هەڵات مزوری پارێزەر و مافناسە و نووسەر و شرۆڤەكاری سیاسییە، لە گفتوگۆی ئەم جارەدا (دادگای فیدڕاڵیی عێراق . گفتوگۆ و هەڵوێست) بەم جۆرە دید و بۆچوون و پێشنیارەكانی خۆی خستە ڕوو:

 

هەموو بەڕێزان لەسەر نادەستووریبوونی دادگای فیدڕاڵیی عێراق بەڵگە و ماددە دەستوورییەكانیان خستە ڕوو، كە ئەم دادگایە لە میانەی بڕیارەكانیدا پێشێلی كردووە، تەنانەت ئەم نادەستووریبوونەی دادگاكە گەیشتووەتە ئەو ئاستەی كە دەڵێت: هەر كەس بڵێت ئەم دادگایە نادەستوورییە، لەلایەن ئەم دادگایەوە داوای یاسایی لەسەر تۆمار دەكرێت.

بۆیە من لەم لایەنەوە جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە، بەپێی ماددەی 92ی دەستووری عێراق، ئەم دادگایە نادەستوورییە و پێكهاتەی دادگاكەش نادەستوورییە و بە شێوەیەك پێك نەهێنراوە كە ماددەكانی دەستوور دەستنیشانیان كردووە، كە پێویستە پێك بێت لە (دادوەران، پسپۆڕانی یاسایی، شارەزایانی شەریعەتی ئیسلامی)، ئەمەش بۆ یاساناسان مانای ئەوەیە بڕیارەكانی دادگا نادەستوورین و هیچ ئیعتیبارێكیان نابێت.

لایەنێكی دیكە ئەوەیە كە دەبێت ئاراستەی ڕەخنەكان بكەینە ڕووی خۆشمان، چونكە ئێمە لە دوای ساڵی 1991 و دوای ڕاپەڕینە مەزنەكەی گەلی كوردستان، خۆمان خۆمان بەڕێوە دەبەین و توانیمان ببینە خاوەنی پەرلەمان و حكومەت و تەنانەت دەسەڵاتی دادوەریی سەربەخۆی خۆشمان، بەڵام ئەوەی كە زۆر جێگەی مەترسییە ئەوەیە كە لە ناو لایەنە سیاسییەكانی كوردستاندا یەكگوتاری و یەكهەڵویستی بەرانبەر بە شێوازی ڕێكخستنی پەیوەندییەكانی هەرێم و ناوەند نییە و، هەر لایەنێكی سیاسی لە هەرێمی كوردستان گوتاری تایبەت بە خۆی هەیە و گوتارەكانیش لەگەڵ بەرژەوەندییە باڵاكانی هەرێمی كوردستان یەك ناگرنەوە، ئەم پەرتەوازەییەش وای كردووە، كە بەرانبەر دەرگایەكی زۆر باشی بۆ بكرێتەوە، بۆ ئەوەی دەستتێوەردان لە كاروبارەكانی هەرێمی كوردستاندا بكات و، هەروەها دادگای فیدڕاڵیش بە كەیفی خۆی و چۆن بۆی دەگونجێت بڕیار دژی هەرێمی كوردستان دەربكات.

لایەنێكی دیكە كە ئەویش هەر خۆمان دەگرێتەوە، ئەوەیە كە ئێمە كاتێك شاندەكانمان دەنێرین بۆ دانوستاندن لەگەڵ حكومەت، یان لایەنە سیاسییەكانی عێراق لەسەر جێبەجێكردنی دەستوور، بە ڕاشكاوی دەڵێم، بوونی كەسانی پسپۆڕی یاسایی و دەستووری و تایبەتمەند لە پرسە هەستیارەكاندا وەك پێویست نییە، ئەمەش وای كردووە، زۆر جاران لایەنی بەرانبەر بە ڕێگەی فێڵی یاسایی مافەكانی ئێمە پێشێل دەكەن و ئێمەش وا دەزانین كە ئەوە یاساییە.

خاڵێكی دیكە، ئێمە وەك هەرێمی كوردستان كاتێك بەشداری لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا دەكەین، لە هەموو دەسەڵاتەكاندا چەندین پۆستمان هەیە، وەك: سەرۆك كۆمار، جێگری سەرۆك وەزیران، چەندین وەزیر و پەرلەمانتاران، پرسیار ئەوەیە ئێمە بۆچی سوود لەو پۆستانە وەرناگرین، یان دەسەڵاتی ئەو پۆستانە بۆ بەرگری لە مافەكانی گەلی كوردستان بەكار ناهێنێن؟ هەر بۆ نموونە بەپێی ماددەی 67ی دەستوور، سەرۆك كۆمار دەبێت شەونخوونی بكات بۆ پاراستنی دەستوور و یاساكان و، ئەمە یەكێكە لە كارە سەرەكییەكانی سەرۆك كۆمار، دەسەڵاتی ئەوەشی هەیە كە بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی ڕەت بكاتەوە. پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئێستا سەرۆك كۆماری عێراق كوردە بۆچی ئەو دەسەڵاتەی خۆی بەكارناهێنێت؟ ئێ باشە ئێمە وەك كورد ئێستا یەك دەرگامان هەیە كە ڕووبەڕووی بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی ببینەوە كە ئەویش جێبەجێكردنی ماددەی 67 ی دەستوورە و بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانی سەرۆك كۆمارە، ئایا بۆچی سەرۆك كۆمار دەسەڵاتەكانی خۆی بەكار ناهێنێت؟ یان بۆچی داوای لێ ناكرێت، دەسەڵاتەكانی خۆی بەكار بهێنێت؟ وەڵامی ئەم پرسیارانە ئەوەیە كە پەرتەوازەیی و نەبوونی یەكگوتاری و یەكهەڵویستیی لایەنە سیاسییەكانی كوردستان هەموو دەرگاكانی داخستووە و ئەو دەسەڵاتانەشی بەپێی دەستوور هەمانە پەكی خستووە.

هەر سەبارەت بە دادگای فیدڕاڵی، ئێمە وەك هەرێمی كوردستان زۆر شتمان بەسەردا تێپەڕیوە. هەر بۆ نموونە لە ساڵی 2021 كاتێك فەرمانی ژمارە 30 ی ساڵی 2005ی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق كە هاوتای یاسایە، هەموار كرایەوە، دەبوو لایەنی كوردی دژی ئەو هەمواركردنەوەیە ڕابوەستایە و، پێداگریی لەسەر ئەوە بكردایە كە بەپێی ماددەی 92ی دەستوور، یاسایەكی تازە بۆ دادگای فیدڕاڵی دەربچێت و سەرلەنوێ ئەو دادگایە پێكهاتەكەی و دەسەڵاتەكانی بەپێی دەستوور دیاری بكرێت، غافڵبوون لەم یارییە سیاسییە وای كرد، كە دادگای فیدڕاڵی بەوجۆرە بمێنێتەوە كە لایەنەكانی شیعە مەبەستیان بوو، ئێستاش وەك دەبینین دادگای فیدڕاڵی بە جۆرێك بڕیار دەدات، نەك هەر چوارچێوەی دەسەڵاتەكانی خۆی تێپەڕاندووە، بەڵكو دەستووریشی پێشێل كردووە و جێگەی هەموو دەسەڵاتەكانی دیكەشی لە دەوڵەتی عێراقدا گرتووەتەوە.

لە دووماهیدا، دەمەوێت جەخت لەسەر بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵیی عێراق بكەمەوە سەبارەت بە ڕەتكردنەوەی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان، دادگای فیدڕاڵی بۆ ڕەتكردنەوەی یاسای نەوت و گازی هەرێم، گەڕاوەتەوە بۆ یاسای نەوتی ژمارە 101 ساڵی 1976ی عێراقی، كە بەپێی دەستوور نابێت كار بەم یاسایە بكرێت، لەبەر ئەوەی ئەم یاسایە بە بەرنامەی حزبی بەعس داڕێژراوە و لە دەستووریشدا هاتووە (ئەو یاسایانە كاریان پێ ناكرێت كە درێژەپێدەری بەرنامەی حزبی بەعس بێت)، بەڵام ئەم دادگایە ئێستا كار بەو یاسایە دەكات كە درێژەپێدەری بەرنامەی حزبی بەعسە، بۆیە بڕیارەكانی شایەنی ئەوە نین ڕێزیان لێ بگیرێت و جێبەجێ بكرێن.