هەڵوێستی فیقهی ئیسلامی ڕوون لە خراپ بەکارهێنانی ماف بوو فەرموودەی پێغەمبەری بەرز، کە بریتییە لە (زیانکردن یان زیانگەیاندن)، کە بە یاسایەکی گشتیی فیقهی دادەنرا.
لەیاسای مەدەنی عێراقدا تیۆری خراپ بەکارهێنان لە بەکارهێنانی مافەکان لە مادەکانی (٦ و ٧)دا باسکراوە، هەروەها لە مادەی (٦)دا ڕێسای گشتی سەبارەت بە بەکارهێنانی مافەکان و نەبوونی گەرەنتی بۆ ئەو زیانانەی کە لە ئەنجامی ئەوەدا دێتە ئاراوە، ئاماژەی پێکردووە ئەگەر بەکارهێنانەکە ڕێگەپێدراوە. ، بۆیە لە بڕگەی یەکەمدا هاتووە: “هەرکەسێک مافەکەی بە شێوەیەکی نایاسایی بەکاربهێنێت دەبێت گەرەنتی بکات، پاشان لە بڕگەی دووەمدا پێداچوونەوەی بە بارودۆخ و کۆنتڕۆڵەکانی خراپ بەکارهێناندا کردووە و دەڵێت: “بەکارهێنانی مافەکە دەبێتە شتێکی ڕێگەپێنەدراوە لەم هەلومەرجەی خوارەوەدا:
1.هەرکەسێک مافی خۆی بەشێوەیەکی ناشەرعی بەکار بهێنێ، دەبێت زەمانى بكات.
2. بەکارهێنانی ماف لەم هەلومەرجانەی خوارەوەڕێگەیان پێنادرێت:
أ. ئەگەر هاتوو ئەو بەكار هێنانە زیان بە كەسانی تر بگەینیت.
ب. ئەگەر ئەو بەرژەوەندیانەی کە كە كەسی بە كار هێنەر هەیەتی لە گەڵ ئەو زیانانەی كە بەر لایەنەكی تر دەگەیەنیت هاوتا نەبێت.
ج. ئەگەر ئەو بەرژەوەندیانەی كە بە كار هێنەر مەبەستیەتی لە رێگەی نایاسایی بیت.
جێبەجێکردنی ئەم مادەیە :
• مەبەست لەم بەکارهێنانە نابێت جگە لە زیانگەیاندن بە کەسانی تر هیچی تر نەبێت
• ئەگەر بەرژەوەندییەکان گرنگ نەبوون و هاوتەریب نەبن لەگەڵ ئەو زیانانەی کە بەهۆیەوە بەسەر کەسانی تردا دێت
• ئەو بەرژەوەندیانەی کە ئەم بەکارهێنانە ئامانجی بەدەستهێنانی نایاسایی بێت. هەر وەكوو لە دەقی مادەی (١٠٥١) لە یاسای مەدەنیدا هاتووە:
یەکەم: بەکارهێنانی ماف بە مەبەستی زیانگەیاندن بە کەسانی تر
ئەم دۆخە پێوەرێکی جەوهەری لەخۆدەگرێت کە تیایدا مەبەستی زیانگەیاندن هەیە تەنانەت ئەگەر بەکارهێنانی مافەکەش ببێتە هۆی بەدەستهێنانی قازانجێک بۆ خاوەنەکەی و ئەگەر خاوەن مافەکەش بەنیازی بەدەست هێنانی ئەو سوودە بێت، بەمەرجێک كە ئەو زیانەی كە دەگەینیت زۆر زیاتر بیت لە سودەكەی. ئەم ستانداردە یەکێکە لە کۆنترین و بەربڵاوترین پێوەرەکانی ئارەزوومەندانە لەیاسا جۆراوجۆرەکاندا، بەهۆی زۆری ژمارەی ئەو تاکانەی کە لە کۆنەوە تەنها بۆ گەیشتن بە ئامانجە کەسییەکان و زیانگەیاندن بە کەسانی دیکە مافەکانیان پێشێل کردووە.
بۆ نموونە: ئەگەر کەسێک دیوارێک لە ماڵەکەیدا دروست بکات یان نەمام لە باخەکەیدا بچێنێت و هیچ سوودێکی لەوە نەبێت، بەڵکو بەنیازی ئەوە بێت کەڕووناکی لە دراوسێکەی بگرێت، یان ئەگەر شووشەیەک لە ماڵەکەیدا دروست بکات لەگەڵ نیازی زیانگەیاندن بە دراوسێکەی هەیە و هیچ سوودێکی لەوە نییە.
ئاماژە بەوە دەکرێت کە ئەگەر سەلماندنی مەبەستی زیانگەیاندن بە کەسانی دیکە قورس بێت، ئەوا دەتوانرێت ئەمە لە نەبوونی بەرژەوەندی خاوەن ماف لە بەکارهێنانی مافەکەیدا دەربکەوێت، چونکە نەبوونی بەرژەوەندی تەواو بە گریمانەیەکی نیەتی زیانگەیاندن دادپەروەرانە دادەنرێت، بەڵام هەڵەیەکی جددی ئاماژەیە بۆ باوەڕێکی خراپ بەڵام گریمانەیەکی سادەیە کە دەتوانێت پێچەوانەکەی بسەلمێنرێت.
@برجسته‌سازی