le kabîneyi noyemda dosêyi hemû ew tawanbarane helldrawnetewe ke pêşitir le newedekanewe tawaniyan encam dawe û destgîr nekrabûn

 

serwerîyi yasa bew manaye dêt ke hemûman milkeçî yasa bîn, nabêt hîç kes û layen û dezgayek tawanbaran dallde biden, le herêmî kurdistanda corêk le allozîyi siyasî heye û eme karîgerî leser rewşî serwerîyi yasa hebuwe, debêt pêdaçûneweyek bem prseda bikrêt.dadgakan le herêmî kurdistan serbexon û kar be mîkanîzimî ciyakrdineweyi desellatekan dekrêt, emeş şêwazêkî mudêrine le hemû wllatanî dîmukratî piyade dekrêt. bedaxewe eweyi ême wek mafperwer û yasanas têbînîman krduwe, eweye ke her le newedekanî sedeyi rabrduwewe ta êsta xellkêkî zor tawanî encam dawe, bellam lelayen desellatdarêk, yan layen û hozêkewe dallde drawe û netwanrawe bigate destî dadgakan, bellam le kabîneyi noyemda dosêyi hemû ew tawanbarane carêkî dîke helldrawnetewe û hewllekan berdewamin bo eweyi ew tawanbarane destgîr bikrên û bidrêne dadga û ta êstaş be deyan lew tawanbaraneyi ke pêşitir tawaniyan encam dawe her le newedekanewe ta êsta destgîrkrawn û drawn be dadgakan û be yasa mamelleyan legell dekrêt.»

 

 

 

billind mstefa parêzerî rawêjkar:

zor car sullḧî 'eşayrî û pabendbûne komellayetîyekan şwênî deqe yasayiyekan degirinewe

 

prsî serwerbûnî yasa, yan serwer nebûnî rêjeyiye û le wllatêk bo wllatêkî dîke degorrêt, le herêmî kurdistanîş prseke her bew şêweye natwanîn be şêweyekî reha billêyin sewerîyi yasa bûnî heye, herweha naşitwanîn billêyin be şêweyekî reha serwerîyi yasa le kurdistan bûnî nîye, bellam le kurdistan fakter û kemukurtîman heye, be çend xallêk amajeyi pê dekem:

1. beşêkî yasa karpêkrawekanî herêmî kurdistan û 'êraqîş yasayi serdemî konin û degerrênewe bo sallanî zor pêş êsta ke legell pêşhat û gorranikarîyekanî em serdeme yek nagirinewe.

2. hoşiyarîyi yasayî beşêweyekî gşitî û zaniyarîyi hawllatiyan leser yasakan bew core bûnî nîye taku hawullatî agadarî tewawî yasake bêt û pêweyi pabend bêt û rêzî lê bigirêt.

3. pêşêlkrdinî yasakan lelayen xellkanî desellatdar û nebûnî lêprsînewe legelliyan û lemeş ziyatir desttêwerdanî siyasî le desellatî dadgakanda.

4. bmanewêt, yan nemanewêt ême komellgeyekîn karîgerîyi keltûr û ayînman lesere, her boye zor car sullḧî 'eşayrî û pabendbûne komellayetiyekan şwênî deqe yasayiyekan degirinewe.

 

 

mîran 'usman parêzer:

alingarîyi berdem serwerîyi yasa nebûnî eqllîyetî berprsiyarêtîye bo rêzgirtin le yasa

 

bepêyi ew pênaseyeyi netewe yekgrtuwekan bo serwerîyi yasa krdûyetî, serwerîyi yasa wate fermanrrewayî yasa beser koyi damezirawe fermî û nafermîyekanî dewllet û tak û koyi komellge û desellatekan, her boye eger pêşêlkarîyi yasa le her bwarêkda hebêt, ewe destdrêjîye bo ser serwerîyi yasa, be çend xallêk amaje bew alingarîyane dekem ke dêne berdem serwerîyi yasa:

1. nebûnî dameziraweyi dewllet be mana yasayiyekey, le herêmda dameziraweyi dewllet bew aste kamill nebuwe ke billêyin dewllet debêt desellatî rehayi hebêt û em desellateş qabîlî dabeşbûn nebêt, bo eweyi bitwanêt fermanrrewayî xoyi beser hemû desellatekanî dîke bselmênêt.

2. nebûnî eqllîyetî berprsiyariyetîyi beranber be yasa û pabendbûn pêyi û rêzgirtinî yasa.

3. zallbûnî eqllîyetî şorrşgêrî beser damezirawekanda.

4. desttêwerdanî siyasî le dameziraweyi dadwerî.

5. desttêwerdanî ḧzbî û kesî le dadgakanda, ke zor car debête asteng leberdem cêbecêkrdinî birriyarekanî desellatî dadwerîda.

 

 

hawullatî:

dadgakan karî xoyan be rêkupêkî deken û serwerîyi yasayi pêwe diyare

 

«le hemû wllatêk yasa serwere û le herêmî kurdistanîş serwere, dadgakan karî xoyan deken û ême le karekaniyan razîn, bellam bmanewêt, yan nemanewêt le hemû şwênêk xellkanêk hen yasa pêşîl deken, yan pena bo wasîte û wasîtekarî deben, bellam ême wek hawullatî ke serdanî dadgakan dekeyin, karubarekanman zor be başî berrêwe deçn».

 

 

hawullatî:

le dadgakanî hewlêr karubarekan be cdidî û rêkupêkî berrêwe deçn

 

«eweyi min êsta le dadgakanî hewlêr debînm û mamellem hebuwe, hest dekem serwerîyi yasa bûnî heye, leber eweyi be yasa hemû şitêk rêk xirawe û yasa be yeksanî û wek yek mamelle legell hemû hawullatiyan dekat, tenanet mamelleyi yasayîm le şwênî dîkeş hebuwe, hênawmetewe bo dadgakanî hewlêr, zor be rêkupêkî bo yan cêbecê krdûm».

 

 

 

 

 

 

rojî 6î ḧuzeyranî 2023 be amadebûnî d.salar 'usman berprsî beşî roşnbîrî û rageyandinî partî dîmukratî kurdistan, lêjineyi bazneyi gftugo şeşemîn kobûneweyi wek amadekarî bo encamdanî ellqeyekî dîkeyi bazneyi gftugo encam da.

lem kobûneweyeda çend prs û babetî giringî taybet be kêşe û grftekanî xellk û komellge û ḧukmirranî le herêmî kurdistan tawtwê kran, ke hemûyan prs û babetî giring bûn, ke lenaw ew prs û babetane yekêkiyan prsî astî serwerîyi yasa le herêmî kurdistan bû. kobûneweke ziyatir cextî leser prsî serwerîyi yasa krdewe, leber eweyi serwerîyi yasa prsêke peywendî be tak û komellge û koyi desellatekan le herêmda heye, her boye birriyar dra, nawnîşanî gftugoyi şeşemîn ellqeyi bazneyi gftugo leser «alingarîyekanî berdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistan» bêt w. rojî 19î ḧuzeyranî 2023 bo encamdanî gftugoke diyarî kra.

bo amadekarîyi pêwîst û bo eweyi gftugoyekî cdidî leser em prse giringe bikrêt û, tewawî asteng û berbestekanî berdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistan destinîşan bikrêt û çareserî lojîkîyane bo em prse bidozirêtewe, kobûneweke birriyarî da:

1. raprsîyekî sertaserî be rêgeyi onllayin le seraniserî herêmî kurdistan encam bidrêt û em prsiyarane rûberruwî hawullatiyan bikrênewe:

- serwerîyi yasa le herêmî kurdistan parêzirawe?

- le herêmda le çwarçêweyi yasada ḧukmirranî dekrêt?

- xellkî le her ple û post û astêkî bijêwîda bin, be yeksanî mamelleyan legellda krawe?

- yasakan be krdar twaniyuyane maf û azadîyekant bparêzn?

2. raportêkî meydanî legell yasanasan û hawullatiyan amadebikrêt bo eweyi be şêweyi vîdiyoyî pêş destpêkrdinî gftugeke nmayş bikrêt.

le şeşemîn ellqeyi bazneyi gftugo «alingarîyekanî berdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistanda» be slayd hemû ew data û amarane bo amadebuwan xirane rû ke le proseyi raprsîyekeda kokrabûnewe, herweha ew raporte meydanîyeş be vîdiyo nmayş kra ke bo gftugoke amade krabû, paşan gftugoyi cdidî û raşkawane leser em prse giringe destî pê krd ke em berrêzane beşdarbûn:

1. d.salar 'usman berprsî beşî roşnbîrî û rageyandinî partî dîmukratî kurdistan.

2. d.vala ferîd wezîrî herêm bo karubarî perleman le ḧkumetî herêmî kurdistan.

3. ḧakm rizgar mḧemed emîn serokî pêşuwî yekêtîyi dadweranî kurdistan.

4. d.muna yuxena yaqo serokî desteyi mafî mirov le herêmî kurdistan.

5. d. mḧemed şerîf serokî korrbendî fîkrî îslamî le kurdistan.

6. d. îsma'îl namîq psporrî yasa û mamosta le zanikoyi slêmanî.

7. d.mḧemed rêkanî psporrî yasa û ezimûndarêkî gewreyi proseyi dadwerî le herêmî kurdistan.

8. bextiyar ḧeyder serokî sendîkayi parêzeranî kurdistan.

9. şvan ḧemdî endamî bazneyi gftugo.

10. d.nezaket ḧsên endamî bazneyi gftugo.

11. d.celal eḧmed endamî bazneyi gftugo.

12. ferhad mḧemed endamî bazneyi gftugo.

 

 

 

raprsîyi bazneyi gftugo

 

alingarîyekanî berdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistan

 

em raprsîye ke le rêyi sêrver onlayinî (Kobotoolbox)î ser be netewe yekgrtuwekanewe le herêmî kurdistan be şêweyi onlayin encam drawe, 712 hawullatî le parêzgakanî hewlêr be rêjeyi 37٪, slêmanî 17٪, dhok 14٪, hellebice 7٪, le îdare serbexokan: soran be rêjeyi 11٪, zaxo 6٪, raperrîn 5٪, germiyan 3٪ beşdar bûn û le maweyi 6/13 ta 2023/6/18 le rêyi torrî komellayetîyi feysbûk û tîlîgram û wetsep û vayberewe lînikî raprsîyeke bo hawullatiyan nêrdrawe û wellamiyan dawetewe. rêjeyi 77٪î nmûneyi raprsîyeke le regezî nêr û rêjeyi 23٪yan mên, herçende çanisî beşdarîkrdin be yeksanî bo her dû regez rexisêndrawe, bellam beşdarîkrdinî kemtirî regezî mê ta radideyek peywendîdî be babetî raprsîyekewe heye, ke ta astêkî zor le komellgeyi êmeda sirûşitêkî nêrsalarîyane heye, pêdeçê xudî babetekeş zor belayi regezî mêyinewe serincrrakêş nebêt. le ruwî astî xwêndewarîyewe nzîkeyi ٧٥٪yan derçuwanî zaniko û master û dktoran, ٢٥٪î beşdarbuwanî raprsîyeke ١٪yan derçuwanî seretayîn, ٨٪yan birrwanameyi amadeyiyan heye, ١٤٪yan hellgrî birrwanameyi dbilomî peymangakanin, ٤٪şiyan nawendîyan tewaw krduwe. mebestîş le encamdanî raprsîyeke, teniya twêjînewe û soraxkarîyek buwe bo gengeşekrdinî alingarîyekanî berdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistan. bo em mebesteş prsiyar le beşdarbuwanî raprsîyeke krawe, ke:

- aya serwerîyi yasa le herêmî kurdistan parêzirawe?

be rayi nmûneyi raprsîyeke serwerîyi yasa parêzirawe, kem be rêjeyi ٥٥٪, ta radideyek be rêjeyi ٣٩٪, zor be rêjeyi ٦٪.

- le herêmda le çwarçêweyi yasada ḧukmirranî dekrêt?

be boçûnî beşdarbuwanî raprsîyeke ḧukmirranî le çwarçêweyi yasada krawe, zor be rêjeyi ٦٪, ta radideyek be rêjeyi ٤٣٪, kem be rêjeyi ٥١٪.

- xellkî le her ple û post û astêkî bijêwîda bin, aya be yeksanî mamelleyan legellda krawe?

lem bareyewe rêjeyi ٧٢٪yan be bellê wellamiyan dawetewe, teniya ٤٪yan wtûyane nexêr, ewaneyi hellwêstêkî maminawendiyan heye rêjeyi ٢٤٪î nmûneyi raprsîyeke pêkdehênin.

- yasakan be krdar twaniyuyane maf û azadîyekant bparêzn?

be rayi ٥٢٪î nmûneke, yasakan kem twaniyuyane dakokî le maf û azadîyekaniyan biken, be rêjeyi ٤١٪yan ta radideyek lembareyewe le twanayi yasakan razîn, le katêkda teniya be rêjeyi ٧٪yan wtûyane, ke yasakan zor dakokîkar bûn le maf û azadîyekaniyan.

- ew kes û damezirawane kên ke allingarin lehember serwerîyi yasa?

be rayi nmûneyi raprsîyeke ḧzbekan be rêjeyi ٨٢٪, serok xêll û kesayetîye komellayetîyekan be rêjeyi ٥٤٪, berprsanî ḧkûmî û îdarî be rêjeyi ٤٠٪, berprsanî serbazî û ḧkûmî be rêjeyi ٣٦٪, keltûr û dab û nerîtekan be rêjeyi ٢٧٪, hêzekanî asayş be rêjeyi ١٩٪, hawullatiyan be rêjeyi ١٣٪, dezgakanî polîs be rêjeyi ١٠٪ alingarin leberdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistan.

- ew kes û damezirawane kên, ke kemterxembûn beranber serwerîyi yasa?

be rayi nmûneyi raprsîyeke ḧzbekan be rêjeyi ٧٥٪, desellatî dadwerî (dadwerekan, dadgakan û dawakarî gşitî) be rêjeyi ٥٣٪, perleman be rêjeyi ٣٩٪, takekan be rêjeyi ١٧٪, damezirawekanî perwerde û pêgeyandin be rêjeyi ١٦٪, piyawanî ayînî be rêjeyi ١٥٪, rêkxirawekanî komellgeyi medenî be rêjeyi ١٣٪ û roşnbîran be rêjeyi ١٢٪ kemterxem bûn le ast serwerbûnî yasa le herêm.

- hawullatiyanî herêm çon derrwanine dahatuwî rewşî serwerîyi yasa?

zorîneyi nmûneke be rêjeyi ٣٨٪ pêyanwaye le ayindeda doxî serwerîyi yasa le herêm xiraptir debêt, ٣٧٪şiyan wayi debînin gorranêkî ewtoyi beserda nayet. teniya ٢٥٪yan pêyanwaye berew başitir degorrêt.

- pşitiywanî le serwerîyi yasa dekeyt, tenanet eger pêtwabê yasakan dadperwerîş nîn?

zorîneyan be rêjeyi ٤١٪ pşitiywanî lê deken, ٢٦٪yan hellwêstêkî mam nawendiyan heye, ٣٪yan amadeyi pşitiywanî nîn lêy.

sebaret be karîgerîyi gorrawekan, afretan be rêjeyi ١١٪ le piyawan ziyatir pêyanwaye, ke ḧukmirranî le herêm kemtir le çwarçêweyi yasada krawe, niyu hêndeyi piyawanîş, piyawan geşbînin be dahatuwî rewşî serwerîyi yasa, be rêjeyi nzîkeyi ١٢٪îş kemtir le piyawan amaden dakokî le serwerîyi yasayek biken, eger nebête mayeyi bercestekrdinî dadperwerî.

sebaret be karîgerîyi astî xwêndewarî, ew beşe zoreyi nmûneyi raprsîyeke, le hellgrî birrwanameyi master û dktora û derçuwanî zaniko, kemtir mtmaneyan be bûnî serwerîyi yasa heye, le astekanî dîkeyi xwêndewarî be rêjeyekî ziyatir wayi debînin kemtir le çwarçêweyi yasada ḧukmirranî krawe. kemtirîş mtmaneyan be twanayi yasakan heye ke bitwanin maf û azadîyekaniyan bparêzn, zorîneşiyan le astekanî dîkeyi xwêndewarî, ḧzbekan û serok xêll û hêzekanî asayş û berprsanî serbazî û hêzekanî pêşmerge û hawullatiyan wek allingar û kosp debînin leberdem serwerîyi yasada, pêşiyanwaye heryeke le ḧzbekan û perleman û ḧkumet û dawakar û desellatî dadwerî û dadga û dadwerekan kemterxem bûn le bercestekrdinî serwerîyi yasa. hawkat emane le astekanî dîkeyi xwêndewarî reşbîntirin sebaret be dahatuwî serwerîyi yasa, pşitiywanîkrdin le serwerîyi yasaş debestinewe be twanayi dakokîkrdinî yasakan le bercestekrdinî dadperwerî.

sebaret be karîgerîyi şwên û yekeyi îdarî, nmûneyi raprsîyeke le heryeke le slêmanî û raniye û hellebice û germiyan ziyatir pêyanwaye serwerîyi yasa kem parêzirawe, ke le çwarçêweyi yasada ḧukmirranî krabêt, kemtirîş wayi debînin xellkî le berdem yasada be yeksanî mamelleyan legellda krabêt, maf û azadîyekanîşiyan le sayeyi yasakanda bo dabîn krabêt. rayi nmûneyi raprsîyeke sebaret be allingarekanî berdem serwerîyi yasa bepêyi şwên bem şêweye buwe:

ḧzbekan: slêmanî be rêjeyi ٩٣٪ û hellebice ٩٢٪ û hewlêr û raperrên be rêjeyi ٨١٪, zaxo ٨٠٪germiyan ٧٨٪, dhok ٧٦٪, soran ٧٥٪.

serok xêll û kesayetîye komellayetîyekan: dhok ٦٣٪, hewlêr ٥٩٪, soran ٥٦٪, raperrîn ٥١٪, slêmanî ٤٧٪, germiyan û zaxo ٤٤٪, hellebice ٣١٪.

berprsanî ḧkûmî û îdarî: dhok be rêjeyi ٣٢٪, hellebice ٣٣٪, raperrîn ٤٦٪, slêmanî ٣٨٪, zaxo ٣٧٪, soran ٣٥٪, germiyan ٣٣٪.

berprsanî serbazî û hêzekanî pêşmerge: raperrîn ٤٦٪, slêmanî ٣٩٪, soran ٣٦٪, hellebice ٣٣٪, dhok ٣٢٪, le zaxo ٢٩٪, germiyan ٢٢٪.

keltûr û dabunerîtekan: soran ٤٠٪, dhok ٣٥٪, zaxo ٣٢٪ le hemû şwênekanî dîke ziyatir be alingarî serwerîyi yasayan dezanin.

sebaret be layenekanî dîke ciyawazîyekî ewto le nêwan şwênekanda nîye.

lehember ewaneyi kemterxem bûn le desteberkrdinî serwerî bo yasa, ciyawazîyekî zor le nêwan şwênekanda heye. sebaret be desellatî dadwerî (dawakarî gşitî, dadga û dadwerekan) rêjekan bem coren: zaxo ٦٨٪, raperrîn ٦٥٪, slêmanî ٥٨٪, dhok û hewlêr ٥٣٪, hellebice ٥٠٪, soran ٤١٪. sebaret be layenekanî dîke, rêjekan leyekewe nzîkin û ciyawazîyekî ewto le nêwan parêzga û îdare serbexokanda nîye.

sebaret be ayindeyi rewşî serwerîyi yasa, beşdarbuwanî îdareyi raperrîn be rêjeyi ٦٢٪ le hemû şwênekanî dîke ziyatir pêyanwaye rewşeke xiraptir debêt, xellkî dhok û hellebice û slêmanî lem bareyewe royayan lêk nzîke, germiyanîyekan le hemuwan ziyatir pêyanwaye nagorrêt, xellkî soran û zaxo le hemuwan ziyatir geşbînin be dahatuwî serwerîyi yasa.

le soran xellkî le hemû şwênekanî dîke ziyatir be rêjeyi ٤٨٪ amaden pşitiywanî le serwerîyi yasa biken, dwayi ewan hewlêr be rêjeyi ٤٤٪ û slêmanî be rêjeyi ٤٢٪. le beranberda xellkî raperrîn be rêjeyi ٥٤٪ û hellebice û germiyan û slêmanî be rêjeyekî nzîk le yek amade nîn pşitiywanî le serwerîyi yasa biken, eger yasa le berjewendîyi çespandinî dadî komellayetîda nebêt.

 

 

 

raportî meydanîyi bazneyi gftugo

 

alingarîyekanî berdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistanda

 

bo gftugoyi «alingarîyekanî berdem serwerîyi yasa le herêmî kurdistanda» raportêkî meydanî bo wergirtinî rayi yasanasan û hawullatiyan amade krabû be vîdiyo pîşan dra, tiyayda beşdarbuwan rawboçûnî xoyan leser serwerîyi yasa le herêmî kurdistan derbirrîbû, lêreda puxteyi çend boçûnêk billaw dekeyinewe: