kurdanî feylî leser kurdbûn û pşitgîrîyan bo dozî rewayi netewekeyan û hawkarîkrdinî şorrşî eylûl tûşî cînosayd bûnewe, lem jmareyeyi govarî gullanda perde leser em cînosayde û çend zaniyarîyekî nwê helldedeyinewe û, çend prsiyarêkman arasteyi ḧusên 'elî qlî xan feylî krd, ke xawenî birrwanameyi mastere le edebî farsîda û bawkî yekêk buwe lew kesaneyi êzgeyi dengî kurdistanî geyanduwete ḧacî omeran.

 

* mêjuwî kurdanî feylî weku cînosaydkrdinekeyan, corêk le şardinewe û narrûnî pêwe diyare, ewan danîşituwanî resenî beẍda û nawçekanî nawerrast û rojhellatî rûbarî dîcle bûn, bew pêyeyi xanewadeketan le lurrstan nawbangêkî gewreyi heye, dekrêt basêkî ew mêjuweman bo bikeyt?

- le mêjuwî nwêyi hawçerxda dozî rewayi kurdanî feylî be yekêk le doze allozekan dadenrêt, dwayi darrmanî împratoriyetî 'usmanî milmilanêyekî tund leser xêrubêrî nawçeke û betaybetî leser wze û newtî xaw destî pê krd, hemû em milmilanêyeş leser ḧîsabî kurdî resenî xawen nawçeke bû, emeş dwayi eweyi ziyad le çwar sede û niyu kurd qurbanîyi ew milmilanêyeyi nêwan 'usmanî û êranîyekan bûn, rêkkewtinekanî (qustentînîye, zehaw, hemedan, meẍan eriz rom û astane w...) nakokî û milmilanêkanî dûr xistewe û, dûberekî û grftî gewreşiyan le nêwan hozekanî nawçeke hellgîrsand û, grftekanî mullkdarî û «altib'ye» û regeznameş drust bûn, ke le seretayi ḧeftakan û heşitakanî sedeyi rabrdû derbederbûnî kurdanî feylî lê kewtewe û nawçekanî lurrstanîş buwe çeqî ew nakokî û grftane, ke şwênî resenî kurdanî feylî bû. le serdemî întdabî berîtanî û dananî padşayi 'êraqîşda kurde feylîyekan perawêz xiran, dwayi eweyi bapîrm ẍulam reza emîrî îmaretî lurstan ke le pall her yek le melîk feysellî yekem û şêx xez'elî pallêwraw bûn bo çûne ser textî melîkî le 'êraqda, bellam leber kurdbûn û tirsî narrezayetî hoze 'erebekan û pallpşitî nekrdinî lelayen merce'î şî'ekanewe, em emîre nebuwe melîk, le çlekan û şestekan û ḧeftakanî sedeyi rabrdûşda legell bûnî milmilanê le nêwan 'êraq û êran û hellgîrsanî şorrşî eylûl be raberayetîyi mela mstefa barizanî û pallpşitî û pşitgîrîyi kurdanî feylî bo mela mstefa barizanî remzî bergrîyi û berxodan, wayi krd, şallawî rapêçkrdinî bezoremilê û kuşitinî kurdanî feylî ziyatir rû le hellkşan bikat.

* mebestt eweye le sallî 1980 cînosaydî kurdanî feylî ruwî le hellkşan krd? prsiyar lêreda eweye aya em tawane dijî kurdanî feylî deçête çi xane û şêwazêkî paktawkrdinewe?

- serok ms'ud barizanî le hemû kes ziyatir le wrdekarîyekanî cînosaydî feylîyekan şarezayî heye, barizanî defermwêt: «kurdanî feylî le barizanîyekan ziyatir cînosayd krawn», em karîzimaye katêk bergrî le kurdanî feylî dekat, bergrî le mêjuwî neteweyek dekat ke be drêjayî damezirandinî dewlletî 'êraq cînosayd krawn? kurdanî feylî be hoyi hellwêstî neteweyiyan û pallpşitîkrdinyan le mela mstefa barizanî ke be rêber û bawkî roḧîyi neteweyi kurdî dadenrêt, lelayen dujminanî kurdewe cînosayd kran. bawkm le sallî 1962 le şorrşî eylûlda be nasinawî «mîrwase» yekêk bû lewaneyi êzgeyi dengî kurdistaniyan geyandine ḧacî omeran, lew serdemewe ḧeres qewmî û dwatir be'sîyekanîş destiyan krd be pîlanêkî berinamedarrêjdraw bo bezoremilê rapêçkrdinî kurdanî feylî û zîndanîkrdin û kuşitinî gencekanman, tenanet be birriyarî jmare 474î (mcls qiyade alثure) destiyan brd bo pîrozîyi naw xêzanekan û ewaneyi kurdî feyliyan hênabû le hawserekaniyan ciyayan krdinewe, be hemû pêwerekan em cînosayde deçête çwarçêweyi tawanî dij be mirovayetî û amanc lêyi sirrîneweyi nasinameyi neteweyeke.

* amajet be şorrşî eylûl û rollî kurdanî feylî lew şorrşe û pallpşitîkrdinyan bo mela mstefa barizanî krd, ta çend kurdanî feylî rolliyan lew şorrşeda hebû?

- kurdanî feylî le hemuwan ziyatir le naw cergeyi beẍda pallpşitîyan le mela mstefa barizanî dekrd, ewan ta êstaş rêzêkî zoriyan bo remzî kurdayetî heye, mela mstefa barizanî û îdrîs barizanî û ms'ud barizanî sîmbulî neteweyî kurdin û dakokîkarî sersextî dozî rewayi netewekeyanin, feylîyekan cge leweyi weku dktor ce'fer mḧemed kerîm û ḧebîb mḧemed kerîm û yedulllla feylî û sedan têkoşerî dîke le rîzî pêşeweyi serkrdayetîyi partî bûn û lêprsirawêtî qutabiyan û afretan û zorbeyi payekanî dîkeyi partîyan bedestewe bû, le naw bazirgan û kasbikar û xellke asayiyekeşda rêz û xoşewîstîyi zoriyan bo barizanî hebû, kongreyi yekemî partî le xanuwî se'îd fehîmî feylî berrêwe çû ke le nzîkî xanuwî reşîd 'alî geylanî serok wezîran û nzîkî xanuwî se'îd qezazî wezîrî nawxo bû, emeş weku teḧedidayek bo şovênîyekan beweyi lenaw cergeyi beẍda kongreyi partî debestîn, tenanet kongreyi duwemîş le kîfaḧ û lenaw cergeyi beẍda le xanuwî 'elî ḧemdî bû ke ewîş feylî bû, kongreyi sêyemîş her le beẍda le mallî 'elî ḧemzeyi feylî bestira. le mallî her kurdêkî feylî le beẍda wêneyekî mela mstefa barizanî hebû, le bîrm dêt min mindall bûm, dû wêne le mallekemanda hellwasira bûn, min le dapîremm prsî ew dû wêneye kên? le wellamda gutî: «emeyan wêneyi emîr elmuiminîne û ewî dîkeyan wêneyi qurbanî bm mela mstefa barizanîye. yedulllla feylî berprsî lqî pêncî partî bû ke gewretirîn lqî partî bû, xo weku emaneyi êsta mamelleyi nedekrd, ew leser exlaq û reftar û krdeweyi mela mstefa barizanî perwerde krabû, boye herçî kurd hebû le beẍda le dewrî ew lqe kobibûnewe û be baregayi barizanîyan dadena, rêpêwanî kurdanî feylî bo pallpşitîkrdinî barizanî le rêkkewtininameyi 11î adar ke le naw gorrepanî teḧrîrî beẍda sazdra, rjêmî 'êraqî raçllekand, rjêmî 'êraq hergîz çawerrwanî ew cemawere zoreyi bo mela mstefa barizanî nedekrd, boye dezgakanî emin û îstxbarat destiyan be plan û hêrşkrdine ser kurdanî feylî krd û gutiyan: «kar wa birrwat mela mstefa barizanî û ms'ud barizanîyi kurrî le şaxekanewe kontirrollî naw cergeyi beẍda deken û grft û serêşeyi zorman bo drust deken..», em xoşewîstî û pallpşitîyeyi kurdanî feylî bo mela mstefa barizanî herwa le xorra nebû, barizanîyi nemir kurdanî feylîyi be berbestêkî pollayînî dadena le berdem şallawî şovênî û rq û qînî dujminanî kurd, grtûxanekanî nugreselman û ebuẍrêb û feysellîye û sedr û zîndanekanî muxaberat şahîdî cînosaydî gencekanmanin, keçî êsta pêm seyre partî le naw cergeyi beẍda wa kurdanî feylî feramoş krduwe.

* 'êraqî dwayi rûxanî rjêmî be's boçî cînosaydî kurdanî feylî wa pşitgwê xistuwe, aya boçî kurdanî feylî qerebû nekranewe?

- kurdanî feylî dewllemendî dewllemendekanî beẍda û 'êraq bûn, rjêmekanî 'êraq û le serûyanewe be'sîyekan qonaẍ be qonaẍ dijayetîyan krdîn û rapêçî zoremilêyi êran û aware û derbederî henderaniyan krdîn, serok barizanî le konfrranisekeda cextî leser tawanî 'ekaşat krdewe ke legell barizanîyekan kurdanî feylî taqîkrdineweyi kîmiyawî û bayolojîyan leser dekrdin, be hoyi kurdbûnmanewe le 'êraqda pşitgwê xirawîn û her emeşiyan lê çawerrwan dekeyin.

* le dwayi konfrranisî be cînosaydinasandinî tawanî dij be kurdanî feylî, aya hîç hengawêkî nwê nrawe, betaybetî ke serok barizanî dawayi krd, qerebuwî kurdanî feylî bikrêtewe û dameziraweyekîş bo bedwadaçûnî karubarekaniyan dabmezirêt?

- serok barizanî bo ême kurdanî feylî pşit û penaye, lêjineyek le beẍda damezirawe, min cêgrî serokî ew lêjineyem û leser pêşniyar û dawakarîyekanî serok barizanî kar dekeyin, bellam dawkarîn le partî giringîyi ziyatir be kurdanî feylî le beẍda bidat û bew şêweye mamelleman legell nekrêt û pêwîste be çawî serok barizanî mamelleman legellda bikrêt, taweku bitwanîn pêkewe mafe zewtkrawekanî kurdanî feylî le 'êraq bigerrênînewe û kurdîş pêgeyekî ziyatirî le naw cergeyi beẍda bo bigerrêtewe.

* bew pêyeyi bawkî reḧmetît yekêk buwe lewaneyi êzgeyi dengî kurdistanî geyande pemo, ḧez dekeyin le dwaprsiyarmanda basêkî ew êzgeyeman bo bikeyt?

- mela mstefa barizanî bîrokeyi eweyi hebû, êzgeyekî hebêt taweku dengî kurd bigate hemû kûçe û quşbinêkî 'êraq û wllatanî drawsê û cîhan, ewe bû le dwayi cengî duwemî cîhanî em êzgeye paşmaweyi ceng bû, le sallî 1962 be pareyi bazirgan û kasbikarekanî kurdanî feylî le ellmaniyawe kelupel û amêr û kerestekanî em êzgeye krrdra û geyşite kweyt û dwatir besira û lewêşewe bo beẍda, ew deme be lorîyekî marsîdis ke mullkî ḧemîd kerradî bû, şufêrekeşî ekrem kokî bû legell bawkmda êzgekeyan geyande ḧacî omeran, yekemîn kesîş ke têstî krd û gutî: «êre dengî kurdistane» tallîb cebar dawd melekşahî bû ke ewîş kurdî feylî bû, emeş leser dawayi serkrde îdrîs barizanî bû, ew keseyi le nawerrastî wênekeyi geyandinî êzgeke bo ḧacî omeran derdekewêt, bawkî reḧmetîyi mine.