كاری میدیا و راگەیاندن لە هەر وڵاتێكدا بایەخی خۆی هەیە، میدیاكارانیش پێگە و قورسایی خۆیانیان هەیە. بەڵام لە زۆر وڵاتدا بە كوردستانیشەوە، میدیاكاری ئافرەت زۆر جار كێشە و گرفتی گەورەی بۆ دروست دەكرێت و، زیاتریش بە هۆی ئەوەی كارەكەی لە دەست نەدات، ناچار دەیشارێتەوە، بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان-یش داوا دەكەن پشتگیریی خانمانی میدیاكار و پارێزگاریكردنیان لە گێچەڵ و دەستدرێژی بەیاسا رێكبخرێت.

گوڵان: كۆمەڵایەتی


«لە رۆژنامەیەكی بەناوبانگی عێراقی وەك پەیامنێر كارم دەكرد، مامەڵەی سەرنووسەر لەگەڵ كارمەندەكان و لەگەڵ منیش مامەڵەیەكی باوكانە بوو، بەڵام بەرپرسی بەشێكی رۆژنامەكە بەهۆی ئەوەی تەسلیمی حەزەكانی نەدەبووم، هەمیشە بیانووی بە كارەكانم دەگرت و، كارە مەیدانییەكانمی رەت دەكردەوە، تەنانەت هەڕەشەی نان بڕینی لێ دەكردم.» ئەوە قسەی سەلوا عەبدولجەبار بوو، وەك خۆی باسی دەكات، لەپێناو «پاراستنی كەرامەت و كەسایەتی» كارەكەی لە دەست داوە، هەر لەو بارەیەوە دەڵێت: «فشاری ئەو پیاوە رۆژ لە دوای رۆژ زیاتر دەبوو، بەڵام لە ترسی ئابڕووچوون نەمتوانی لای سەرنووسەر باسی بكەم، چونكە دڵنیا بووم سەرنووسەر چەند كەسێكی باش بێت، باوەڕ بەو دەكات، نەك بە من، ئەو كارمەندی چەندین ساڵەی ئەو بوو، لێرەوە داواكارم بۆ ئێمەی ئافرەتان جیهەتێك لە سەرووی هەموو كارمەندانەوە هەبێت بۆ ئەوەی بتوانین كێشەكانی خۆمان باس بكەین، بێ ئەوەی ترسی لە دەستدانی كارەكەمان هەبێت».

لانە ئامانج پارێزەر و سەرۆكی رێكخراوی لانەی ژنان، كە ئەزموونی كاری رۆژنامەنووسیشی هەیە، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «هەرچەند ئامارێكی وردمان لە بەردەستدا نییە، بەڵام هەراسانكردنی خانمان لە شوێنی كاردا رووی لە زیادبوون كردووە، مەترسیی ئەو هەراسانكردنەش لەسەر خانمانی رۆژنامەنووس لە شوێنی كار و لە دەرەوەی شوێنی كارەكەی زیاترە، هۆكاری نەبوونی ئاماریش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، كە ژنان كاتێك رووبەڕووی ئەم جۆرە توندوتیژییە دەبنەوە، ناوێرن یان شەرم دەكەن، یانیش ترسی لە دەستدانی كارەكەیان وادەكات، بێدەنگی هەڵبژێرن، بەڵام بەپێی ئەو زانیارییانەی لەبەردەستدایە رێژەكە لە بەرزبوونەوەدایە.» گوتیشی: «بێگومان گێچەڵ پێكردن و هەموو ئەو شێوازە نامرۆیی و توندتیژییانەی بەرامبەر كەسی قوربانی دەكرێ، كاریگەریی درێژخایەن و هەندێ جار هەمیشەیی لەسەر دەروون و ژیانی قوربانی بەجێ دێڵێت. هەندێ جار نیشانەكان تێپەڕن و ئەو كەسە دەتوانێ بەسەریاندا زاڵ بێت، وەلێ زۆر كات نیشانەكان تەنانەت مەترسیداریشن، بۆ نموونە، دەگاتە ئاستی تووشبوون بە جۆرەها حاڵەتی دەروونی، وەك فۆبیای سێكس، خەمۆكی و خۆكوشتن، سەرباری تووشبوون بە جۆرەها لادانی رەفتاری و سێكسی، بەتایبەتی كاتێ قوربانی لە منداڵیدا دووچاری ئەو حاڵەتانە دەبێت. بۆ نموونە دەشێ ببێتە كەسێكی هۆمۆسێكواڵ و لە رووی سێكسییەوە تەنیا هاوتوخمەكەی خۆی سەرنجی رابكێشێ.هەرچەندە لە هەردووكیاندا زۆربەی كات كەسی قوربانی توخمی مێینەیە، یان منداڵە، وەلێ جیاوازیی هەیە لەنێوان گێچەڵ پێكردن و دەستدرێژیی سێكسی، لەم بارەدا دەشێ هێزی جەستەیی، هەڕەشە و توندوتیژی روو بدات، وێڕای فەرامۆشكردنی ناڕەزایی و هاوار و رەتكردنەوەی قوربانییەكە، هەروەها رەفتاری سێكسیی نەخواستراوە، لە رێی بەركەوتن و دەستلێدانی جەستەیی، یان ئاماژەی جەستەیی وەك ئاماژەی چاو، یان لە رێی وشە و دەستەواژەی سێكسییەوە. شوێنە گشتییەكان و شوێنی ئیشكردن بەتایبەت ئافرەتان و كچان هەراسان دەكرێن لە شوێنی كارەكانیاندا، بۆیە پێویستە پارێزگاریكردنیان لە گێچەڵ و دەستدرێژی بەیاسا رێكبخرێت».
د. نەزاكەت حسێن سكرتێری لیژنەی داكۆكی لەئازادیی رۆژنامەنووسی ومافی رۆژنامەنووسان، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «بواری رۆژنامەگەری یەكێكە لەوبوارانەی كە چ بەهۆی ئەوەی رژێمی بەعس راگەیاندنەكانی كۆنتڕۆڵ كردبوو، دەرفەت لەبەردەم ژن و تەنانەت پیاوی رۆژنامەنووسی كورد نەبووە كە بچێتە ئەو بوارەوە، تەنیا ژمارەیەكی كەم نەبێت، ئەوانیش بەردەوام بەربەستیان بۆ دروست كراوە. دوای راپەڕینی ١٩٩١،هەرێمی كوردستان ژینگەیەكی لەبارترو ئازادتری بۆ كاری راگەیاندن و رۆژنامەگەری رەخساند، ئەگەرچی تا ماوەیەك و بگرە تا ئێستاش لەرووی پێگەو وێنەو بوونی ژن و چەندێتی و چۆنیەتییەكەی لەناو دەزگاكانی راگەیاندن جێگای مشتومڕە كە لەئاست پێویستدا نییە، لەگەڵ ئەم بابەتەشدا پرسی دیكە هەن تایبەت بە كاری میدیایی ورۆژنامەنووسی مێینە كە جیهانییەو رێكخراوەكانی تایبەت بە ژنان و رۆژنامەگەری لەجیهاندا توێژینەوەو كۆنفڕانس و سیمیناری تایبەتی لەبارەوە دەكەن و، بەهەندوەریان گرتووە، ئەوانیش مەسەلەی جیاكاری لەكرێ و پێدانی پێگەو دەرفەت رەخساندن و گێچەڵ پێكردن ومامەڵەی ناتەندروستە لەگەڵ ژنانی رۆژنامەنووس، كە ئەمە مەترسییەكی گەورەیە، چونكە ئەوەی ئەمڕۆ هەیە لەچوونە پێش وبەشداریی ژن لەم بوارەدا، خەبات وشۆڕشی كولتووریی ویست تا ژنان بێنە ئەم مەیدانەو كاربكەن، چەندین ژن قوربانییان داوە بە رووبەڕووبوونەوەی توندوتیژی بەرامبەری لەلایەن خێزان، یان كۆمەڵگەوە، تەنها لەبەرئەوەی لە راگەیاندن كاریان كردووە، بەڵام ئەگەر رێگری لە جیاكاری و دیاردەی گێچەڵ پێكردن بە ژن نەكرێت، رەوتەكە لەكەداردەبێت و، لەم بوارەدا پاشەكشەی ژنان دروست دەبێت.»
د. نەزاكەت حسێن، ئەوەشی خستەڕوو كە لیژنەی داكۆكی لە رۆژنامەنووسی ومافی رۆژنامەنووسان لەسەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان، چەندین داتاو سكاڵایان بەدەست گەیشتووە، لەلایەن رۆژنامەنووسانی ئافرەت كە «لەدەزگاكانی راگەیاندن مامەڵەی ناتەندروست وجیاكارییان بەرامبەر ئەنجام دراوە». بۆ زانینی ئاست و رێژەو جۆرو راستی و دروستیی بابەتەكە، راپرسییەكمان لەگەڵ ٧٠ ژنە رۆژنامەنووسی چالاك ومەیدانی كرد لەتێكڕای دەزگا راگەیاندنەكانی هەرێمی كوردستان، بەداخەوە بۆمان دەركەوت، تەنیا حاڵەت نییە، بەڵكو دیاردەیەو پێویستە هەوڵی جددی بۆ بدرێت و، ژینگەیەكی لەبار بۆ كاری رۆژنامەنووسی بەگشتی و رۆژنامەنووسی ژنان بەتایبەتی دروست بكرێت.» پێشنیاری رۆژنامەنووسانی مێینەی بەشداربووی راپرسییەكەش بۆ چارەسەری ئەو بارودۆخە بەم جۆرە دەستنیشان كرد:
١-پشتگیری بۆ ژنانی رۆژنامەنووس و پارێزگاریكردنیان لە گێچەڵ وئیستیغلالكردن بەیاسا رێكبخرێت و، ئەم جۆرە كارانە بەتاوان هەژمار بكرێت.لەهەمان كاتدا رەچاوی بارودۆخی تایبەتیی رۆژنامەنوسانی مێینە بكرێت لە پاراستنی ماف بەتایبەتی لەكاتی منداڵبوون و مۆڵەتی دایكایەتی و دابینكردنی دایەنگە بۆ منداڵەكانیان لەناو دەزگاكانی راگەیاندن.
٢-كردنەوەی خولی هۆشیاری بۆ هەردوو رەگەز لەسەر ئەو بابەتە.
٣-سەندیكا هۆشداری بداتە دەزگاكانی راگەیاندن لەم جۆرە پێشێلكارییانە.
٤-چاودێریكردن و بەدواداچوون لەلایەن سەندیكاوە بۆ ئەم كارانە و بۆ چاودێریی ئەم بارودۆخە.
٥-سزادانی ئەو كەسانەی ئەم كارانە بەرامبەر ژنانی رۆژنامەنووسدەكەن.
٦-ژنان لەناو دەزگاكان بخرێنە شوێنی بڕیارەوە و جیاكاری نەكرێت لە پێدانی پێگەو هەل بۆ هەردوو رەگەز.
٧-پابەندبوونی دەزگاكانی راگەیاندن بە گرێبەست و پاراستنی مافی رۆژنامەنووسانی گرێبەست بە پشتبەستن بەو رێكارە یاساییانەی كە یاسای ژمارە ٣٥ی رۆژنامەگەریی هەرێمی كوردستان ساڵی ٢٠٠٧ لە مادەی حەوتەم لە هەردوو بڕگەی شەشەم و حەوتەم ئاماژەی پێكردووە».