ئەگەر باوەڕ بەوە بهێنین كە دۆزی ژن دۆزێكی ئینسانییە، تەنیا كێشەی خۆی نییە و كێشەی تەواوی كۆمەڵگایەكە، ئەمە لەلایەك و لەلایەكی دیكە تێبگەین لەوەی كە ئەو قەمعەی دەكەوێتە سەر ژن كەوتۆتە سەر مرۆڤایەتی و لەهەردوو رەهەندە ئەخلاقی و ئایدیۆلۆژیەكەیەوە لەم مەسەلەیە وردبینەوە دەگەینە ئەو باوەڕەی كە كۆمەڵگا ئەو زوڵمەی لە ژنی دەكات لە واقیعدا لە نۆرم و بەهای ئینسانی و لە مێژووی ئەخلاقی خۆی دەكات.
خۆ ئەگەر لە پەنجەرە تەسكەكانەوە بمانەوێت كێشە گەورەكان بوروژێنین یان كپیان بكەین، ئەوە بێگومان بە حاڵەتێكی تەندروست ناشكێتەوە، هەروەك بەمدواییە ئەو هەرایە لەسەر دەستەواژەی (جەندەر) نرایەوە، كە زۆر بەزەقی مەبەست لێی روون بوو، بەڵام بە ئاقارێكدا برا كە هیچ خزمەتێكی نە بە دۆزی ژن كرد، نە بە فیكری دینی، تەنانەت خزمەتیشی بە فەرهەنگی زمانەوانی و ئەدەبی كوردیش نەكرد..
لەو كاتەی كە وشەی جەندەر بە مانای (جۆری كۆمەڵایەتی) دێت، ئەم دەستەواژەیە كە یەكەمجار لە حەفتاكانی سەدەی پێشوو لەلایەن (ئان ئۆكلی) و هاوڕێ نووسەرەكانییەوە بەكارهات، ئەو كات مەبەستیان دەستنیشانكردنی خاسیەتەكانی ژن و پیاو بوو لە رووی كۆمەڵایەتیەوە لەبەرانبەر خاسیەتە بایۆلۆژیەكانیان، كە ئەمە زۆر روون و ئاشكرایە.
بەڵام كارەساتەكە لەوەدایە كە تۆ دێێت خیتابێكی دینی و ئایدیۆلۆژی بە ئاڕاستەیەكی تر دەبەیت كە دەبێتە مایەی درزێكی گەورە لەنێوان لایەنەكانی ئەو كێشمەكێشمەی كە نرایەوە و تا دەگاتە پلەی فەتوادان و هەڕەشەكردن كە ئەمە هێندەی دەسەڵاتێكی دینی بەرجەستەی دەكات، دەسەڵاتە حاكمدارەكە لێی بەرپرسە كە ئەو رووبەرە فراوانەی بۆ دەسەڵاتی دین فەراهەم كردوە لەم سەردەمی جیهانگیری و كرانەوە و ئەو هەموو ئیدیعایانە بە پەراوێزەكانی ئازادی، لەو كاتەی كە هەوڵ تەقەلاكان بۆ ئەوەیە دین و كۆمەو دەزگا خزمەتگوزاریەكانی حكومەت لەیەكدی جیابكەینەوە، بۆ دەستەبەركردنی زیاترین بڕ لە ئارامی سیاسی و پارێزگاریكردنی پێگەی دین لەناو كۆمەڵگادا و چیدی هەموو رۆژ مەلاكان بەناوی دینەوە فەتوادان نەكەنە كار و پیشەی رۆژانەیان.
ئەكرا لە پانێڵێكدا خوشكانی ئیسلامی لەگەڵ ژنان و ئافرەتان دانیشتابان و قسەیان لەبارەی ئەو ئیشكالیەتە بكردابا لە جیاتی ئەوەی بكرێتە باسی سەرەكی مینبەری مزگەوتەكان.
هەڵبەتە زاراوەی جەندەر یەكسان نییە بە زاراوەی رەگەز (جنس) كە پێناسەی جیاوازیە بایۆلۆژیەكانی نێوان ژن و پیاو دەكات، كە ئەشێ وەكوو جیاكردنەوەی ژن لە پیاو هەر یەك لە خانەیەكدا بۆ نموونە لە لێكۆڵینەوەكاندا یان سەرژمێریەكاندا. لە كاتێكدا جەندەر كە لەرووی زمانەوانییەوە وەزیفە و مانایەكی جیاوازتری هەیە ئەویش بەپێی سیاقەكە ئەگۆڕدرێ، بۆنموونە دابەشكردنی رۆڵ و بەرپرسیارێتیەكان لە شوێنە جیاجیاكاندا یان لە سیاقە كۆمەڵایەتیەكەدا..
تەنانەت بەمدواییە پەرە بە زاراوەی جەندەر لە رووی ماناوە دراوە، بەتێپەڕاندنی سنوورە رەگەزیەكە و فراوانكردنی بۆناو مامەڵە و پێوەندییە ئابورییەكان. هەر لەو میانەیەدا لێكۆڵەرەوە و پسپۆڕەكانی بواری جەندەر داوا دەكەن ماف و ئەركەكان لە كۆمەڵگادا بەسەر پیاو و ژندا لەسەر بنەمای ئەوەی ئەم بە ژن و ئەویتر بە پیاو لەدایكبووە دابەشنەكرێن، كە ئەمەش تەئكید لە پرەنسیپی یەكسانی نێوان ژن و پیاو ئەكاتەوە، بەشێوەیەك كە كانسەكان بە یەكسانی بدرێن بەپێی توانای ئابووری و توانای كاریگەری لەرووی كۆمەڵایەتیەوە. كە دواجار ئەمەش دەبێتە بنەمایەك بۆ تەحقیقكردنی عەدالەتێكی كۆمەڵایەتی پێوەندی نێوان ژن و پیاو رێكدەخاتەوە لەسەر بنەمای رێزگرتن لە ماف و ئەرك و ئازادیەكان و، دواتر بەشداری سیاسی و بەڕێوەبردن لە كۆمەڵگادا دەكاتە مافێكی ئینسانی و لە چوارچێوە پیاوانەكە دەریدەكات.