrduwewe zor hatuçoyi şehîd fetaḧm dekrd û, hemû carêk deçûm le gundî (zê) le siyweyl dembînî û billawkrawekanî kajîkîşm bo debrd, herweha hewallî braderanî serkrdayetîyi kajîkîşm pê radegeyand û ḧeziman dekrd em serkrde mezne hemû kat çirayekî drewşaweyi naw kajîk bêt, bellam ew rexineyi le serkrdayetîyi kajîk hebû, ke neyantwanuwe wek pêwîst zemîneyek bo geşeyi bîrî neteweyî ferahem biken, boye zor raşkawane pêyi gutm: emet pê dellêm to bewan billê, min bêcge le fermanî mstefa barizanî pabendî fermanî hîç kesêkî dîke nabm û min bîrî neteweyî le mstefa barizanîda debînmewe».

amaje û hellwestekrdinm leser em beserhateyi şehîd fetaḧ aẍa bo ewe bû ke billêm îdrîs barizanî perwerdeyi ew hzireyi mela mstefa buwe ke şehîd fetaḧ aẍa leber roşnayî ew hzire bîrî neteweyî berceste krduwetewe, lemeş ziyatir hêz û layene neteweyiyekanî kurdistanîş her bew şêweye îdrîs barizanîyan nasiywe û mamelleyan legell krduwe.

le dwayi sallî 1975 û niskoyi şorrşî eylûl, wek serok ms'ud barizanî le ktêbî barizanî û bzûtineweyi rizgarîxwazî kurd bergî çwarem beşî yekem pêman dellêt: «le encamî em barudoxe nalebar û metirsîdare, nawmêdî ballî beser zor lada kêşabû, be başî demzanî eger em nawmêdîye berdewam bêt, îtir kotayî be hemû xebatî binemallekeman û partî dêt. zor bîrman lewe krdewe, axo bo rewandineweyi bêhiywayî debêt çi bikeyin û çi rêgeyek bigirîne ber. be rûnî bom derkewt ke yekem hengaw û birriyar, eweye legell kadîran û hevallan û xellkî dllsoz hewll bideyin temî nawmêdî birrewênînewe, boye legell îdrîsî bram bo em mebeste kewtîne rawêj û mşurxwardin, îtir herdûkman çuwîne xizimetî cenabî barizanî û bîr û têrrwaniyekanman bo şî krdewe. be mubarekeyi cenabiyan molletî destpêkrdineweyi xebat û serlenwê rêkxistineweyi dezga û pêkhate ḧzbî û serbazîyekanman wergrt. min û kak îdrîs leser ewe rêkkewtîn ke ew xoyi bo berrêwebrdin û serperşitîyi karubarî penaber û awarekan ke nzîkeyi sed û heşita hezar kes bûn, terxan bikat, minîş erkî serlenwê rêkxistineweyi rîzekanî partayetî bigirme esto û le qonaẍî duwemda dest be şorrş û xebat bikeyinewe».

hawkat her dwayi sallî 1975 û niskoyi şorrşî eylûl carêkî dîke hellgranî bîrî neteweyî xoyan rêkxistewe û le brî komelleyi jiyaneweyi kurd «kajîk» partî sosiyalîsî kurd « pasok» yan damezirand. em parte neteweyiye pêş eweyi yekemîn kongreyi xoyi grê bidat, wek xwalîxoşbû ferhad 'ebidulḧemîd û milazim şwan (ke ewkat endamanî serkrdayetî pasok bûn) herdûkiyan le gêrraneweyi bîrewerîyekaniyan le berinameyi «rûdaw û mêjû telefziyonî NRT» sebaret be îdrîs barizanî dellên: «wek serkrdayetîyi pasok serdanî kak îdrîs barizanîman krd, lew serdaneda dû dawakarîman hebû, yekemiyan pêşniyarêkî pasok bû ke paktêkî nîşitmanî le nêwan hemû hêze siyasîyekanî ewkatî kurdistan drust bikrêt, bo eweyi hemû hêzekanî yekgrtû bin û pertewazeyî drust nebêt, duwemiyan: dawaman lê krd bibête bragewreman le naw pasok û ew rêberayetîyi pasok bikat. sebaret be yekemiyan, kak îdrîs barizanî pêyi gutîn: min kaẍezî spîtan bo îmza dekem, sebaret be duwemîşiyan kak îdrîs barizanî pêyi gutîn: bo min ewe şerrefêkî gewreye, bellam wesiyetî cenabî mstefa barizanî bo min û ms'ud (serok barizanî) ewe buwe ke hergîz le yektirî ciya nebînewe, boye dawayi lêburdintan lê dekem».

lêrewe eger serinc lew dû dawakarîye bideyin ke le îdrîs barizanî krawe, ewa raşkawane gewherî rasteqîneyi hzir û kesayetî îdrîs barizanî derdekewêt ke çend cêgeyi mtmaneyi netewekeyi xoyi buwe bo «tebayî û yekrrîzî û aşitewayî ke emane hemuwî be jîngeyi tendrust bo geşekrdinî bîrî neteweyi pênase krduwe», sebaret be wefa û rastgoyîşî beranber wesêtekeyi cenabî mstefa barizanî, serok barizanî bemcore ew wefa û rastgoyiyeman lew peyiveda bo dexate rû, ke le 1î şubatî sallî 1987 le yadaşitî rojaneyi xoyi tomarî krduwe: «zor bedaxewe bra giyan, xozge min le şwênî to bam, zor razîm be qeza û qederî xwayi gewre, bellam eyi bellênman nedabû yektirî cê nehêllîn? dllinyam be destî xot nebuwe, egîna cêt nedehêşitm. serlenwê zamekanman kulanewe, (edî bellênman nedabû?) carêkî tir le xem û azarekanman deperrînewe.»

kostî awabûnî îdrîs barizanî dûhênde barî serşanî serok ms'ud barizanî qurstir krd, bellam ew prrojaneyi pêşitir legell îdrîs barizanî pêkewe kariyan leser krdbû bo yekrrîzî û tebayî û aşitewayî serok barizanî geyandîye eweyi «bereyi kurdistanî» dabmezirêt, ew bereyi kurdistanîyeyi serkrdayetîyi raperrînî cemawerî kurdistanî le beharî 1991 krd, herweha le sallî 1992 serperşitîyi yekem hellbijardinî azadaneyi le kurdistan krd û, paşan perleman û ḧkumetî herêmî kurdistanî lê berhem hat. serok barizanî dwayi nemanî bereyi kurdistanîyş, partî krde ew reşmalle gewreyeyi bîrî neteweyî û kongreyi 11î partî dîmukratî kurdistan buwe kongreyekî nîşitmanî û legell çend partî dîke (soşiyalîst, pasok, gel) yekgirtinyan rageyand, her em îrade yekgrtuweş birriyarî da ke carêkî dîke û le 6î 11î 1993 rufatî «mstefa barizanî û îdrîs barizanî» le êranewe bigerrêninewe bo barizan, kerinevallî pêşwazî tewawî xellkî kurdistanîş le rufatiyan, raşkawane ew rastiyeyeyi pêyi gutîn: mirove gewrekan le dwayi awabûniyan le dayk debin û sbeyi serdemî «hzirî mstefa barizanî» dest pê dekat, bêguman heta êsta hebêt, «sbey» her bedewam debêt, ew «sbe»ye le hzirî mstefa barizanîda dewlletî serbexoyi kurdistane û bêguman lew sbeyeda carêkî dîke mstefa barizanî û îdrîs barizanî ledayk debinewe û ew hzire lew dewllete terceme debêt, ke ewanî le pênawda awa bû û êsta serok ms'ud barizanî rêberayetî dekat.