گەشتی من بۆ كوردستانی عێراق، بەتایبەتی بۆ هەولێر بە ناسەركەوتوویی دەستیپیكرد، هەستیاری بەرامبەر وشەی كوردستان لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی ئەتاتورك لە ئەستەنبوڵ هەندێك ناخۆش بوو، هەر چەندە هەموو دۆكیۆمێنتەكانم تەواو و بێكەموكوڕی بوو، تەنها دەبوایە چەند كاتژمێرێك لەو فرۆكەخانەیە بمێنمەوە و هیچی تر، چونكە ترانزیتم هەبوو، تاوەكو بچمە شاری هەولێر- پایتەختی كوردستانی عێراق، بۆ بەشداریكردن لە كۆنفرانسی زانستی نیودەوڵەتی، بەڵام ئەوان بەبێ هۆكارێكی رەوا شەو و رۆژێك منیان لە فڕۆكەخانەدا راگرت.
پێش ئەوەی بچمە كوردستانی عێراق، كەمێك زانیاریم لەبارەی كوردەوە هەبوو، بەڵام پێویستە ئەو راستییە بدركێنم كە زانیارییەكانی من هەڵە بوون، چونكە وێنەیەكی نێگەتیڤیان بەكورد دەبەخشی، ئەمەش فۆرمولە ببوو لە ژێر كاریگەری ئامرازەكانی پەیوەندی جەماوەری، بۆ نموونە كورد شەڕخواز و تیرۆریستن. دواتر لە هەندێك سەرچاوەوە زانیاری نوێم پەیدا كرد، ئەوەی من زانیم نەتەوەیی كورد بەرگری لە خۆی دەكات لە دژی لەناوچوونی شوناس و كولتووری خۆی.
بۆمن ئەستەم بوو وێناكردنی خەڵكێك كە مێژوویەكی تراژیدیان هەیە، 4 هەزار گوندی روخاو و كوشتنی 182 هەزار كەس لەسەروبەندی پرۆسەی ئەنفال 1988 لەلایەن رژێمی بەعس، كیمیابارانكردنی قورسی شاری هەڵەبجە كە 5 هەزار كەس كوژراو و زیاتر لە 10 هەزار كەسیش برینداربوون، وەكو لە میدیاكان بڵاودەكرێتەوە تائێستاش خەڵكی هەڵەبجە دەبنە قوربانی ئەو كردەوەیە. ئەمە جگە لە ئەنفالكردنی بارزانییەكان كە بەپێی زانیاریی میدیاكان 8 هەزار كەسن.
من پرسیارم لەخۆم كرد، چۆن مرۆڤ دەتوانێت بەو شێوەیە مرۆڤی تر لەناو ببات كە هەڵگری هەمان ئاین و لە هەمان وڵاتدا دەژین؟ ئایا خەتای كورد چییە؟ دواتر زانیم كورد خەتابارە تەنها لەبەرئەوەی ئەوان كوردن.
بەهۆی ئەو زانیارییانەی لەبارەی كوردستانەوە هەمبوو، چاوەڕێم نەدەكرد هەولێر شارێكی قەرەباڵغ و هاوچەرخ بێت. وەكو كۆمەڵناسێك من تێدەگەم لە مانای یەكەم بینینی وڵاتیكی تر، یەكەم تێڕوانین (انگباع) و چاوەڕوان نەكردی من بریتی بوو لە فڕۆكەخانەی هەولێری نیودەوڵەتی، بەپێچەوانەی ئەوەی لەگەل من كرا لە فرۆكەخانەی ئەتاتورك، لە فڕۆكەخانەی هەولێر كارمەندی زۆر باشم بینی، كە بەخۆشحاڵیەوە دوكیۆمینتی منیان فۆرمولە كرد. خودی فڕۆكەخانە وێنەیەكی جوانی كوردستان پیشان دەدات، رووناك، پاك، ئەندازەیەكی ئارخیتوكتۆری جوان و هاوچەرخ و تاد، ئەمانە وەسفی فڕۆكەخانەی هەولێری نیودەوڵەتین، دەشێت ئەمە شوناسی فڕۆكەخانەكە بێت. دواتر زانیم كە لە هەولێر فڕۆكەخانەیەكی تر هەیە، واتا كورد لە ماوەی 10 ساڵدا دوو فڕۆكەخانەی دروست كردووە.
من چاوەڕێم نەدەكرد شەقامەكانی هەولێر پڕی تەكسی و ئۆتۆمبێلی مۆدێل بەرز بێت، كە زۆربەیان رەنگیان سپی بوو، دواتر هۆكاری ئەوەم زانی كە لە هاویندا ئەو وڵاتە گەرم دەبێت و رەنگی سپیش تیشكی رۆژ ئاوەژوو دەكاتەوە. بۆیە رەنگی سپی رەنگێكی خوازراوە لەلایەن هاوڵاتیانەوە.
لە هەولێر دروستكردنی باڵەخانە، هۆتێل، رێگای پانوبەرین، خانوو، سەنتەری بازرگانی و ..تاد، هەروەها لە دوكان و بازاڕەكاندا كەلوپەلی بازرگانی و خواردەمەنی وڵاتی جیاجیا دەبینیرێت.
بەڕێوەبەرانی كۆنفرانسی زانكۆی سەلاحەدین، بەشداربووانی كۆنفرانسیان لە باشترین هۆتیل لەجۆری ئەوروپی دابەزاند، لەوێدا خزمەتگوزاری زۆر باش بوو، ئەنتەرنیت 24 كاتژمێر هەبوو، خواردنی بەیانیان جۆراوجۆر بوو (ئەوروپی، ئینگلیزی، كوردی)، لە هۆتیل هەست بەهێمنی و ئارامی دەكرد. دەمەوێت بڵێم كە كوردستانی عێراق ئەو ناوچەیەیە كەوا لە هەواڵی تەلەفزیۆنی ئۆكراینی و رووسی نایبینی، كوردستان ئارام و هێمنە، بەخێرایی شارەكان گەشە دەكەن، سروشتیكی زۆر جوانیان هەیە، خەڵكەكەی میواندۆستن.
لە ئۆكراینا و رووسیا لە تەلەفزیۆنەكاندا راپۆرت دەكرێت لە بارەی رەوشی عێراق، كە تێیدا كارەبا نیە، ئاوی پاك نییە، مرۆڤ گیان لەدەست دەدات بەهۆی كاری تیرۆریستی، بەڵام لەراستیدا واقیعی كوردستانی عێراق، بەتایبەتی هەولێر تەواو جیاوازە لەو واقیعەی كە لە شوێنەكانی تری عێراقدا هەیە. هەر لەبەرئەوەشە مرۆڤ لەوڵاتانی جیاواز دەچنە كوردستان تاوەكو بژین و كاربكەن، كۆمپانیای بیانی ئیستیسمار دەكەن، لەرێگەی ئابووری چالاكانە بەشداری گەشەسەندنی كوردستان دەكەن، بەڵام ئێمە ناتوانین ئەمە لەبارەی عێراقەوە بڵێین.
من حەز دەكەم تەلەفزیۆنی ئۆكراینی و روسی واقیعی بارودۆخی كوردستانی عێراق پێشانی بینەرەكانی بدەن، تاوەكو پسپۆرەكانی ئۆكراینی نەترسن بچنە كوردستان، بۆ مەبەستی ژیان و كاركردن، كۆمپانیا ئۆكراینەكان بزنسی خۆیان گەشەپێبدەن، بەشداری لە گەشەسەندنی كوردستان بكەن.
كورد زۆر باش یارمەتییەكانی ئەمریكا بەكاردەهێنێ، لەبەرئەوەی لە مێژوویی كوردا لەلایەن رژێمەكانی عێراقەوە زۆر زوڵم و زۆرداری لە كورد كراوە، ئەمە لەلایەك و لەلایەكیتردا دەسەڵاتی كوردستان هزرێكی سەردەمی هەیە، چونكە ئەوان گوێ لە بیروبۆچوونی زانایانی كورد دەگرن، ئەوانەی ماوەیەكی زۆر لە وڵاتانی تردا ژیاون و كاریان كردووە و ئێستا گەڕاونەتەوە كوردستان. دەسەڵاتی كوردی پرس بەو زانایە بیانیانەش دەكات كە سەردانی كوردستان دەكەن. لە كوردستاندا دەسەڵات پەیوەندی هاوبەش دروست دەكات لەگەڵ كۆمپانیاكانی وڵاتانی جیاجیا، بەتایبەتی كۆمپانیای نەوت و گاز، كاتێك من پرسیم لەبارەی هۆكاری سەرەكی گەشەسەندنی كوردستان، وتیان ئەمە بەهۆی خزمەتی نێچیروان بارزانی سەرۆكی حكومەت و ئەندامانی تری حكومەتی كوردستانە.
ئەوەی دەچێتە كوردستانی عێراق یەكسەر ئەو راستییە دەبینیت كە ئاستی دەستكەوتی خەڵك بەرزە، ئەم ئەنجامەم دەستكەوت، لەوكاتەی لە سەنتەری بازرگانی (ماجیدی مۆڵ و فامیلی مۆڵ) بووم، لەوێدا كەلوپەلی ئاستبەرز و گرانبەها زۆرە، خەڵك پارەی هەیە تاوەكو بتوانێت بیانكرێت (بۆ نموونە، مۆبایلی سامسونج گەلاسكی-4، ئایفۆن-5) جلوبەرگی گرانبەهای توركی و ئەوروپی و چینی و وڵاتانی دیكە. لەشەقامەكاندا ئۆتۆمبێلی زۆر نوێ و گرانبەها دەروات.
لەوكاتەی ئۆتۆمبیلی گرنبەها هەیە، بەڵام من دەبینیم كە بەزاندنی یاسای هاتوچۆش هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا كە پەیوەندیەكی لیبوردەی لە نێوان شۆفیران و پیادەدا هەیە.
شاری هەولێر لە ساڵی 2014دا هەڵبژێردراوە بۆ پایتەختی گەشتیاری وڵاتانی عەرەبی، هەر چەند هەولێر شارێكی عەرەبی نییە، بەڵكو شاری كوردانە.
من دڵنیام لەوەی كە نە ئۆكراینا و نەروسیا ئەو راستییە نازانن كە لە وڵاتانی عەربیدا پێشبركێ روویداوە بۆ مافی هەڵبژاردنی پایتەختی گەشتیاری، لەو پێشبركێیەدا شارەكانی ئیماراتی عەرەبی و قەتەر و وڵاتانی تر بەشداریان تێدا كردووە، تیایدا هەولێر سەركەوت و هەڵبژێردرا بە پایتەختی گەشتیاری وڵاتانی عەرەبی، بەڵام بۆچی؟ لەبەرئەوەی
1- بوونی رەوشێكی ئارام و ئاسایش كە پێشتر قسەمان لەبارەوە كرد.
2- رێگای باش، بوونی پاركی جۆراوجۆر لە شاردا.
3- چەندایەتی و چۆنایەتی هۆتێل و چێشتخانە بەستانداری جیهانی.
4- بوونی شوێنگەلێكی مێژوویی وەكو قەلاو و منارە، كە بەیەكێك لە شوێنە دێرینەكانی جیهان دادەنرێت.
5- بوونی شوێنگەلێكی گەشتیاری (بۆ نموونە شەقلاوە، گەلی عەلی بەگ، جوندیان و بێخال..تاد)
6- پارێزگاری هەولێر (نەوزاد هادی) ئیدارەی شار دەكات بەشێوەیەك كە خەڵك بێنە ئەو شارە و هەست بەئارامی و خزمەتگوزاری بكەن.
7- كولتووری خەڵكی شاری هەولێر بەشێوەیەكە خەڵكی بیانی لەنێویاندا هەست بەنامۆیی ناكات، لەگەڵ ئەمەشدا خەڵكی هەولێر زۆر دەستپاكن و دزی ناكەن.
لەشاری هەولێردا لەنێوان قوتابیانی زانكۆدا رێژەیەكی زۆر ئافرەت (رەگەزی مێ) هەیە، لەنێو بەشداربووانی كۆنفرانس كە من تیایدا بەشداریم كرد زۆر ئافرەتی بەشدار بوو هەبوو، لەنێو شەقامەكاندا زۆر ئافرەتم بینی كە شۆفێریان دەكرد، لە كەناڵەكانی راگەیاندن (TV) زانیم كە پەرلەمانتار و وەزیری ئافرەت هەیە، ئەمە گەواهیدەری جولەی وڵات (كوردستان) بە ئاراستەی كۆمەڵگای مەدەنی دەكەن، بەوەی ئارەزووی بەرجەستەكردنی مافی مرۆڤ دەكەن.
هەرچەندە لە ئۆكراینا ستریاتیپ هەیە لەبارەی بێرێزیكردن موسلمانان بەگشتی (كە كورد یەكێكە لەوان) لە بەرامبەر ئافرەتاندا، بەڵام من لەخێزانی كوردیدا ژیاوم، بینیم كەوا بەشێك لە ئافرەتانی كورد ترادیسۆنەكانی ئیسلام جێبەجێ ناكەن، دەموچاویان ناشارنەوە، كار دەكەن لە دامەزراوەكانی دەوڵەت، لە پۆلیس، لە هێزی پێشمەرگە ..تاد، پێموایە ئەمە ئامانجی سیاسی گرنگی ئەم چەند ساڵەی رابردووی كوردستانە.
لە رۆژگاری ئەمڕۆدا گەلێك كەس جیهاندا لەبارەی ئیسلام دەنووسن، خاسیەتی نێگەتیڤ بە ئیسلام دەبەخشن، بەتایبەتی لە پەیوەندی نێوان ئیسلام و پەیڕەوكارانی ئاینی تر. من وەكو كۆمەڵناسێك كە هەڵگری ئاینی مەسیحیم، دەمەوێ بەهەموو ئەوانە بلێم كە پێیانوایە پەیوەندی ئیسلام لەگەڵ پەیڕەوكارانی ئاینی تر ناتەندروستە، بڕۆنە كوردستانی عێراق، بەتایبەتی شاری هەولێر و بەچاوی خۆتان دەبینن كە پەیوەندی نێوان پەیرەوكارانی ئیسلام و ئاینی تر (مەسیحی، كاكەیی، ئێزیدی) چەند ئاسایی و بێكێشەیە. لە هەولێردا ئێمە وێنەی ئیسلامێك دەبینین كە تەواو جیاوازە لە ئیسلام لە ولاتانی تردا.
بەهەمووی 22 ساڵە كورد لە كوردستانی عێراقدا ئازادی بەدەستهێناوە، ئەگەر بە بەردەوام وڵات بە رێگەی مۆدیرنە بڕوات، ئەوا دوای چەند سالێكی تر دەبێتە وڵاتێكی گەشەسەندوو، بەشێوەیەك هەموو جیهان وەكو ولاتیكی سەركەوتوو و ناودار سەیری دەكەن، بەتایبەتی ئەمە پەیوەستە بەپایتەختی كوردستان، شاری هەولێر.

• مامۆستای زانكۆی رۆژهەڵاتی نیشتمانی ئۆكراین، (ڤلادیمێر دال)

وەرگێڕانی لە رووسییەوە: زیرەك عەبدوڵڵا