مرۆڤ دەستکەوتی ژینگەیە، ژینگەی کوردستانیش بەداخەوە ژینگەیەکی تەندوروست نەبووە تا ئێستا. هەم ڕژیمە یەک لە دوای یەکەکانی عێراقی فاشی کاری زۆری کردووە بۆ خوڵقاندنی دووبەرەکی، هەمیش بەرژەوەندی هەندێ کەس و لایەنی نێوەخۆیی بووەتە هۆی ئەوەی نەتوانن یەکتر قبوڵ بکەن. چون دەمانتوانی سەرکەوتووتر بین، بەمەرجێک خۆمان زوو لە گەڵ هەلومەرج و ڕووداوەکانی ناوچەی ناڤین بگونجاندبایە و بۆ نموونە 16ی ئۆکتۆبەری 2017 ەیان نەکردبا بە دەروازەیەک بۆ نەهامەتی و لەباربردنی دەستکەوتە بەدەست هاتووەکانی گەلی کوردستان و دەستمان بکردبایە بە پەروەردەیەکی ئینتیمایی نیشتیمانی سیستماتیک و خۆ ئامادەکردن بۆ قۆناغەکانی دواتری دوای بەرگریکردن لە کەرکوک.
دەخوازم ئەم هەڵبژاردنە، سەرتایەک بێت بۆ بەخۆداچونەوەو خۆڕێکخستەوەی نێوماڵ و داننان بە شێوازی دیموکراسیەت و قبوڵکردنی ئەنجامی هەڵبژاردن، هەلومەرجی ئێستاش ئەوە دەخوازێ کە بۆ قۆناغی دوای هەڵبژاردن، مەغزای "ڕا" گۆڕینەوە و کۆدەنگی فراوانتر بکرێت و ئاڵ و گۆڕی تێروانینی چڕتر و زیاتری هەموولایەنەكانی بە دوادا بێت بۆ دەرباز بوون بە کەمترین زیان لەو قۆناغە و لەهەر بارگرژیەكی زیاتر كە كاریگەری هەبێت لەسەر رەنگڕێژكردنی ئایندەی كوردستان.
هەڵبژاردن هەوڵێكە بۆ نزیككردنەوە و یەكخستنی ڕەنگ و دەنگەكان، وە قبوڵکردنی شیاوو شیاوتر لە نێو قەوارە سیاسیەکانی کۆمەڵگاداو داننان بە بوونی حیزبی شایستە بۆ فەرمانڕەوایی کردن. نەک بکرێتە فاکتەر بۆ ڕشتنی ڕقو قین لە کەسێک و سڕینەوەی لایەنێکی تر، یاخود ناشرینکردنی جوانیەکان، جێی داخە كە بە هۆکاری 16ی ئۆکتۆبەر و هەندێ ڕووداوی دواتر هەست دەكرێت ناو ماڵی كورد لە كاتێكی هەستیاردا، وەك پێویست ڕێكخراو نیە، وە ئاشتەوایی سیاسی و کۆمەڵایەتیش لەبەین براوە، لەكاتێكدا كە بە بەراورد لەگەڵ هەموو ساڵانی ڕابردوو بە تایبەتی لە دوای 2003 وە ناو ماڵی كورد ڕۆژ بە دوای ڕۆژ پێویستی بە یەكڕیزی و تەبایی و یەكدەنگی زیاتر هەیە.
یەكڕیزی و تەبایی و یەكدەنگی و هاوهەڵوێستی و هەماهەنگی لە كوێ‌ و لە چ كاتێك؟!
٭ لە بەرامبەر کەلەکۆمەیەک کە لەسەر لێواری تەقینەوەو شکستخوارنە.
٭ لە خۆرهەڵاتی ناڤین كە خەریكە گڕ دەگرێت یان بە فیعلی گڕی گرتووە لە نێوان دوو بلوکی زلهێز.
٭لە پارچەیەك لە جیهان كە ململانێ‌ ی زلهێزەكان و هێزەهەرێمایەتیەكان و دریژ كراوەكانیان خەریكی تەسفیەی بەرژەوەندیەكانن و داڕشتنەوەی نەخشەکەین.
دەبێ پێمان وابێ کە ناكرێت بە جیا سەیری یاریکەری كوردستان بكرێت بە دابڕاوی بە بێ‌ ئەوەی بە گەورەتر و دوور تر تەماشای نەخشەی ململانێ‌ ی هێز لە جیهان و هەرێم و عیراقی فاشی لە دەوروبەرمان نەكەین و دیراسەت و لێكۆڵینەوە لەسەر كاریگەریەكانی ئەم ململانێیانە لەسەر باری سەقامگیری و پێشكەوتنی سیاسی لە هەرێمی كوردستان و هەوڵی وڵاتانی نەوچەیی بۆ بەچۆکدابردنی ئەو پێشکەوتن و پێشڤەچوونانە و بە پێچەوانەشەوە نا سەقامگیری و گرژی سیاسی کە بۆیان وەپێشهێناوین لە نێوەخۆی هەرێمی کوردستان نەكەین.
بە کورتی لەسەر ئاستی دوونیا ناشێ ئەو ململانێیە نادیدە بگرین لە پازدە ساڵی چوویی کە بە شێوەیەك لە شێوەكان کپکرابوو، كەچی لە یەک و دوو هەفتەی چوویی زۆر بە زەقی لە نێوان ئەمریكا و رۆژئاوا لە لایەك و ڕوسیا و چین لە لایەكی ترەوە لەسەر بەرژەوەندیەكانیان لە خۆرهەڵاتی ناڤین و پشتگیریكردن و دژایەتیكردنیان بۆ خەڵکی سوریە چووە قۆناغێکی هەستیارتر.
وە ململانێی توركیا لە لایەك و ئیران لەلایەكی ترەوە لەگەڵ هاومەزهەب و دۆستەكانیان، بۆ دەستڕۆیشتن و باڵا دەستی لە خۆرهەڵاتی ناڤین بە گشتی، وە بە تایبەتیتریش لە سوریە و لە عیراق زۆر بە ئاشكرایی بەرجەستە بووە.
كوردستان بە هۆکاری هەڵكەوتە جوگرافیەكەی دەكەوێتە سەنتەری ئەو ململانێیانە و بەدەر نیە لە كێشكردن و كاریگەری و كارتێكردن و یاریکردن.
لە كاتێكیشدا بەشێكی زۆری لایەنە سیاسیەکانی كوردستان داوای یەكخستنی نێوماڵی کوردی دەكەن، بەهۆکاری هەر ئەگەرێکی لێدان و لاوازبوونی دەستی ئێران، عیراق دەکەوێتە سەر لێواری تەقینەوەو ناهەمواری زیارتر، دەکەوێتە سەر لێواری گڕگرتن و شەڕێكی تایفی و مەزهەبی نێوەخۆیی،، كە كەس نازانێت ئەگەر ڕووی دا ئاكامەكانی بە چ دەگات و چارەنووسی ئەو نەخشەیەی کە سەرۆک وەزیرانەکەی پێیەوە مەغڕووڕ بووە چ دەبێت.

مادامەکی بایکۆتی پڕۆسەی هەڵبژاردنی عێراق نەکرا کە من نامەوێ بچمە ناو هۆکارو ووردەکاریەکەی.. خەڵكی كوردستان و ئەو لایەنە سیاسیانەی كە نوێنەرایەتی ئەو میللەتە دەكەن كە ڕۆژێ هات و كوردستان لە ژێر هەڕەشەی هەر جۆر پروشک بەركەوتن یان گڕگرتنی فیعلی بێت، ئەوا بەرژەوەندی باڵای كوردستان وا دەخوازێت كە لایەنە سیاسیەكان تەجاوزی هەندێ‌ بەرژەوەندی بچووك و خیلافاتی بچووك بە بەراورد لەگەڵ گەورەیی تەحەدیەكان بكەن. بۆ ئەوەی كوردستان بە ناو ماڵێكی رێكخراو و ئامادەوە، بە بەرچاو ڕوونی و ووریاییەوە مامەڵە لەگەڵ هەر پێشهات و هەر ئەگەرێك بكات كە ڕوو بە ڕوومان دەبێتەوە.
پێم وایە ئەولەویەتی قۆناغی دوای هەڵبژاردن ڕێكخستنەوەی نێو ماڵی كوردستانە، بە ڕەچاوکردن و قەبوڵکردنی بەرئەنجامەکانی هەڵبژاردن لابردنی هەر جۆرێكی گومان لەسەر جدی بوون و مەبدەئی بوونمان لەسەر پێكەوە ژیانی ئاشتیانەی سەرجەم نەتەوە و پێكهاتە ئیسنی ودینیەكان، لابردنی هەر جۆرێكی گومان لەسەر تەبایی و پێویستی بەیەكەوە ژیان و گوزەران و كاركردن و هەبوونی استقرار و ئاشتەوایی و هەبوونی عیلاقاتێكی متەوازون لە نێوان سەرجەم پێكهاتە و حیزبە سیاسیەكان بە دەسەڵات و بێ دەسەڵات، چون پاراستنی دەستكەوتەكان و بارو دۆخی ئێستا ئەركی پارتی دیموکراتی کوردستان بە تەنها نیە، بەڵكو ئەركی هەر لایەنێکی سیاسی و ڕێکخراوەکانی مەدەنی و تاک بە تاکی کوردە.
ئەگەرچی پارتی دیموکراتی کوردستان لە زۆرێک لە پرسە چارەنووسسازەکان و پرسە نیشتیمانیەکان تەنها هێشتراوەتەوە و لە بەرپرسیارێتیش ڕای نەکردووە و ئەولەویەتیشی رژدبوونە بۆ بەدیهێنانی ماف و ئازادیەکانی گەل و پرۆسەی چاكسازی و بەدامەزراوەیی كردنی كارەكان و باڵا دەستی یاسا و موئەسەساتی دادوەری و ڕوو بە ڕوو بونەوەی دیاردە سیاسی وئیداری و كۆمەڵایەتیە نەشیاوەكان .
گومانیشم نیە کە پارتی بۆ قۆناغی دوای هەڵبژاردنی عێراق بۆ ئەو بارو دۆخە پێداگیری دەکات لەسەر بەرژەوەندیە باڵاكانی هەرێمی كوردستان و شەڕاكەت لە حوكم نەوەك ئینفراد لە حوكم. وە لانەدان لە مەبدەئی تەوافق و یاری نەكردن بە كارتی مەزهەبی و تایەفی، یان زۆرینەو کەمینە. وە ئیقسا نەكردنی هیچ پێكهاتەیەكی نەتەوەیی یان دینی و هەنگاو نان بەرەو هێوركردنەوەی بارو دۆخی هەنوکە.
بە تەئكید یەكخستنی دەنگەكانمان لەو هەڵبژاردنەدا، هەنگاو هەڵێنانێكی مەزنە بەرەو تێپەراندنی قۆناغی پڕ مەترسی گەلەکۆمەکەو نزیکتربوون لە ڕاکێشانی کارتی ڕێفراندۆم بۆ سەربەخۆیی کوردستان لە ئان و ساتی گونجاودا.

هادی باڵەیی