پۆڵا سەعید، یەكێكە لەو نووسەر و ڕووناكبیرە دیارانەی كە چەندین كتێب و توێژینەوە و وتاری لەسەر پرسە هەستیارە نەتەوەییەكانی كورد هەیە و یەكێكە لەو ڕۆشنبیرانەی كە زۆر بە قووڵایی بیری نەتەوەیی كوردیدا ڕۆچووە و، پێداگری لەسەر ئەوە دەكات، كە تەنیا ڕێگە چارە بۆ ئەوەی داگیركارانی كوردستان چیتر كورد وەك ئەڵقەیەكی لاواز سەیر نەكەن و، كەی بیانەوێت بە ئارەزووی خۆیان هێرش و دەستدرێژی بكەنە سەرمان و خەڵكی سڤیل و ژن و منداڵ لە بەرچاوی جیهانەوە شەهید بكەن، بۆ كۆتاییهێنانیش بەو لاوازییە تەنیا ڕێگە چارە ئەوەیە خۆمان ئازاد بكەین و بە ئازادی بانگەشە بۆ سەربەخۆیی كوردستان بكەین. لەم گفتوگۆیەدا «بەئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی» كە بە ڕێگەی سكایب بەشداری لەگەڵ كردین، بەمجۆرە دید و تێڕوانین و پێشنیار و چارەسەرەكانی خستە ڕوو.

 

جێگەی دەستخۆشییە كە بازنەی گفتوگۆی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان، ئەم هەموو بەڕێزەی كۆكردووەتەوە و لەسەر پرسێكی گرنگی وەك «بە ئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی» گفتوگۆیەكی ڕاشكاوانە بەڕێوەدەبات، لەمەش گرنگتر ڕاپۆرتێكی مەیدانییان ئامادە كردبوو، كە لە سەرانسەری هەرێمی كوردستان ڕاوبۆچوونی كۆمەڵێك دەستەبژێریان وەرگرتبوو، كە بۆچوونی ئەو كەسانەی لە ڕاپۆرتەكە ڕای خۆیان دەڕبڕیبوو، زۆر سەرنجی ڕاكێشام، كە یەكێك لەو بەڕێزانە، ئەو هێرشانەی سوپای پاسدارانی ئێرانی بۆ سەر هەولێر وەك «تیرۆری دەوڵەت» لە قەڵەم دا، كە دەتوانم بڵێم ماوەی 13 ڕۆژە (مەبەستی 28ی كانوونی دووەمی 2024ـە كە گفتوگۆكەی تیا ئەنجام دراوە) ئەو كارەساتە تیرۆریستییە لە هەولێر ڕووی داوە، یەكەمجارە گوێم لە تاكێكی كورد دەبێت چەمكی تیرۆر بێنێتە ناو ئەم باسەوە، هەر بۆیە ئەمە خاڵێكی زۆر گرنگە و جێگەی ئەوەیە گفتوگۆی لەسەر بكەین.

لە دوای 11ی سێپتەمبەری 2001ـەوە چەمكی تیرۆر وەك پەتایەك بە سەرانسەری جیهاندا بڵاو بووەتەوە، دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان ئەم چەمكی تیرۆرەیان زۆر بە باشی لە دژی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان لە هەر چوار پارچەی كوردستان بەكارهێناوە و، بە تیرۆریست ناویان دەبەن.

ئەوەی لێرەدا گرنگە وەك كاك ئازاد جوندیانی لە كتێبی «هەڵاتن لە سەربەخۆیی» زۆر جوان ئاماژەی پێ كردووە و ئێمە لە بەرانبەری كەمتەرخەمین، بریتییە لەوەی ئەو چەمكانەی داگیركاران بەرانبەر كورد بەكاری دەهێنن، ئێمە كاردانەوەیەكمان بەرانبەری نییە، بەڵكو ئەو چەمكانە بەو شێوە بەكار دێنین، كە دوژمنان دەیسەپێنن بەسەرماندا، هەر وەك چۆن ئەمڕۆ دەوڵەتانی داگیركار هەموو جووڵانەوەیەكی چەكدارانەی كورد بۆ سەربەخۆیی بە تیرۆریست ناو دەبات.

لەبەرانبەر ئەمەدا، من وای دەبینم هەر دەستدرێژییەك كە داگیركاران دەیكەنە سەر هەرێمی كوردستان و تیایدا خەڵكی سڤیل و ژن و منداڵی بێتاوانی تێدا شەهید دەبێت، دەبێت وەك تیرۆر لە میدیاكاندا مامەڵەی لەگەڵ بكەین و وەك تیرۆر سكاڵای لەسەر تۆمار بكەین.

سەبارەت بە تایتڵی ئەم گفتوگۆیەش «بە ئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی»، من بە باشی دەزانم لە چەمكی «تیرۆر»ـەوە قسە لەسەر ئەم پرسە گرنگە بكەین.

چەمكی تیرۆر بە واتا لاتینییەكەی واتا شۆكپێهێنان و تۆقاندن، ئێمە لەلایەن هێزی دەوڵەتانی داگیركارەوە، هەمیشە سەرقاڵی ئەوەین كە بتۆقێنرێین، بترسێنرێین، ئامانجی ئەم هێرشەی سوپای پاسدارانی ئێران بە ڕۆكێتی بالیستیكی بۆ سەر هەولێر بۆ تۆقاندن و ترساندنی ئێمەیە كەواتە كارێكی تیرۆریستییە.

هەر لە دوای ڕاپەرینی بەهاری 1991 و پاشانیش دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئامانجی دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان ئەوە بووە، كە ئەم ئەزموونەش بە هاوشێوەی كۆماری كوردستان لە مەهاباد لەناو بچێت و نەمێنێت.

ئەو هێرشەی هێزەكانی عێراق لە 16ی ئۆكتۆبەری 2017 كردیانە سەر كوردستان و ئەوەشی ئێران بە ڕۆكێت و لە ڕێگەی میلیشیاكانییەوە لە عێراقدا دەیكاتە سەر كوردستان و ئەو سنوور بەزاندنانەی توركیاش كە دێتە ناو خاكی كوردستان، هەموویان بۆ ئەوەیە ئەم قەوارە سیاسییە نەمێنێت و دەكەونە ناو یەك تایتڵ و چوارچێوەوە.

خاڵێكی دیكە كە گرنگە هەڵوەستەی لەسەر بكەین ئەوەیە كە دەوڵەتی عێراق لە دوای ساڵی 2003 بووەتە ئوستانێكی (پارێزگایەكی) گەورەی ئێران، و بووتە ئەو قەڵغانەی ئێران لە پێش خۆی ڕایگرتووە، بۆ ئەوەی ئەو شەڕانەی دەیكات، لەسەر خاكی خۆی نەبێت، ئەمە ستراتیژیەتی ئێرانە هەر لەسەردەمی ئیمپراتۆریەتی سەفەوییەكانەوە تاكو ئێستا.

ئێران لەم ئوستانە گەورەیەی كە لە عێراقدا دروستی كردووە، 75%ی عێراقی بەدەستەوەیە، بەڵام لە 25%ی كە هەرێمی كوردستانە، دەسەڵاتێك هەیە نایەوێت خۆی بچەمێنێت، هەر بۆیە لە ڕێگەی ترس و تۆقاندنەوە دەیەوێت مل بەم 25%ـەش كەچ بكات، بەڵام خۆشبەختانە لەناو ئەم 25% ئیرادەیەكی بوێر هەیە بە دەنگی بەرز پێیان دەڵێت: «نەخێر، ئێمە تیاشبچین خۆمان ناچەمێنین»، بەڕاستی ئەمە زۆر گرنگە و جێگەی ستایشە.

كەواتە چارەسەر چییە؟ ڕاشكاوانە دەڵێم: ئێمە لە باشووری كوردستان خاوەنی دەوڵەت نین، بۆیە تەنیا دەتوانین بە ڕێگەی دەوڵەتی عێراق سكاڵا لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەر ئێران تۆمار بكەین، بەڵام ئەوەی لە عێراقدا دەگوزەرێت، لە بەرژەوەندیی ئێمەدا نییە، لەبەر ئەوەی خودی عێراق بووەتە بەشێك لە ئێران، هەر بۆیە تاكە چارەسەر بۆ ئێمە سەربەخۆیی و دووبارە زیندووكردنەوەی ئاكامەكانی ڕیفراندۆم و تیكۆشانە بۆ سەربەخۆیی.

لەم بارودۆخەدا كە ئێمە دەوڵەت نین، دەبێت بیر لەوە بكەینەوە، بە ڕێگەی ئەو دیپلۆمات و سیاسەتمەدارە كارامەیانەی كە هەمانن، وەك هەنگاوی یەكەم دەبێت هەوڵ بدەین بە ڕێگەی دیپلۆماتی هەوڵەكانمان بخەینە گەڕ، بۆ ئەوەی بتوانین هەندێك چەكی پێشكەوتووی بەرگری ئاسمانی پەیدا بكەین، بۆ ئەوەی بتوانین بە شێوەیەك لە شێوەكان خۆمان بپارێزین، وەك هەنگاوی دووەم، ئەوەیە ئێمە خاوەنی كۆمەڵێك گەنجی مێرخاسی بەتوانا و خاوەن ئەقڵین، ئێمە دەتوانین لە جێگەیەك لە ڕێگەی دامەزراندنی دامەزراوەیەكی پیشەسازیی سەربازی، كۆمەڵێك گەنجی مێرخاس و بەتوانای خۆمان ئامادە بكەین، بۆ ئەوەی خۆمان بتوانین چەك بۆ خۆمان بەرهەم بێنین. ئەمڕۆ لە ئەوروپا كۆمەڵێك ئەندازیار هەن، لایان گرنگ نییە چەك بۆ چ لایەك دروست دەكەن، بەڵكو ئەوان وەك بزنێس كار دەكەن و قازانجی خۆیان دەبێت، بۆیە گرنگە ئێمە بەشێك لە سەرمایەی خۆمان لەو پڕۆژە گرنگەدا وەك وەبەرهێنان بخەینە گەڕ.

خاڵێكی دیكە كە زۆر گرنگە بۆ پشتبەستن بە خۆمان، ڕووخسەت لە د.كاوە مەحموود وەردەگرم و دووبارە چەمكی «لە چاوەڕوانی گۆدۆ» بەكار دەهێنمەوە، ڕاشكاوانە، دەڵێم، ئێمە ناتوانین لە چاوەڕوانیی هیچ دەسەڵاتێكی دەرەوەی خۆمان بین و، مەزندەی ئەوە بكەین بە هانامانەوە دێت و ڕزگارمان دەكات.

لێرەدا ئێمە وەك كوردێك زۆر گرنگە تیشكێكی گرنگ لەسەر ئاگامەندی ڕابگرین، تێبگەین كە «گۆدۆ» لەناو خودی خۆماندایە. گۆدۆ قەت نابێتە فریادڕەسی ئێمە، بۆیە گرنگە ئاگامەند بین كە گۆدۆ لەناو خودی خۆماندایە، ئەمەش واتا ئاگامەندیی خۆمان، گۆدۆی خۆمانە.

ئەو هۆكارانەی كە فاكتەرێكی زۆر گەورەن لەسەر هەموو ئەو كارەساتانەی بەسەر ئێمەدا دێن، فاكتەرێكی گەورەن لەسەر بێدەنگیمان بەرانبەر ئەو هەموو تیرۆرەی لە بەرانبەرمان دەكرێت، ئەوجا ئەو تیرۆرە هەر دەوڵەتێكی داگیركار لە دژمان بیكات، هیچ لە باسەكە ناگۆڕێت، لەبەر ئەوەی تێڕوانینی ئەوان بۆ كورد و كوردستان ئایدیۆلۆژیەتێك، یان پارتێكی سیاسی نییە، بەڵكو شێوازی ستراكتۆری تاكە لە كۆمەڵگەی «تورك، فارس، عەرەب»دا.

دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان لەوەتی هەن لە ڕێگەی دروستكردنی سێ جۆر ترسەوە تاكی كوردیان ترساندووە، كە بریتین لە:

1- ترسی مۆڕاڵی

داگیركاران هەوڵیانداوە بە ڕێگەی كۆمەڵێك بیانگە و فاكتەری ئایینییەوە، كورد تۆمەتبار بكەن بە شتێك كە نەیكردووە، بەشێكی زۆر لە ئێمە لە ڕێگەی ئەم ترسەوە دەگەڕێتەوە بۆ دواوە.

2- ترسی ڕیاڵیتی «واقیعی»

داگیركاران بەردەوام لە هەوڵی ئەوەدان لە ڕێگەی تیرۆر و ترس و تۆقاندن و شۆكاندن و برسیكردن و بەردەوامیدانیان بە هێرشەكانیان، ترسێكمان لا دروست بكەن، كە بڵێین: «ئێمە هەرگیز لەم دۆخە ڕزگارمان نابێت». ئەم ترسە وای كردووە، كە هەمیشە بەشێك لە هەرێمی كوردستان دەڵێن چارەسەری ئێمە لە بەغدایە، ڕۆشنبیرەكانمان هەوڵ دەدەن، ڕازیمان بكەن بەوەی ئێمە لەژێر ئاڵا و لەناو دەوڵەتی عێراقدا كوردێكی بەختەوەر دەبین و پێویستە هەموو شتێكمان بگێڕینەوە بۆ بەغدا، ئەوكات ئێمە بەختەوەر دەبین، بەڵام ئەمڕۆ دەبینین هەتا ئێستاش بە دەست كێشەی مووچەوە دەناڵێنین.

3-    ترسی هەڵاتن بۆ ناو كۆنفورمیتی

ئەم هەڵاتنە بۆ ناو كۆنفۆرمیتی، بریتییە لە گشتگیرییەك، ئەم گشتگیرییە لە دوای ئاكامەكانی ڕیفراندۆمەوە، بەشێوەیەكی زۆر بەربڵاو بە دەستییەوە ناڵاندوومانە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە كۆمەڵێك بەناو ڕۆشنبیر و دەستەبژێری سیاسیمان تووشی پەتای ئەم گشتگیرییە بوون، هەر بۆیە ئێمە ترسێندراوین بەوەی كە عێراق و‌ دەوڵەتانی دراوسێ دەتوانن هێرش بكەنە سەرمان، ئەگەر بۆ سەربەخۆیی تێكۆشان بكەن و پێمان دەڵێن: «ئێستا كاتی خەبات و تیكۆشان بۆ سەربەخۆیی نییە»، ئەم گشتگیرییە بەشێك لە سیاسەتمەدار و بەناو ڕۆشنبیرەكانی ئێمە بە كردەیی‌ پراكتیزەی دەكەن.

بۆ ئێمە كورد گرنگە ئاگامەندانە تیشك بخەینە سەر چەمكی ئازادی، گرنگە بزانین چۆن لە چەمكی ئازادی تێدەگەین، چۆن بیری لێ بكەینەوە تا دەگاتە ئەوەی ئازاد بین كە یەك بین.

ئێمە لە ئێستادا بە ئەرگۆمێنتی زۆر چڕ و پڕەوە دژ بە یەكین، بۆ نموونە سەیری زۆنی «سەوز و زەرد» بكەین بە ئاستێك دژ بەیەكین كە بەخوێنی سەری یەكتر تینووین.

من لێرەدا زیاتر ڕووی قسەم دەكەمە زۆنی سەوز كە زیاتر لە 50 ساڵە ئەم ئاوە دەڕێژن و نەوە لەدوای نەوە پێی تێدەكات، ئەم زۆنە دەبێت ئاگامەندانە بیر لەوە بكاتەوە، كە ئازاد بێت لەوەی كە بیركردنەوەیەكی زۆرلێكراو لە مێشكیدا هەیە، كە هەوڵی داوە ئەوە لە مێشكیدا بچەسپێنێت كە فڵان بنەماڵە، فڵان پارتی سیاسی، فڵان كەس، مەترسین لەسەر بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان و ئایندەی كورد.

ئازادی ئەوەیە، ئێمە ئازاد بین بۆ ئەوەی بە ئاشكرا بانگەشە بۆ مافی خۆمان و سەربەخۆیی بكەین، ئێمە كاتێك دەرفەتمان بۆ بێتە پێش و بتوانین ببین بە دەوڵەتێكی بچكۆلە لە باشووری كوردستاندا، خاوەنی سوپایەكی بەهێزی پڕ چەك بین، ئەو كات نە عێراق و نە دەوڵەتانی دراوسێش بوێری ئەوەیان نابێت هێرشمان بكەن سەر.

دووركەوتنەوە لە بانگەشەی ئاشكرامان بۆ سەربەخۆیی، جۆرێكی دیكە لە «هەڵاتن لە سەربەخۆیی»یە، واتە بەشێك لە ئێمە هەوڵی داوە هەڵبێت بۆ ناو پۆپۆلیستی، ئەمە بە ئاشكرا دیارە و هەستی پێدەكرێت، بەشێك لە سیاسەتمەدارانی زۆنی سەوز هێندە تینووی دەسەڵاتن، هەوڵیان داوە هەموو شتێك بكەن بە قوربانی خواستیان بۆ دەسەڵات، بۆ ئەمەش پەنا دەبەنە سەر تێكدان و شێواندنی هەموو بەها و پیرۆزییەك، دەیانەوێت هەوڵەكان بۆ سەربەخۆیی ناشیرین بكەن و دەستەواژەی ناشیرینی بۆ دادەتاشن و بیركردنەوەیەكی زۆرلێكراو لەناو خەڵك و لاوەكانمان دروست دەكەن، خەریكی تێكدانی هەموو ئەو هەوڵانەن كە ئەم كابینە حكوومییەی باشووری كوردستان بەڕێوە دەبات، تەگەرەی بۆ دروست دەكەن و كێشەی سیاسی بۆ دروست دەكەن.

زۆنی سەوز دەیەوێت ئەو خەڵكەی باشووری كوردستان كە ئامادە نەبووە خۆی بچەمێنێ، بە یارمەتیی ئێران ئەو ئیرادەیەش بچەمێنن.